حضور آسان و اشتغال اتباع خارجی در ایران به ویژه اتباع کشور افغانستان؛ معضلی است که چنددهه در بازار کار کشور به یک واقعیت انکارناپذیر و مشکلی جدی تبدیل شده است، تا جایی که امروز حتی مقامات عالی کشور در دولت نیز از آن سخن می‌گویند. کار‌شناسان بازار کار وجود مرزهای گسترده برای ایران در شرق کشور، نگاه انسان دوستانه ایرانیان به حضور اتباع بیگانه برای زندگی و کار در کشور، سوء استفاده برخی کارفرمایان در استفاده از موقعیت کارجویان خارجی، ارزانی نیروی کار بیگانه در مقابل متقاضیان کار داخلی و همچنین کم هزینه‌تر بودن کارگر خارجی؛ را از دلایل عمده و اصلی افزایش حضور اتباع بیگانه در ایران می‌دانند.
گرایش کارجویان خارجی به بازار کار ایران
کشور در چند دهه اخیر به ویژه بعد از دهه ۶۰ با حضور یکباره صد‌ها هزار نیروی کار خارجی مواجه شده است که عموما نیز اجازه کار در ایران و حتی مجوز اقامت را در اختیار ندارند اما آزادانه در بین مردم رفت و آمد و کار می‌کنند! سوال این است که آیا شگردهایی برای ورود آسان به بازار کار برای اتباع بیگانه وجود دارد که کارجویان ایرانی ازآن بی‌خبرند؟
نه اینکه باید درب‌های کشور را به روی خارجیان و کارجویان سایر کشور‌ها بست و نه اینکه هیچ کشور دیگری با این پدیده مواجه نیست اما نکته حائز اهمیت این است که اشغال موقعیت‌های شغلی در بازار کار داخلی از سوی خارجیان باعث از دست رفتن فرصت اشتغال برای کارجویان ایرانی در موارد بسیاری شده است.
متاسفانه مجموعه قوانین مرتبط با بازار کار در مورد پدیده اشتغال اتباع بیگانه در ایران تاکنون در حد جریمه کارفرمایان متخلف استفاده کننده از نیروی کار خارجی غیرمجاز و یا تذکراتی در این زمینه‌ها بوده است و کاربرد دیگری که بتواند شرایط بازدارندگی کارفرمایان در استفاده از نیروی کار خارجی و افزایش انگیزه برای بکارگیری کارجویان داخلی را فراهم کند، نداشته است.
سوء استفاده کارفرمایان
بررسی جنبه‌های اجتماعی و آسیب‌هایی که از طریق حضور اتباع بیگانه عموما بی‌سواد و کم سواد، فاقد مهارت و تخصص کاربردی از کشورهای دیگر برای ایران به وجود می‌آورد، موضوع این گزارش نیست؛ اما جنبه‌های اشغال فضاهای کاری برای کارجویان داخلی و همچنین دلایل سوء استفاده برخی کارفرمایان از اینگونه موقعیت‌ها مدنظر است.
جدید‌ترین آمار مربوط به حضور اتباع بیگانه در ایران که البته مشخص نیست چه تعداد از این افراد دارای مجوز قانونی ورود به کشور و یا کارت اشتغال هستند، نشان می‌دهد که در چند سال اخیر با وجود تلاش دولت در ساماندهی اتباع بیگانه و همچنین اعلام ایجاد سامانه‌ای برای نظارت و شناسایی اتباع بیگانه؛ اشتیاق خارجیان برای اقامت و فعالیت در ایران افزایش یافته است!
با اینکه در چند سال اخیر آمارهای مختلفی از حضور ۱ تا ۳ میلیون تبعه کشور افغانستان در ایران ارائه شد، اما جدید‌ترین آمار مستند از مرکز آمار، تعداد افاغنه ایران را ۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۵۱۳ نفر نشان می‌دهد. این آمار حاکی از آن است که این میزان نسبت به سال ۸۵ ۲۴۱ هزار و ۳۴۲ نفر افزایش نشان می‌دهد؛ بنابراین مجموعه سیاست‌ها و جریمه کردن‌ها تاکنون نتوانسته است مانع از حضور کارجویان افغانی به ایران شود.
البته در مورد افغانستان و عراق که اتباعی از این کشور‌ها در ایران به صورت قانونی و غیرقانونی حضور دارند، می‌تواند به وقوع جنگ و ناامنی در این کشور‌ها طی یک دهه اخیر نیز مربوط باشد. با این حال، به وجود آمدن شرایط نامناسب اقتصادی در این کشور‌ها، باعث گرایش اتباع آن‌ها برای کار در ایران شده است.
افزایش اشتیاق خارجیان برای کار در ایران!
هم اکنون ۱ میلیون و ۶۸۸ هزار و ۱۹۵ نفر از کل جمعیت کشور را خارجیان تشکیل می‌دهند که از این میزان بیش از ۸۶ درصد فقط مربوط به اتباع کشور افغانستان است. به عبارتی هم اکنون حدود ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار فرصت شغلی بالقوه که می‌تواند در اختیار اتباع ایرانی قرار بگیرد، توسط خارجیان اشغال شده هرچند کشور در بخشی از این تعداد نیاز به استفاده از تخصص خارجیان مانند آنچه که در تمام کشور‌ها است، دارد. عراقی‌های حاضر در ایران نیز از ۴۴ هزار و ۹۴ نفر سال ۸۵ به ۵۱ هزار و ۵۰۶ نفر افزایش یافته‌اند. همچنین پاکستانی‌ها در ۵ سال اخیر ۱۵ هزار و ۴۵۵ نفر بودند که امروز به ۱۷ هزار و ۷۳۱ نفر رسیده‌اند.
تعداد عراقی‌ها و ترک‌ها
از کشور ترکیه نیز در سال ۸۵ تعداد ۸۸۶ نفر در ایران بودند که این تعداد به هزار و ۶۳۹ نفر در سال ۹۰ افزایش یافته است. ۲۴ هزار و ۲۹۰ نفر دیگر نیز در ایران زندگی می‌کنند که از کشورهای مختلفی هستند. یکی از نکات جالب در بررسی آمارهای اتباع بیگانه حاضر در ایران این است که ۱۴۰ هزار و ۵۱۶ نفر حاضر به اعلام ملیت خود نیستند! از کل ۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۵۱۳ تبعه افغانی حاضر در ایران، ۱ میلیون و ۴۵ هزار و ۵۷ نفر فقط در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و کرمان حضور دارند و ۴۰۷ هزار و ۴۵۶ نفر دیگر در ۲۶ استان دیگر زندگی می‌کنند.
Sorry. No data so far.