دیدار چندی پیش ولادیمیر پوتین از سرزمین های اشغالی، آن هم در اوج بحران سوریه، سؤالاتی فراوانی را ایجاد کرد و موجب پدید آمدن تحلیل های مختلفی شد. خصوصا که عده ای در تحلیل هایشان تأکید کرده و می کنند که اسرائیل، مخالف برافتادن بشار اسد است و برای روی کار نیامدن گروه های اسلامگرای تکفیری تندرو، خواهان باقی ماندن بشار اسد در قدرت است و از این رو، نوعی نزدیکی در این موضوع خاص با روسیه دارد. البته هرچه زمان بیشتری از آن دیدار می گذرد، هم اسناد بیشتری از وقایع آن دیدار به بیرون درز می کند و هم تحلیل های مختلف، بیشتر محک می خورد.
اخیرا روزنامه روسیه ای «کمسومولسکایا پراودا» توانسته به اسناد صورتجلسات این دیدار ها دست پیدا کند و بعد از در میان گذاشتن مفاد بیانات دو طرف-که در آن صورتجلسات ثبت شده- با کارشناسان بین الملل روس، گزارشی تحلیلی به قلم «اسرائیل شامیر» راجع به این دیدار ارائه کند. آنچه اتقان این گزارش را بیشتر می کند آن است که این گزارش توسط سایت رسمی «راشا تودی» –که به نوعی بیانگر سیاست های دولت روسیه در عرصه بین الملل است- بازنشر داده شده و در بهترین نقطه سایت هم درج شده است.
اسرائیل بر روی شورشیان سوریه تسلط دارد و از هرج و مرج در آنجا نمی هراسد. و بر خلاف نظری که می گوید اسرائیل باقی ماندن نظام قوی و محافظه کار اسد را ترجیح می دهد، اسرائیل برای تبدیل سوریه به سومالی ثانی و تقسیم آن به مناطق درگیر-شبیه آنچه در عراق رخ داد- تلاش می کند.[۱] چیزی که باعث شده این را برداشت کنیم، صحبت های جاری در دوائر نزدیک به لیبرمن وزیر امور خارجه اسرائیل است و همچنین صورتجلسات گفتگویی که بین لیبرمن و بنیامین نتانیاهو از طرفی و رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتیتن-در خلال سفر اخیرش به اسرائیل- رخ داد. ما توانستیم به نسخه ای از این اسناد که به زبان عبری تدوین شده دست پیدا کنیم. این اسناد امکان این را می دهد که درک کنیم اسرائیل و روسیه از درگیری های شدید در سوریه، دنبال چه چیزی هستند.
پیشنهاد هوشمندانه نتانیاهو و برخورد دقیق پوتین
طبق این اسناد، نتانیاهو به پوتین گفته است: «شما می توانید یک جانشین برای اسد تعیین کنید. و ما هم از این جانشین حمایت خواهیم کرد، البته به شرطی که روابطش با ایران و حزب الله را قطع کند.» پوتین هم پاسخ داده که او هیچ شخصی برای اینکه جانشین اسد شود در اختیار ندارد. و در ادامه –در حالتی که خواهان شنیدن تفسیر نتانیاهو بوده- سؤال کرده بوده: آیا شما کاندیدایی برای جانشینی اسد مد نظر دارید؟
نتانیاهو هم ضمن دادن پاسخ منفی، اضافه کرده بوده: «به این موضوع فکر می کنیم و خبرتان می کنیم.»
یک دیپلمات بلندپایه بازنشسته روس در تفسیر این بخش از این مکالمه می گوید: «اگر حقیقت کلام نتانیاهو را در نظر بگیریم، می فهمیم که اسرائیل با این موضوع که سوریه در محور روسیه باقی بماند مشکلی ندارد، منتها به این شرط که سوریه ارتباطاتش با ایران را قطع کند. البته می توان استنتاج دیگری هم داشت که بدبینانه تر است، آن هم اینکه اسرائیل کاملا شورشیان سوریه را تحت کنترل دارد و لذا می تواند آنها را مجبور به پذیرفتن کاندیدایی که مورد قبولش باشد بکند. این ما را مجبور می کند به آن نیروهایی که پشت صحنه شورشیان سوریه و حتی پشت سر یاری دهندگان این شورشی ها –یعنی قطر و عربستان و ناتو- ایستاده اند بیندیشیم. ضمنا، این معقول نیست که بگوییم اسرائیل این پیشنهاد را بدون موافقت آمریکا مطرح کرده است.»
این دیپلمات بلندپایه اضافه می کند: «البته یک احتمال دیگر هم وجود دارد و آن اینکه این پیشنهاد، نوعی محک زدن پوتین بوده است برای اینکه ببینند آیا او ممکن است با کناره گیری اسد موافقت کند یا نه. همچنین این پیشنهاد برای فهم این بوده که در صورت موافقت پوتین با کناره گیری است، چه کسی می تواند از نظر او دوست سوریه و جانشین اسد باشد. البته به نظر می رسد پوتین هم این نکته را درک کرده بوده که آن پاسخ را داده است.»
طبق این سند، پوتین در آن دیدار گفته است که «ما از شخص اسد طرفداری نمی کنیم. یادتان باشد که اسد، قبل از آغاز اعتراضات و درگیری‌ها، بیش از آنکه به مسکو سفر کند به پاریس سفر می کرد. ما هیچ طرح سرّی ای برای آینده سوریه نداریم. من در دیدار با اوباما از او سؤال کردم که اهداف آمریکا در سوریه چیست و چرا از اسد راضی نیستند؟ آیا دلیلش این است که او با اسرائیل دشمن و با ایران دوست است و از حزب الله حمایت می کند؟ ولی به جواب جدی و قانع کننده ای دست پیدا نکردم و اوباما تنها گفت که استفاده از زور علیه غیرنظامیان توسط اسد آنها را ناراحت می کند. من هم در پاسخ اوباما گفتم که سطح خشونت ها و استفاده از زور مستقیما به کارهای عربستان و قطر مرتبط است. آیا اسرائیل هدفش سومالیزه کردن سوریه است؟ آن هم بعد از اینکه عراق را سومالیزه کرد؟» ظاهرا نتانیاهو هم توضیح و جوابی پیرامون این استنتاج پوتین ارائه نکرده بوده است.
یک دیپلمات روس هم در تشریح این صحبت پوتین می گوید: «پوتین در اینجا از موضع معروف روسیه راجع به سوریه بحث کرده است و آن هم اینکه روسیه به عنوان پشتیبان شخص بشار اسد وارد میدان نشده است و این خود ملت سوریه هستند که باید سرنوشت اسد را تعیین کنند. و این بحث پوتین درباب تعیین اهداف اسرائیل مبنی بر «سومالیزه کردن سوریه» صحبت تندی است و در اصل می خواهد پاسخ آن سؤالی که از اوباما راجع به اهداف حقیقی آمریکا در سوریه کرده بود را بدهد. آنچه عجیب است این است که نتانیاهو هم در برابر این تحلیل مخالفتی نکرده بوده و ظاهرا نشان می دهد که این تحلیل با آنچه مد نظر او بوده تطابق داشته است. کما اینکه در اسناد تحلیل گران اسرائیلی و نئو محافظه کاران آمریکایی (clean break) و غیرهم هم از این موضوع بحث شده است.»
آیا واقعا پوتین به اسرائیل دو هدیه داد؟
در این دیدار، نتانیاهو رنجش و ناراحتی اسرائیل از وارد کردن سلاح های دفاع هوایی روسی به سوریه را اعلام کرد، چراکه به گفته او، این سیستم های دفاع هوایی می توانند مناطق هوایی شمال تل آویو را برای پرواز، غیرمناسب کنند.
و پوتین هم در جواب این صحبت، به نتانیاهو وعده داد که سیستم های دفاع موشکی اس-300 را به سوریه ندهد.
همچنین نتانیاهو از معلوماتی پیرامون مجموعه های موشکی ای که از سوریه به صورت مخفیانه به دست حزب الله می افتد بحث کرده بود. پوتین در جواب این هم وعده داده بود که در این باره تحقیق کرده و در صورت صحت، جلوی افتادن مخفیانه این موشک ها به دست حزب الله را بگیرد و گفته بود: «به سوری ها هشدار خواهیم داد که اگر جلوی رساندن این موشک های به حزب الله را نگیرند، ما هم فورا پاسخ خواهیم داد که این جواب می تواند از طریق هیئت سازمان ملل باشد.»
طبق تحلیل یک دیپلمات روس، این کوتاه آمدن های روسیه احساس خوشایندی نزد نخست وزیر اسرائیل ایجاد کرد. ولی باید این کوتاه آمدن را دقیق بررسی کرد، چرا که به نظر می سد در اصل در پشت این کوتاه آمدن ها این است که رهبران روسیه می ترسند که سیستم های دفاع موشکی اس 300 –در صورت سقوط احتمالی اسد- به دست شورشیان طرفدار ناتو بیفتد [و اسرار این سلاح استراتژیک روسیه در اختیار ناتو قرار بگیرد.]
از طرف دیگر وزیر امور خارجه اسرائیل لیبرمن از فرصت این دیدار استفاده کرد تا نزد پوتین از تلویزیون روسی «روسیه امروز» [راشا تودی] شکایت کند. لیبرمن اظهار داشت: «از دفتر خبرنگار روسیه امروز در اسرائیل، تبلیغات ضد اسرائیلی پخش می شود و مثلا این تلویزیون، گفتگوهایی با سید حسن نصرالله تنظیم و پخش می کند. ما سعی کردیم به صورت فردی با خبرنگاران این شبکه صحبت کنیم، ولی آنها در جواب ما، به تعلیماتی که از مسکو می رسد اشاره می کنند. ما از شما می خواهیم روی سیاستی که هیئت تحریریه این شبکه دنبال می کند اثر بگذارید و آن را در قبال اسرائیل، واقع بینانه تر کنید.»
این شکایت لیبرمن را باید جزو سیاست اسرائیل برای فشار بر رسانه های جهانی ارزیابی کرد. مثلا همین چند هفته پیش سفیر اسرائیل در آمریکا تلاش کرده بود تا در شئون داخلی شبکه آمریکایی «سی بی اس» دخالت کرده و از پخش گزارش «باب سایمون» درباره مسیحیان فلسطین جلوگیری کند و این چیزی بود که موجی از خشم را در ایالات متحده آفرید. متأسفانه اسرائیلی ها به این عادت نکرده اند که رسانه ها دائما و ضرورتا نباید همیشه مداح آنها باشند.
در هر حال، برداشت اصلی از سند صورتجلسه دیدار پوتین و اسرائیلی ها این است که رهبران اسرائیل هنوز پایبند همان ماجراجویی هایشان هستند و هنوز آماده اند در این راستا ریسک کنند. در مقابل، روسیه سیاست مرسوم-که حمایت از استقرار جهانی است- را در پیش گرفته است. البته اسرائیلی ها می گویند کسی که ریسک نکند، نمی تواند شیرینی پیروزی را هم بخورد!
اسرائیلی ها حاضرند ریسک کنار گذاشته شدن اسد و راه افتادن جنگ داخلی در سوریه را بپذیرند تا در عوض، پس از مدتی، به جای داشتن یک همسایه شمالی قوی، یک همسایه شمالیِ متشکل از چندین گروه مسلح متفرق داشته باشند، همسایه شمالی ای که دیگر نتواند جلوی ارتش اسرائیل برای دستیابی به ایران-یعنی دشمن اصلی اسرائیل- را بگیرد.
پی‌نوشت:
۱. بحران های پیاپی سیاسی در سومالی و دخالت های بین المللی در آنجا از دهه 90 به بعد که همزمان شد با حضور و رشد گروه های تکفیری در آنجا و سپس جنگ های دامنه دار داخلی، موجب شد این کشو نه تنها با خلاء واقعی قدرت مواجه شود بلکه حتی وضعیت اقتصادی این کشور هم در آتش این جنگ های داخلی چنان سوخت که یکی از بزرگترین قحطی های سالهای اخیر را در سومالی ایجاد کرد. کماکان ها درگیری های گروه های تکفیری در این کشور با آنچه دولت مرکزی خوانده می شود ادامه دارد و وضعیت این کشور-که در یکی از استراتژیک ترین نقاط جهان واقع شده- کماکان در حضیض فلاکت است. این وضعیتی است که ظاهرا مستکبرین برای عراق هم پیش بینی کرده بودند که البته با ایستادگی کشورهای ضد استکباری –خصوصا ایران- در کنار دولت قانونی آن کشور موجبات به نتیجه نرسید آن فراهم شد.
Sorry. No data so far.