آیا «در شناخت حزب قاعدین زمان» بی‌اعتبار شده است؟ +دانلود کتاب

تریبون مستضعفین- محمد ثقفی

«در شناخت حزب قاعدین زمان (موسوم به انجمن حجتیه)» عنوان کتابی است که عمادالدین باقی در معرفی و نقد اندیشه‌ها و رفتارهای سیاسی اجتماعیِ انجمن حجتیه نگاشته است. وی که به تصریح خودش سابقه عضویت در این انجمن را داشته و با فراگیری نهضت امام خمینی از آن کناره گرفته است، در این کتاب معرفی نسبتا جامعی از این سازمان که تحت نام مبارزه با بهائیت شکل گرفت ارائه داده است که همه‌ی منتقدین و مدافعین انجمن حجتیه را تا امروز تحت تأثیر قرار داده است.

این کتاب برای اولین بار در سال ۶۲ توسط نشر دانش اسلامی به بازار کتاب عرضه شد و به ادعای نویسنده ۸۵۰۰۰ نسخه از آن به فروش رسیده است.

پس از مقدمه این کتاب که به بیان ضرورت بحث می‌پردازد، دو فصل ابتدایی کتاب به بررسی پیشینه انجمن حجتیه از زمان تأسیس تا سال‌های ابتدایی انقلاب می‌پردازد. در این دو بخش از گفته‌های برخی انجمنی‌ها که به جریان انقلاب پیوسته بودند استفاده زیادی شده است. فصل سوم به بررسی عقیده‌ی انجمنی‌ها پیرامون انتظار، مهدویت، ولایت فقیه و آن‌چه «توجیه فقهی سازشکاری با عمال ظلم و طواغیت» نامیده شده اختصاص یافته است. فصل چهارم به سیاست‌گریزی انجمن حجتیه نظر کرده است. معرفی تشکیلات انجمن حجتیه و پنهان‌کاری و فعالیت‌های اطلاعاتی‌شان موضوع فصل بعدی‌ست.«جنگ و جهاد در بینش قاعدین» و «امام در چشم‌انداز قاعدین و قاعدین در چشم‌انداز امام» عناوین فصل‌های ششم و هفتم این کتاب اند. نویسنده در فصل هشتم به بررسی نبرد انجمن و حزب توده پس از انقلاب و شباهت‌های رفتاری‌شان پرداخته است. فصل پایانی نیز فعالیت‌های اقتصادی انجمن و سرمایه‌سالاری و اشرافیت اعضای آن را بررسی کرده است. در پایان کتاب تصاویر اسناد ساواک درباره انجمن حجتیه و متن برخی سخنرانی‌ها و گفت‌وگو‌های اعضای حجتیه و منتقدان آن آورده شده است.

دانلود نسخه pdf کتاب «در شناخت حزب قاعدین زمان»

وقتی باقی از بازخوانی کتابش سردرد گرفت

اما باقی که در سال‌های اصلاحات به هیئت یک روشنفکر مدافع حقوق بشر در آمده بود اذعان کرد از بازخوانی کتابش «سردرد» گرفته و از دست‌اندرکاران پخش کتابش خواسته که آن‌ها را «خمیر کنند».

وی در گفت‌وگویی در سال ۸۳ با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت:

فكر مي‌كنم در فضاي پس از انقلاب و جو مسلط آن زمان، به شدت تحت تاثير انقلاب بودم و در راستاي دفاع مطلق از انقلاب و نفي هر جريان مخالف انقلاب، به دور از داوري منصفانه و با ادبياتي تند، غيراخلاقي و غيرعلمي كتاب در شناخت حزب قاعدين را نوشتم.

وی صریحا اذعان کرد که دیدگاهش به انجمن حجتیه نزدیک شده است:

من صادقانه مي‌گويم كه مواضعم در خصوص انجمن حجتيه اشتباه بوده و در آن تجديدنظر كرده‌ام. امروز نظراتم به برخي از ديدگاههاي انجمن حجتيه (نه همه آن‌ها) نزديك‌تر از گذشته شده است.

این اظهارنظر باقی، دست‌مایه‌ی هواداران و اعضای انجمن حجتیه شد تا چنین وانمود کنند که سردمدار قلم‌زنانِ نقدِ انجمن حجتیه از دیدگاه‌های خود پشیمان شده است و لذا دیگر منتقدین و ادامه‌دهندگان نقدهای وی نیز یا مغرض‌اند و یا کم‌اطلاع.

باقی یک‌سال پس از این مصاحبه، در گفت‌وگویی پیرامون انجمن حجتیه و نقش آن در پیروزی احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری به بسط نظرات خود پرداخت. باقی در این‌ گفت‌وگو که به میزبانی تلویزیون ماهواره‌ای هما برگزار شده بود گفت:

آيا اگر انجمن حجتيه ديدگاه‌هايي مخالف انقلاب يا ‏مخالف مسئولان نظام جمهوري اسلامي داشته باشد بايد حق فعاليت انجمن سلب شود؟ اين چيزي ‏است كه در تمام ۲۴ سال گذشته رخ داده؛ به اعتقاد من انجمن حجتيه مانند ساير جريان‌ها و ‏گروه‌هاي سياسي مذهبي ديگر از حق مسلم فعاليت برخوردار است.

این اظهارات نیز مورد استقبال هواداران انجمن حجتیه قرار گرفت.

اما این اظهارات نویسنده کتاب در شناخت حزب قاعدین زمان را نمی‌توان دفاع از دیدگاه و رفتار انجمن حجتیه دانست، چرا که وی از یک طرف به صحت اسناد و مدارک این کتاب تأکید کرده است و از طرف دیگر از حقوق بهائیان و لزوم آزادی مذهبی‌شان دفاع کرده است.

باقی زمانی درباره کتابش تجدیدنظر کرد که مدافع بهاییان شده بود

انجمن حجتیه مبنای فعالیت خود را مبارزه با بهائیت عنوان می‌کند و در متمم اساسنامه‌اش پس از انقلاب اسلامی آورده است «انجمن مجاهدت خود را در زمینه مبارزه با فرقه ضاله بهائیت در کنار دیگر خدماتش تا از بین رفتن کامل امکانات اجتماعی، اقتصادی و تشکیلاتی بهائیت ادامه می‌دهد.» اما نویسنده‌‌ی شناخت حزب قاعدین زمان که مواضع سال‌های ۸۳ و ۸۴ اش حمایت از حجتیه و توبه از نقد حجتیه تلقی شده بود، در میزگرد یادشده‌ی تلویزیون ماهواره‌ای هما درباره بهائیت می‌گوید:

بهائيت هم در صورتي كه به عنوان جريان فكري مطرح شود هيچ ‏منعي نبايد براي فعاليتش وجود داشته باشد.

آیا کتاب باقی بی‌اعتبار شده است؟

وی هم‌چنین انتقاداتش از کتاب در شناخت حزب قاعدین زمان را متوجه ادبیات تند آن می‌داند و نه سندیت آن. وی در گفت‌وگوی ذکرشده با ایسنا می‌گوید:

مطالب مندرج در آن كتاب ريشه در اطلاعات و مشاهدات مستقيم من از زمان عضويتم در انجمن حجتيه دارد، البته من از جزوات و نوارهايي كه در جلسات، در اختيار اعضاء قرار مي‌گرفت و انتشار عمومي نمي‌يافت نيز براي نوشتن آن مقالات استفاده كردم.

هيچ‌يك از خاطرات مندرج در آن كتاب دروغ نبوده و اطلاعات آن بعضا مفيد، مؤثر و منحصر به فرد بود.

باقی در این مصاحبه هم‌چنین بخشی از انتقادات خود به انجمن حجتیه را تکرار می‌کند:

البته هنوز انتقادات جدي‌اي به انجمن حجتيه وارد است كه توجيهي براي آن‌ها نيست. مثلا موضعي كه بخشي از عوامل انجمن نسبت به حكومت شاه داشتند و يا اسناد و مداركي در خصوص ارتباط برخي از اعضاء اين انجمن با ساواك.

ناگفته نماند، در شرايطي كه مسأله اصلي كشور، استبداد بود، انجمن حجتيه مبارزه با بهائيت را مسأله اصلي قلمداد مي‌كرد. فارغ از اينكه بهائيت هم به عنوان يك جريان سياسي، زاييده وضع سياسي ناشي از استبداد بود.

از ديگر ايرادات وارده به انجمن حجتيه، گرايش‌هاي سكتاريستي (فرقه‌گرايانه) بخش سنتي انجمن بود. با وجود‌ي كه اين گرايش در انجمن حجتيه غالب نبود ولي آتش جنگ شيعه و سني را برمي‌افروخت كه از لحاظ سياسي نه تنها به سود انقلاب نبود بلكه به نوعي خدمت به رژيم شاه و سياست‌هاي خارجيان، تلقي مي‌شد.

وی در گفت‌وگوی تلویزیون هما نیز تصریح می‌کند:

آن كتاب مستند است و مدارك آن همچنان به قوت ‏خودش باقي است

باقی در این گفت‌وگوی تلویزیونی به مسأله‌ای امنیتی هم اشاره می‌کند که باعث شد امام و برخی انقلابیون نسبت به خطر انجمن حجتیه حساس شوند:

بعد از انقلاب چون انجمن حجتيه يكي از گسترده‌ترين سازمان‌ها و تشكيلات در ايران بود و به هر ‏حال به دليل اين كه آن‌ها افراد مذهبي بودند و در بخشي از حكومت كمك مي‌دانند مانند آموزش و ‏پرورش كه نفوذ و حضور داشتند و حتي خيلي از نيروها كه از دل انجمن حجتيه بيرون آمده ‏بودند در ارگان‌ها بودند يك احساس خطر و نگراني شديدي نسبت به انجمن حجتيه در ميان ‏نيروهاي انقلابي به وجود آمد و يا شكل گرفت و نقطه عطف آن، آن‌جايي بود كه يك هيئتي مامور ‏شدند از طرف آيت الله خميني براي بررسي بعضي از اتهامات درباره انجمن و اسنادي كه در رابطه ‏انجمن با ساواك منتشر شده بود و وقتي مراجعه به مركز اسناد كردند و ديدند اين اسناد در جاي ‏خودش وجود ندارد و مفقود شده و بعد متوجه شدند كه يكي از مسئولين آن‌جا كه در انجمن ‏حجتيه هم سابقه داشت در واقع اين اسناد را از آنجا خارج كرده؛ اين نقطه عطفي بود كه باعث ‏اوج‌گيري نگرش منفي ايشان و آن عكس‌العمل تند نسبت به انجمن حجتيه شد.

وی هم‌چنین اظهار کرده که قصد دارد این کتاب خود را با ادبیاتی جدید بازنویسی کند که بخش‌هایی از ویرایش جدید این کتاب در ماهنامه مهرنامه (شماره۲۵، مهر۹۱) منتشر شده است.

«در شناخت حزب قاعدین زمان» به دلیل بازتاب دادن تجربه‌های نگارنده و برخی دیگر از اعضای انجمن حجتیه، جمع‌آوری برخی اسناد ساواک، متن برخی سخنان شیخ محمود حلبی مؤسس انجمن و برخی گفتارهای منتقدین انجمن در آن سال‌ها هنوز منبعی قابل استفاده است که نشان می‌دهد مواضع انجمن حجتیه و مهم‌تر از آن ساختار تشکیلاتی و اطلاعاتی این سازمانِ به‌ظاهر صرفا مذهبی چگونه بوده و احتمالا هست.

منابع:
در شناخت حزب قاعدین زمان، عمادالدین باقی، مرکز نشر اسلامی.
گفت‌وگوی عمادالدین باقی با خبرگزاری ایسنا به نقل از سایت شخصی باقی. (این‌جا)
میزگرد تلویزیون هما با حضور عمادالدین باقی و دیگران به نقل از سایت شخصی باقی. (این‌جا)
بازخوانی یک کتاب پس از سی‌سال؛ مهرنامه، ش۲۵، صص۸۱-۹۴، به نقل از سایت شخصی باقی. (این‌جا)