گرمای هوا، آفتاب سوزاننده، شدت ذرات گردو غبار، همه و همه، هیچ کدام از حضور کودکان کار و خیابان در چهار راه‌ها، کارگاه‌های روزمینی، زیر زمینی، گاراژ‌ها و هزاران هزار جای دیگر کم نکرده، انگار کار و نان درآوردن حرف اول و آخر این کودکان شده؛ کاری که در قبالش پول ناچیزی در می‌آورند.کودکی کار می‌کند تا خرج تحصیلش را برای ماه مهر، تامین کند، کیف و کتاب تهیه کرده یا خرج شهریه و ثبت نام بدهد، کودک دیگری حتی فراموش کرده که مهر ماه فصل درس و مدرسه بوده و برای درآوردن خرج تحصیل خواهر برادرش شب و روز دست فروشی می‌کند، پسر بچه دیگری هم حاضر است، ۱۰ ساعت در روز کار کرده تا هزینه دوا و درمان مادر پیر و مریضش را به دست آورد. این کودکان همان‌هایی هستند که از همین سن کم، طعم سختی روزگار را به اجبار تجربه کرده و به سوی هدف نامعلومی حرکت می‌کنند.
سوژه کودکان کار و خیابان همیشه داغ است
اگرچه‌این روز‌ها، پرداختن به معضلات اجتماعی نیاز به رسیدن روز، سالروز و موقعیت خاص دارد، اما انگار بحث کودکان کار و خیابان، تمام سه ماهه فصل تابستان را به خود اختصاص داده است.
وجود دست کم سه میلیون و ۲۰۰ هزار کودک محروم از تحصیل در کشور آمار کمی نیست، این آمار اگر به صورت تابلوی بزرگی بر سر در اتاق مسئولان مروبطه آویزان شود، اما و اگر‌هایی داشته و عذاب وجدان بزرگی را ایجاد می‌کند.
حالا با تمام شدن فصل درس و مدرسه، کودکان نیازمند برای رهایی از مشکلات مالی، جذب کار شده و وقتی پول ناچیز کارگری و عرق ریختن را چشیده، یا دل مادر، خواهر و برادر کوچک‌تر خود را شاد می‌کنند، یا حتی از طعنه و خشونت ناپدری، نامادری یا پدرو مادر تنی خود رها می‌شوند، دیگر درس و تحصیل را رها کرده و خود را با درآمد‌های ناچیزو فعالیت‌های سخت مشغول می‌کنند.
در شرایطی که کودکان کار با طرح‌های ضربتی شهرداری و نیروی انتظامی‌از سر چهارراه وخیابان‌ها جمع آوری شده و این کودکان نیز دوباره بعد از اتمام این طرح‌های موقتی، آغاز به کار می‌کنند، مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، در خبری از راه‌اندازی مراکز ویژه خدمات سرپایی به کودکان کار و خیابان در برخی از شهرهای پرجمعیت خبر داده است.
«حبیب الله مسعودی فرید» اضافه کرده است: با توجه به‌اینکه کودکان کار و خیابان نیاز به مراکزی برای توانمند سازی و ارایه خدمات روزانه دارند به همین دلیل مراکزی خاص آنان راه‌اندازی کرده تا این کودکان بتوانند با مراجعه به‌این مراکز از خدمات سرپایی بهره‌مند شوند.
نان آوران بدون حمایت
تجربه اجرای چنین طرح‌های موقتی در تهران به مرور تکرار شده و همچون طرح‌های ضربتی دیگر به مرور فراموش خواهد شد، طرح شناسنامه کودکان کار و خیابان که بدون ارایه آمار و اطلاعات خاصی از این کودکان رها شد، نمونه‌ای از این تجربه است.
شهرداری بعد از جمع آوری کودکان کار، آن‌ها را چند روز نگهداری کرده و یا کودکان کار شهرستانی را به محل سکونتشان انتقال می‌دهد و بعد از مدتی مطابق با آنچه که از زبان این کودکان شنیده می‌شود، رها شده، مجدد به چرخه کار و خیابان بازمی‌گردند؛ کودکان کار می‌گویند که وقتی خانواده‌هایشان در جریان اقدامات مربوط به جمع آوری کودکان کار قرار می‌گیرند، جلوی کار آن‌ها را برای یک مقطع کوتاه گرفته و به بیان دیگر، به آن‌ها اعلام می‌کنند که بعد از اینکه آب‌ها ازآسیاب افتاد، دوباره به خیابان بروید!
طبق ماده ۷۹ قانون کار، به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع بوده و طبق ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی، هر کس کودکی را وسیله تکدی قرار دهد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه مواردی که از طریق مذکور به دست آورده است، محکوم می‌شود، ممکن است که کودکان کار ۱۵ سال به بالا مورد نظارت و حمایت قرار گیرد اما چون وزارت کار، نان آوری کودکان زیر ۱۵ سال را مجاز ندانسته در نتیجه نظارتی هم بر روند اجرای این قوانین نمی‌کند؛ در عین حال وزارت کار بر کارگاه‌هایی که تعداد کارگرهای شاغل در آن کمتر از ۱۰ نفر بوده نیز نظارت نکرده آن را از شمول قانون کار خارج می‌دانند و به‌این بهانه که تعداد نیروهای نظارتی کم است، از این امر مهم سر باز می‌زند.
اما و اگرهای بازنگری آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی در میان تمام آنچه که در حال وقوع است، آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی، که از سال ۸۴ تصویب و لازم الاجرا بوده و به دلیل داشتن نواقصی، به آن عمل نشده است، در حال بازنگری است.
دراین آیین نامه، چندین دستگاه و وزارتخانه مکلف به همکاری هستند تا کودکان کار هم بتوانند مانند کودکان دیگر از زندگی بهتری برخوردار شوند. از جمله‌این دستگاه‌ها وزارت رفاه، بهزیستی، شهرداری، وزارت کشور، نیروی انتظامی، قوه قضائیه، فنی و حرفه‌ای، بیمه خدمات درمانی، کمیته‌امداد، بیمه تأمین اجتماعی، وزارت بهداشت و سازمان زندان‌ها هستند که هر کدام به سهم خود در این ساماندهی نقش دارند.
«حسن موسوی چلک» مدیرکل آسیبهای اجتماعی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی با اشاره به آیین نامه مزبور خاطر نشان می‌کند: این بازنگری در دو مرحله انجام شده و آخرین مرحله ویرایش آن در دست انجام و برای ارسال به هیات دولت و اقدام موثردر زمینه‌این کودکان آماده است.
او اضافه می‌کند: به منظور اجرایی شدن و ساماندهی کودکان کار و خیابان با همکاری کار‌شناسان و مسئولان دستگاههای حمایتی زمینه بازنگری این آیین نامه فراهم شد.
مدیرکل آسیبهای اجتماعی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تصریح می‌کند: دراین بازنگری، تداخل وظایف وموازی کاری‌ها حذف و وظایف مبهم، نیز شفاف شده است.
موسوی چلک ادامه می‌دهد: مطابق با آیین نامه سابق، بیشترین مسئولیت مربوط به کودکان خیابانی با سازمان بهزیستی بوده و این سازمان وظایف مهم و سنگینی را در قبال کودکان خیابانی و توانمند سازی آن‌ها بر عهده دارد.
او در پاسخ به‌این سوال که‌آیا مشکلات بودجه‌ای در آیین نامه جدید برطرف شده است خاطر نشان می‌کند: چندان نگران بودجه و اعتبار در این حوزه نیستیم چرا که اگر به دنبال توانمند سازی هستیم، باید اعتبار و هزینه‌های مربوط به آن نیز تامین شود.
او در ادامه با اشاره به کودکان کار اضافه می‌کند: ۸۰ درصد از کودکان خیابانی، کودکانی هستند که بنا به شرایط خود، مجبور به کار در خیابان یا کارگاه‌ها هستند.
مدیرکل آسیبهای اجتماعی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تصریح می‌کند: بحث کودک کار با کودک خیابان متفاوت بوده و آیین نامه آن نیز در هیات دولت در حال بررسی است.
چرخه همیشه ناقص ساماندهی کودکان کار و خیابان
«علی اکبر اسماعیل‌پور» عضوهیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان نیز می‌افزاید: بر اساس آمار سرشماری سال ۱۳۸۵، از سه میلیون و ۶۰۰ هزار کودک خارج از تحصیل، بین یک میلیون و ۶۰۰ هزار تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار کودک ایرانی به کار اشتغال دارند.
او می‌افزاید: این اشتغال کودکان به دو بخش آشکار و پنهان تقسیم شده، در بخش آشکار کودکان در خیابان و کارگاه‌های روباز اشتغال داشته و در بخش پنهان نیز در کارگاه‌های زیر زمینی یا زیر پله‌ها فعالیت می‌کنند.
این فعال حقوق کودک یادآور می‌شود: آنچه که در خیابان و ظاهر مشاهده می‌شود، بخش کوچکی از چرخه‌اشتغال کودکان در کشور بوده و شواهد نیز گویای آن است که‌این تعداد نیز همه ساله با وجود اعلام آمارهای ساماندهی توسط دولت، در حال افزایش است.
اسماعیل‌پور خاطر نشان می‌کند: متاسفانه چرخه ساماندهی کودکان کار و خیابان توسط سازمان بهزیستی، همواره ناقص بوده و آن‌ها نیز مجددا برای ادامه کار خود روانه خیابان می‌شوند.
این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با اشاره به آیین نامه جدید کودکان خیابان یادآور می‌شود: نتیجه بخش بودن بازنگری این آیین نامه آرزوی دیرینه ما و دیگر انجمن‌های فعال بوده‌اما به نظر این آیین نامه ضمانت اجرایی دقیقی ندارد چرا که در سال‌های گذشته تا به‌امروز، با وجود صرف هزینه‌های هنگفت و سر سام آور برای ساماندهی این کودکان، مطالعه و پژوهش جدی در زمینه شناسایی این کودکان از سوی متولیان دولتی صورت نگرفته است.
او اضافه کرد: تمام کودکانی که در خیابان یا هر مکان دیگر مجبور به کار هستند، باید تحت پوشش هر نوع طرح حمایتی و برنامه‌های ساماندهی قرار گیرند اما متاسفانه در زمان حاضر بهزیستی کودکان را به دو بخش کار و خیابان تفکیک می‌کند.
کودک کار یا خیابان، به دوش کشیدن و تحمل مشکلات اقتصادی برای هر دو گروه آن‌ها دشوار است؛ جدا شدن درصد دیگری از کودکان کار از چرخه تحصیل، خطر دیگری بوده که همه ساله تکرار و کودکان زیادی را قربانی می‌کند.
فرصت کودکی و کودکی کردن رااز این کودکان نگیریم!
Sorry. No data so far.