دولت ملی؛ آیا اصولگرایان اصلاح‌طلبان را به قدرت بازمی‌گردانند؟

تریبون مستضعفین- زهرا مرتضوي

گرچه رهبر معظم انقلاب در دوره‌هاي قبل، درباره شروع زودهنگام بحث‌ها و گمانه‌زني‌هاي انتخاباتي و كانديداتوري چهره‌هاي شاخص سياسي كشور هشدار داده‌ بودند، اما تنور انتخابات هم‌چنان پيش از موعد داغ شده است و افراد و احزاب مختلف، ديدگاه‌هاي خود را بيان مي‌كنند و در پي پياده كردن طرح‌هاي انتخاباتي خود هستند. اين نوشتار، گزارشي است از روند پايه‌گذاري طرح وحدت ملي و افرادي كه به اين طرح پرداخته‌ و از آن حمايت كرده‌اند و البته از برخي اقدامات اصلاح‌طلبان در لواي اين طرح پرده برمي‌دارد.

دورخیز دولت وحدت ملی برای انتخابات ۸۸

طرح وحدت ملي با سخنان علي لاريجاني در سال 86 و پس از استعفا از سمت دبيري شوراي عالي امنيت ملي، اين‌گونه كليد خورد:

«پای‌بندی به وحدت ملی یک نیاز اساسی برای کشور است. اگر کشور بتواند تئوری دولت وحدت ملی را دنبال کند به نفع ماست، اگر در گذشته هم این اقدام انجام می‌شد، نتایج خوبی برای ما داشت. یکی از ملزومات دست‌يابي به دولت وحدت ملي تهيه قوانینی است كه همه جریان‌های سیاسی به هر میزان که مقبولیت مردمی دارند، بتوانند در اداره کشور سهیم باشند.»[1]

شايد در آن مقطع، اين اظهارنظر چالش خاصي پيش رو نداشت. مدتي بعد در شهريور 87، حجت‌الاسلام ناطق نوري نيز اظهارنظر مشابهي درباره دولت وحدت ملي داشت و البته بعدتر آن را منتفي دانست.

اما نقطه‌عطف طرح دولت وحدت ملي را مي‌توان در ‌اولین همایش 30 سال قانون‌گذاری و نظارت که به مناسبت سال‌روز شهادت آیت‌الله مدرس و درست شش ماه قبل از انتخابات رياست‌جمهوري دهم برگزار شد، دانست.

اصول‌گرایان به دنبال دولت وحدت ملی؟

بلافاصله بعد از اين همايش، حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني در حاشيه همايشي اذعان كرد: «طرح وحدت ملی را اول آقاي ناطق نوري، بعد هم آقاي لاريجاني مطرح كرد. بعد هم جامعه‌ روحانيت مبارز با خواست عسگراولادي، باهنر و حبيبي به ميدان آمد و اين بحث ربطي به اصلاح‌طلبان ندارد.»[2] هم‌زمان با اين سخنان، يادداشتي نيز از سوي مرعشي در روزنامه كارگزاران منتشر گرديد كه به ظاهر از پشت‌پرده‌هايي در مطرح كردن اين طرح خبر مي‌داد. او در اين يادداشت از قول آقایان عسگراولادی، باهنر و حبیبی گفته بود: «نه كشور با این رئیس‌جمهور و سیاست‌های آن قابل اداره كردن است و نه احمدی‌نژاد قابل اصلاح» و جامعه روحانیت مبارز را به عنوان یكی از اصیل‌ترین كانون‌های اصول‌گرایی براي پي‌گيري وحدت ملی معرفي كرده بود،[3] اما اين اظهارات بلافاصله از سوي باهنر، عسگراولادي و لاريجاني تكذيب ‌شد.[4]

وحدت ملی برای انزوای افراطیون

افراد و جناح‌هاي مختلف نيز واكنش‌هاي متفاوتي به اين طرح نشان دادند. به عنوان مثال حسن روحاني معتقد بود استفاده از نيروهاي معتدل هر دو جناح سياسي كشور‌ به نفع كشور است و تندروهاي افراطي بايد منزوي شوند و آن‌ها كه در صحنه سياسي تجربه دارند، بيايند.[5]

از آن طرف، محمدحسين شفيعي‌ها دبير حزب مؤتلفه استان قزوين اين طرح را مشکوک خوانده و گفته بود: با وجود رهبری ما نمادی از بحران‌زایی در کشور نداریم که نیازی به وحدت ملی باشد.[6] نيز بيان حجت‌الاسلام سيدهاشم حسيني‌بوشهري، عضو ارشد جامعه مدرسين حوزه علميه قم مؤيد اين نكته بود كه نماد وحدت ملي در كشور ما مردم هستند و اعضا و گروه‌ها نمي‌توانند بيان‌گر آرمان‌هاي آحاد ملت باشند و در چنين فضايي طرح تشكيل دولت وحدت ملي موضوعيت ندارد.”[7]

دولت ائتلافی چاره محبوبیت احمدی نژاد

اما اظهارنظر صادق زيباكلام اهداف اين طرح را آشكار ساخت: «افرادي كه طرح دولت وحدت ملي را مطرح كرده‌اند، معتقدند سياست‌هاي دولت كنوني نتوانسته است بر مشكلات فائق بيايد. كساني كه طراح اين ايده هستند، به اين نتيجه رسيده‌اند كه با توجه به محبوبيتي كه آقاي احمدي‌نژاد به خاطر سفرهاي استاني در بين اقشار كم‌درآمد دارد، نامزدهاي ديگر جريان اصول‌گرايي مثل علي لاريجاني، محمدباقر قاليباف، ناطق نوري و احمد توكلي به سختي مي‌توانند به عنوان رقيب احمدي‌نژاد در انتخابات رياست جمهوري دهم ظاهر شوند. طرح دولت ائتلافي هم پاسخي به اين سؤال است كه براي انتخابات رياست جمهوري چه بايد كرد؟»[8]

احیای ایده دولت وحدت ملی برای انتخابات ۹۲

به هر روي انتخابات 88 برگزار شد و پيروزي قاطع با 25 ميليون رأي، از آنِ كسي شد كه به زعم طراحان دولت وحدت ملي نبايد مي‌شد و اين نشان داد احزاب مختلف و شخصيت‌هاي سياسي حزبي، رأيي در بين اقشار مختلف مردم ندارند و در مقابل فردي فراحزبي، ساده‌زيست و اهل خدمت به مردم است كه مي‌تواند سكان امور اجرايي كشور را به دست گيرد. حال بايد ديد پس از به ثمر نرسيدن اين طرح در انتخابات سال 88، شكست‌خوردگان فتنه با كليد زدن دوباره بحث وحدت ملي در آستانه انتخابات 1392 چه هدفي را دنبال مي‌كنند؟

اصلاح‌طلبان به دنبال ائتلاف با اصول‌گرایان

زارعي فومني، دبیرکل جبهه مردمی اصلاحات ضمن اعلام برگزاري نشست سراسری جبهه مردمی اصلاحات درباره انتخابات ریاست ‌جمهوری، یکی از برنامه‌های این نشست را دعوت از همه گروه‌های معتدل و میانه‌رو شمرد. او هم‌چنين از افرادي چون هاشمی، سیدحسن خمینی و خاتمی براي دعوت در اين نشست نام برد.[9]

مشرق نيز خبر از برگزاري اين نشست داد و اعلام كرد: «تعدادی از اصلاح‌طلبان معتقدند، در انتخابات آینده ریاست جمهوری مهم این نیست که ما کاندیدای اختصاصی داشته باشیم، بلکه مهم آن است که ما در دولت آینده سهمی داشته باشیم.»[10]

روزنامه اعتماد اواخر تير ماه در صفحه سياسي خود به اظهارنظر تني چند از نمايندگان مجلس و سياسيون پرداخت. مهرداد بائوج لاهوتي، نماينده گيلاني مجلس نهم با استناد به فرمايشات رهبري حضور تمام سلايق را در عرصه سياسي كشور مفيد دانست و گفت: نبايد به سبب اختلاف‌نظر سياسي، بخش بزرگي از جامعه را حذف كرد. خوش‌بختانه آقاي لاريجاني درباره وحدت ملي صحبت كردند و همه بايد كمك كنيم تا يك‌پارچگي و وحدت ملي داشته باشيم.
حسين نجابت، چهره نزديك به تحول‌خواهان كه در ليست جبهه پايداري هم حضور داشت، معتقد است در مباحث ملي وحدت چاره‌ساز است، اما حضور اصلاح‌طلبان افراطي در وحدت ملي غيرممكن است.[11]

وحدت ملی برای بازگشت اصلاح‌طلبان به قدرت

در اين ميان اما بودند افرادي كه با اشاره به كاركرد اصلي اين طرح و ناكارآمدي آن در عرصه سياسي ايران، پرده از هدف اصلي بانيان اين طرح در اين برهه از زمان برداشتند.

دكتر علیرضا زاکانی در یادداشتی در هفته‌نامه «پنجره» آورده است: اين مسير اولا راهی را برای بازگشت اصلاح‎طلبان به قدرت باز خواهد كرد، ثانیا ضمن غبارآلود کردن فضای جامعه و عدم شفافیت در مواضع خواص، راه تشکیل مجموعه‎‎های سهامی خاص و سهم‎دهی‎‎های غلط برای رضایت شریکان را فراهم خواهد كرد و ناکارآمدی را برای کشور به‎دنبال خواهد داشت.[12]

حجت‌الاسلام احمد ‌سالک،‌ عضو‌ جامعه‌ روحانيت‌ مبارز با اشاره به طرح وحدت ‌ملي گفت: «تفکر تشکيل‌ حزب‌ وحدت‌ ملي مربوط به کشورهايي مي‌شود که با بحران‌ مواجه هستند، درحالي‌که جمهوري‌اسلامي با درايت‌ مقام‌ معظم‌ رهبري در حال حاضر هيچ‌گونه بحراني ندارد. تضاد‌ ميان‌ اصلاح‌طلبان‌ و تلاش‌ آن‌ها‌ براي حضور‌ در انتخابات‌ رياست‌ جمهوري‌ يازدهم، علت‌ طرح‌ مباحثي‌ از‌ قبيل تشکيل‌ حزب‌ وحدت ‌ملي است، اما مردم با‌بصيرت ايران با درنظرداشتن عمل‌كرد خواص در انتخابات 88، زير بار بازگشت خيانت‌کاران به عرصه قدرت نمي‌روند.»[13]

بازگشت آیت الله هاشمی رفسنجانی

در اين سوي ميدان، اصلاح‌طلبان كه از انتخابات مجلس به اين سو، در حال تلطيف فضا براي بازگشت بودند، اكنون با در نظر گرفتن شرايط و آزمون و خطا بر روي افراد موجه‌تر خود در عرصه عمومي جامعه، به دنبال گزينه‌اي بودند كه بتوانند مسير خود را براي ورود به حاكميت بازكنند. پروژه‌ي بازگشت هاشمي به نماز جمعه[14]، حضور حجت‌الاسلام ناطق نوري در سومين شب قدر در حرم مطهر امام رضا عليه‌السلام و مطرح كردن ضمني بحث‌هاي چالش‌برانگيز انتخابات 88 و انتقاد از عمل‌كرد دولت و نيز دفاع از عمل‌كرد خود از تريبون حرم[15]، نيز تيترزني جهت‌دار روزنامه آرمان و مطرح كردن دوباره نام هاشمي براي كانديداتوري[16]، در كنار اعلام شدن اين نكته ‌كه انتخابات شرط سني ندارد[17]، حكايت از همين امر دارد.

اين همه در حالي است كه سعيد حجاريان، تئوريسين اصلاحات در سال‌هاي 78 تا 88، با بيان اين نكته كه بايد آهسته و پيوسته حركت كرد، مي‌گويد: «در کنار کار حزبی، فعالیت ان.جی.اوها، کارهای عام‌المنفعه و نظایر آن نیز می‌توانند بستری برای ایجاد سازمان و تشکیلات باشند. نگاه کنید به اخوان‌المسلمین در مصر، آن‌ها همواره اصلاح‌طلب بودند، صبر کردند و الان ثمرش را بردند. بايد فعلا به دنبال جذب اقشار ضعيف و مستضعف جامعه بود؛ چراكه رودخانه‌اي‌ست وصل به درياي بي‌كران آراء براي دست يافتن به صندوق‌هاي پر از رأي رياست‌جمهوري و مجلس!».[18]

انتخابات ۹۲ نقطه آغاز بازگشت به قبل از ۳ تیر

اصلاح‌طلبان دريافته‌اند تنها با داشتن مشي احمدي‌نژادي مي‌توانند قله‌هاي نظام را فتح كنند و براي رسيدن به قله بايد مجددا از دامنه شروع كنند. آن‌ها برنامه‌ريزي مدوني نه براي انتخابات 92 كه براي انتخابات سال‌هاي آتي دارند.

تئوريسين اصلاحات معتقد است اصول‌گراها هم اصلاح‌طلب‌اند؛ هرچند به این شکل آن‌را ابراز نکنند[19]، پس اصلاح‌طلبان مجبورند به گزينه‌اي كه مقبوليت خوبي در نزد مردم دارد و البته اصول‌گراي تندرو نيست، قناعت كنند كه البته اين گزينه بي‌ارتباط با طرح دولت وحدت ملي نيست. ضمن اين‌كه مي‌توان نامه‌ جمعي از دولت‌مردان سابق به رهبر معظم انقلاب را كه در آن خواستار تشكيل گروهي فراقوه‌اي براي انجام مسؤوليت‌ها در زمان انتخابات شده بودند، در جهت بحراني بودن وضعيت كشور در يك سال آينده و مقدمه‌اي براي طرح دولت وحدت ملي و رسيدن به خواست اصلاح‌طلبان ديد.

همان‌طور که هاشمي در انتخابات سال ۸۸ تلاش کرد تا با کلید زدن پروژه «نه به احمدی‌نژاد»، همه طیف‌های سیاسی کشور را زیر چتر خود و البته به نام میرحسین موسوی جمع کند، اكنون نيز، مقابله تمام قد با گفتمان سوم تير و مشي احمدي‌نژاد 84 است كه همه‌ي گروه‌هاي سياسي از مؤتلفه تا اصلاح‌طلبان را به ائتلاف می‌رساند. حال بايد ديد از بين گزينه‌هاي معتدل موجود؛ يعني هاشمي رفسنجاني، ناطق نوري، سيدحسن خميني، علي لاريجاني، محمدباقر قاليباف و نيز محسن رضايي، حجت‌الاسلام پورمحمدي، منوچهر متكي كه هر سه از امضاءكنندگان نامه ستاد فراقوه‌اي به رهبري بودند، كدام نام پرطمطراق مي‌تواند گزينه‌ي مناسب‌تري براي اجراي پروژه‌ي طولاني‌مدت اصلاح‌طلبان باشد.

پي‌نوشت‌ها:
1- نگاهی نو به طرح دولت وحدت ملی؛ ژنرال‌ها چه خواهند کرد؟! حجت‌الاسلام و المسلمين رسايي
2- به نقل از سايت الف، 20 آذر87
3- به نقل از سايت الف، 20 آذر87
4- روزنامه جام جم،21/9/87
5- به نقل از خبرگزاري فارس، آذر87
6- همان
7- همان
8- همان
9- به نقل از خبرنامه دانشجويان، ارديبهشت91
10- به نقل از سايت مشرق، 27خرداد91
11- روزنامه اعتماد،22/3/91
12- به نقل از سايت رسمي دكتر زاكاني،20 خرداد 91
13- باشگاه خبرگاران، 6 شهريور91
14- بولتن نيوز، 10مرداد91
15- رجانيوز، 22 مرداد91
16- رجانيوز، 1 شهريور91
17- عصر ايران، 12 شهريور91
18- بولتن نيوز، 31 مرداد91
19- همان