آزاده افتخاری- تردیدی وجود ندارد که ادامه مذاکرات بر سر برنامههای هستهای جمهوری اسلامی، ایمنترین راه برای اجتناب از اقدام نظامی احتمالی اسرائیل علیه تاسیسات هستهای ایران و سپری شدن چند ماه زمان باقی مانده تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. اما در آستانه برگزاری دور سوم مذاکرات هستهای که انتظار میرود روزهای پایانی ماه جاری در مسکو برگزار شود، مقامات تهران در صدد تهدید چشم انداز این گفتوگوها برآمدهاند.
نخستین مرحله از دور جدید مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) اوایل ماه آوریل و پس از وقفهای ۱۵ ماهه در استانبول برگزار شد. بغداد ایستگاه دوم این مذاکرات بود که تنها دستاورد ملموس آن توافق برای برگزاری دور سوم گفتوگوها در استانبول بود. با این حال برخی دیپلماتهای حاضر در نشست بغداد در تحلیل فضای این مذاکرات خاطرنشان کردند در مورد لغو تحریمها که خواست ایران است و همچنین درخواست تعلیق غنی سازی ۲۰ درصدی از سوی غرب اختلاف نظر وجود دارد.
تهران به موازات مذاکره با گروه ۱+۵، گفتوگو با آژانس بین المللی انرژی اتمی را نیز به منظور گرفتن دست بالا در مذاکره با ۶ قدرت جهانی دنبال کرد. هدف تهران بهرهمندی از روند لغو و تعدیل تحریمها در قابل همکاری با آژانس بود. اما زمانی که تهران اعلام کرد به توافق اولیه با آژانس بر سر برخی همکاریها نظیر بازرسی از سایت پارچین دست یافته، آمریکا و متحدانش بار دیگر تاکید کردند تا زمانی که ایران اقدامات اعتمادساز نظیر تعلیق غنی سازی را انجام ندهد، بحث تعدیل یا لغو تحریمها مطرح نیست. در همین زمان بود که ایران با وجود خوش بینی یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص حصول توافق بر سر بازرسی از سایت نظامی پارچین، اعلام کرد هنوز برای بازرسی از این سایت آمادگی ندارد و همچنین دلیلی ندارد غنی سازی ۲۰ درصدی را تعلیق کند.
به این ترتیب در شرایطی که کمتر از دو هفته به برگزاری مذاکرات مسکو باقی مانده و قرار است نمایندگان ایران و آژانس روز جمعه در وین ملاقات کنند، مقامات تهران چشم انداز تعویق یا لغو گفتوگوها با ۶ قدرت جهانی را به تصویر کشیدهاند. هرچند تحلیلگران با توجه به اهمیت این مذاکرات تاکید کردهاند که قرار گرفتن یکی از طرفها در مقام عامل شکست گفتوگوها پیامدهای زیان باری برای آن به همراه دارد، تهران میگوید طرفهای دیگر نسبت به برگزاری نشستهای مقدماتی به منظور اطمینان از حصول برخی موفقیتها مردد هستند و به همین دلیل این احتمال وجود دارد که مذاکرات از سوی تهران به تعویق انداخته یا لغو شود.
این هشدارهای ایران از زبان محمود احمدینژاد رئیس جمهور و سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و عضو ارشد مذاکرات هستهای ایران مطرح شده و از سوی دیگر نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بازرسان آژانس را به جاسوسی متهم کرده است. البته پیش از این نیز احمدینژاد در گفتوگو با تلویزیون فرانسه به صراحت اعلام کرده بود که نباید از نشست مسکو انتظار معجزه داشت.
به نظر میرسد با توجه به تحرکهای کنونی از سوی تهران، مقامات ایران تصمیم گرفتهاند سطح انتظارها از مذاکرات هستهای را کاهش دهند. چرا که جمهوری اسلامی فعالیتهای هستهای را به یک غرور ملی تبدیل کرده که امکان صرفنظر از آن وجود ندارد و برخی انعطاف پذیریها نیز تنها در قبال دریافت امتیازهای ویژه نظیر لغو تحریمها امکانپذیر است.
اما در شرایطی که مذاکرات مسکو ۱۰ روز پیش از اجرای تحریمهای نفتی و بانکی اتحادیه اروپا علیه ایران، برگزار میشود و مقامات تهران هنوز نتوانستهاند این تحریمها را لغو کنند یا اینکه آنها را به تاخیر بیاندازند، بهترین راهکار، کاهش انتظارها از مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ است. ادامه مذاکرات در شرایطی که تحریمهای سنگین اتحادیه اروپا علیه ایران اعمال میشود، موضوعی است که بدون تردید بسیاری از تندروها در تهران را در موضع انتقادی قرار میدهد.
این در حالی است که سعید جلیلی در نامهای خطاب با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هشدار داده است که احتمال به تعویق انداخته شدن مذاکرات مسکو وجود دارد. وی دلیل این هشدار را شکست اتحادیه اروپا در ساماندهی نشستهای مقدماتی بین معاونان مذاکره کنندگان برای تعیین دستور کار مذاکرات عنوان کرده است. اما آژانس بین المللی انرژی اتمی میگوید این روند فضای تردید و ابهام را بر موفقیت مذاکرات مسکو حاکم کرده است.
از سوی دیگر رسانههای داخلی ایران نیز در روزهای اخیر موضوع ارسال نامه علی باقری به اشتون را به طور گستردهای پوشش دادهاند. باقری که معاون جلیلی در مذاکرات است در فاصله نشست بغداد تا کنون ۲ نامه برای مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارسال کرده تا نشستهای مقدماتی را برگزار کند اما سخنگوی اشتون اعلام کرده که به اعتقاد وی دلیلی برای برگزاری مذاکرات آماده سازی وجود ندارد. در بخش از نامه باقری آمده است که موفقیت مذاکرات مسکو به انجام اقدامات ضروری برای تعیین دستور کار جامع بستگی دارد. اما اکنون این دستور کار تدوین نشده و توجیهی برای تهران در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات مسکو خواهد بود. همچنین احمدینژاد نیز که در پکن به سر میبرد از عدم اجرای تعهدات از سوی دفتر اشتون، انتقاد کرده است. به گفته وی غرب به دنبال بهانههای جعلی و وقت کشی است.
این در حالی است که دیپلماتهای غربی ادعا میکنند درخواست تهران برای برگزاری نشستهای مقدماتی تلاشی عمدی برای مانع تراشی در روند مذاکرات اصلی است. از سوی دیگر اشتون و دیگر مذاکره کنندگان هستهای غربی نیز تاکید دارند که دیگر کاسه صبرشان در مورد تاکتیکهای قدیمی یا مذاکره جهت مذاکره، به پایان رسیده است.
همچنین اخیرا اتحادیه اروپا در بیانیهای خواستار تعلیق عملیات غنی سازی در ایران و همکاری فوری تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی شده و آمریکا نیز همچنان بر تعلیق غنی سازی و همکاری تهران تاکید دارد.
Sorry. No data so far.