تریبون مستضعفین- امید طاهرنژاد
گروه‌های قومی و مذهبی به عنوان یكی از بازیگران فراملی، اهمیت فزاینده‌ای در سیاست‌های داخلی و بین‌المللی پیدا كرده‌اند. تحرکات این گروه‌ها می‌تواند روی امنیت ملی و بین‌المللی تاثیرات شگرفی بگذارد. یكی از این بازیگران در منطقه خاورمیانه، علویان هستند كه در دو كشور تركیه و سوریه دارای جایگاه مهم در مسائل مختلف از جمله بعد امنیتی در این كشورها هستند. اقلیت علوی بخش قابل توجهی از جمعیت تركیه را تشكیل می‌دهد و 15 تا 25 میلیون (۲۵٪ تا ۴۰٪ جمعیت ترکیه) را به خود اختصاص داده است.
علویان را می‌توان شاخه‌ای از شیعیان دوازده امامی دانست. گرچه به دلیل برخی تفاوت‌های این شاخه با دیگر شیعیان، این گفته مخالفانی دارد، اما امام خمینی بطور رسمی ایشان را بخشی از شیعیان دسته‌بندی نمود. ویژگی‌های اعتقادی علویان را می‌توان در دوستی و ستایش همگان (انسان بودن مهم است نه دین)، بردباری در برابر همه آیین‌ها و فرقه‌ها (آزار یک انسان ارزش بندگی خداوند را از بین می‌برد)، بزرگداشت کار (کار بهترین بندگی است) و برابری زن و مرد در همه چیز دسته بندی کرد.
علویان از یک گروه هم‌نژاد نیستند و بین آنها شکاف‌های زبانی و قومی متعددی وجود دارند. چهار گروه زبانی مختلف در میان آنها یافت می‌شود: ترکی، عربی، زازا و کرمانجی که دو تای آخری از شاخه زبان فارسی و گویش کردی است. علویان ترکیه عموماً خاستگاه خود را به صورت نژادی و بر اساس گویش و زبان مادری‌شان به قبایل ترک یا کرد نسبت می‌دهند؛ چنان‌که علویان سوریه نیز خاستگاه خود را به یک نژاد قبیله‌ای عرب نسبت می‌دهند. علویان در سوریه معمولاً نصیریه نامیده می‌شوند. اگرچه در بعضی از متون ازآنها تحت «نُمیریه» هم یاد شده است. در سوریه 15-12 درصد جمعیت علوی هستند که متنفذترین گروه در ساختار قدرت سوریه در حال حاضر بشمار می‌روند.
علویان ترکیه، سكولارند و از تلاش‌های آتاتورک برای تأسیس یك دولت جمهوری سكولار حمایت كردند. هدف آنها در حمایت از کمال پاشا این بود که بتوانند در فضای لائیک به وجود آمده دارای نفوذی گردند و از تندروی‌های سنی مذهبان در امان بمانند.
مهاجرت علویان به تدریج بعد از استقرار سكولارها در تركیه از روستاها به شهرها به ویژه در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی گسترش پیدا كرد. این مهاجرت‌ها با واكنش منفی سنی مذهبان مواجه شد. سنی‌ها علویان را به عنوان لامذهبانی می‌دیدند كه به فرایض اولیه مسلمانی مانند نمازهای یومیه، روزه‌داری و حج توجهی نداشته و شرب خمر میان آنان رایج است.
در شهرها در پی تبلیغات مسلمانان افراطی، منازل علویان محاصره و صدها نفر از آنها كشته و خانه‌های آنان ویران شد كه این اعمال با درگیری ارتش و با خونریزی خاتمه یافت. در دهه ۱۹۷۰ اختلاف و دودستگی بین علوی‌ها-سنی‌ها تشدید شد و تا اواخر دهه ۹۰ ادامه یافت.
در این گیر و دار یک تحول جدی و جدید اخیراً در رفتار علویان رخ داده و آن حملات آنها به مساجد سنی‌ها است. امری که موجب شده که همواره از جابب پلیس ترکیه به ترور متهم شوند.
هویت علوی‌ها كه در گذشته بسیار پوشیده و سری بود، در حال حاضر نقاب از رخ افكنده و در محافل و اجتماعات عمومی خودنمایی می‌كند. این رویكرد نوین علوی‌ها در تركیه می‌تواند نوعی گسست جدی در جامعه‌ی تركیه را ایجاد كرده و به واگرایی‌های قومی و دینی منجر شود. البته جامعه كنونی علویان متشكل از دو گروه كرد و تركمن است كه كردهای علوی می‌توانند یك مسئله‌ی حاد و امنیتی را برای دولت تركیه ایجاد كنند. هم‌چنین سخت‌گیری‌های زیادی كه علیه علویان در مدارس و فعالیت‌های مذهبی اجرا می‌شود تا حد زیادی توانسته هویت علوی‌ها را سیاسی كرده و سیاست‌زدگی فزاینده در میان مسلمانان سنی و سپس در جمع علوی‌ها موقعیت خطرناکی برای ترکیه ایجاد کند. این وضعیت نه تنها امنیت دو گروه مذكور بلكه ثبات دولت را هم تهدید می‌كند.
یكی دیگر از ملاحظات دولت تركیه كه از پیوستن به اتحادیه اروپا استقبال می‌كند این است كه وضعیت كنونی علوی‌ها می‌تواند تا حد زیادی برای سیاست‌های آنكارا مسئله ساز تلقی شود. چرا كه یكی از پیش شرط‌های اتحادیه اروپا برای پیوستن تركیه به این اتحادیه رعایت حقوق بشر در این كشور از جمله به رسمیت شناختن حقوق كردها و ترفیع حقوق سیاسی، فرهنگی و مذهبی است.
وضعیت خاص ترکیه و مشابهت‌های متعدد این کشور با سوریه به لحاظ اجتماعی، فرهنگی، ژئوپلتیک و حتی سیاسی شرایط خاصی را برای هرگونه اقدام متقابل و پاتک‌های احتمالی دولت سوریه علیه نظام سیاسی ترکیه ایجاد نموده است. مسئله کردها و نیز علویان نمونه آشکاری از وجه تشابه دو کشور می‌باشد.
علوی‌ها به شدت از این مساله نگران‌ند كه در صورت سرنگونی نظام حكام بر دمشق صدها علوی به مسلخ برده شوند و فاجعه انسانی بزرگی رقم بخورد. به‌رغم این كه علویان تركیه پیش از این تلاش می‌كردند كه خود را از تحولات جاری در سوریه دور نگه دارند و حتی الامكان خود را درگیر مسائل طایفه‌ای و اوضاع سوری نكنند، اما با این حال درگیری‌های فعلی جاری در سوریه باعث شده است تا میان آنها با علویان سوری حامی نظام اسد الفت و نزدیكی‌ای به وجود بیاید و برای كاهش مشكلات او تلاش‌های تازه‌ای را آغاز كنند.
طرفداران اسد طی ماه‌هایی اخیر تا كنون حداقل سه تظاهرات در استانبول برای اعلام حمایت‌شان از اسد برگزار كرده‌اند و مجله‌های وابسته به جریان‌های علوی نیز انتشار مطالب و بیانیه‌های مختلف در دفاع از اسد و نظام حاكم بر سوریه را آغاز كرده‌اند. پس از اعلام سناریوهای مطرح از سوی برخی كشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی و حتی تركیه علیه نظام اسد كه از جمله آنها گزینه‌ی نظامی علیه دمشق مطرح بود، علوی‌ها از وقوع كشتار جمعی تازه در سوریه به شدت نگران شده‌اند و برای همین حمایت‌های خود از نظام حاكم بر دمشق و شخص اسد را كه خود یك علوی است، علنی كرده‌اند.
دولت ترکیه با شتاب‌زدگی وارد قمارخانه‌ی بحران سوریه شد. به وضوح مشخص نیست که دولت ترکیه بتواند از این قمارخانه، برنده خارج شود. حتی اگر دولت ترکیه بتواند با سقوط بشار اسد به اهداف مشخص خود در سوریه دست یابد، با چالش علویان و کردها در خاک خود مواجه خواهد شد که با دخالت‌های این کشور در سوریه سیاسی‌تر شده‌اند.
Sorry. No data so far.