سیدمحمود معلمی _در گزارشی که سایت وزارت علوم هم آن را منتشر کرده، مجامع علمی بین المللی سرعت پیشرفت علمی در ایران را ۱۱ برابر متوسط جهانی دانسته اند و موفقیت های ایران در دانش پزشکی از جمله سلول های بنیادی، داروهای راهبردی و شبیه سازی حیوانات موجب شده که ایران افق روشنی در منطقه و جهان داشته باشد و براین اساس بازار ۱۰۰۰ میلیارد دلاری نانو فناوری درآینده نزدیک در انتظار ایران است.
مراتب علمی ایران
به گفته سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، جمهوری اسلامی ایران در ۶ فناوری طی ۶ سال گذشته میلادی در ردیف پیشگامان علم قرار گرفته است.
به گفته دکتر جعفر مهراد، تخصص گرایی در پژوهش های علمی رایج شده و اکنون متخصصان بیشتری در حوزه های علم و فناوری پژوهش می کنند که در مقایسه با سال های قبل رشد چشمگیری را نشان می دهد.
ایران در رتبه ۱۶ تولید علم
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با بیان این که رتبه تولید علم ایران در نظام های آماری-علمی «اسکوپوس» و «تامسون رویترز» ۱۶ و۱۸ است، اعلام کرد: از ابتدای سال۲۰۱۳ ایران ۶٫۱ درصد از کل تولید علم جهان را به خود اختصاص داده است.
دکتر جعفر مهراد سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در گفت وگو با فارس تاکید کرد: در حالی که حدود ۴ ماه از سال میلادی ۲۰۱۳ گذشته است، تولید علم ایران در پایگاه های استنادی همچنان رو به رشد است.
وی افزود: دانشمندان و پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران در این محدوده زمانی(۴ ماه اول سال ۲۰۱۳)براساس پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس، ۱۱هزار و ۷۰۳ مقاله تولید کرده اند که ۶٫۱درصد از کل تولید علم جهان در این مدت به جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد.
مهراد تاکید کرد: آماری که پایگاه «تامسون رویترز» در این باره منتشر کرده نشان می دهد که در این بازه زمانی ۶۴۴۲ مقاله از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور در این نظام استنادی ثبت و نمایه سازی شده است.
وی ادامه داد: در نظام استنادی اسکوپوس که ایران رتبه ۱۶تولید علم را به خود اختصاص داده است کشورهای استرالیا(رتبه۱۱)، کره جنوبی (رتبه ۱۲)، هلند(رتبه ۱۳)، برزیل(رتبه ۱۴) و تایوان (رتبه ۱۶) بالاتر از ایران قرار دارند و کشورهای سوئیس، ترکیه،فدراسیون روسیه و سوئد نیز حائز رتبه های ۱۷، ۱۸، ۱۹ و۲۰ هستند.
مهراد افزود: بخش دیگری از مقالات دانشمندان ایران که در نشریات معتبر علمی-پژوهشی و علمی -ترویجی به فارسی منتشر می شود در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ثبت و نمایه سازی می شود که با معادل سازی زمانی، میزان تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی مزبور ۵۶۴۱ مقاله است.
تحلیل محتوایی رتبه های ایران
دکتر خیام نکویی معاون پژوهشی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در گفت وگو با خراسان به تحلیل محتوایی رتبه های برتر علمی ایران پرداخت و افزود: رتبه های ایران در حوزه دانش و فناوری را می توان در مقایسه با کشورهای همسایه، کشورهای اسلامی منطقه و جهان دانش و فناوری بررسی کرد.
وی توضیح داد: در بیش از ۱۰ حوزه دانش های نوین، از جمله نانو تکنولوژی، رویان و تولید داروهای رادیویی رتبه اول و دوم را در میان کشورهای همسایه داریم. اما در میان کشورهای اسلامی، جمهوری اسلامی ایران رتبه اول تا سوم انرژی های نو، فناوری دیتا و سلول های بنیادی را داراست و البته از دیدگاه بومی سازی این دانش ها، ایران رتبه های اول را در کشورهای اسلامی دارد. توضیح این که اگر چه یکی از کشورهای اسلامی همسایه پیشرفت هایی در نانو تکنولوژی داشته است اما توجه داشته باشیم که دانش نانو تکنولوژی این کشور وارداتی است و تنها مشارکت آن کشور را دارد اما در ایران تمامی سیستم های طراحی، پژوهشی و کاربردی آن بومی کشورمان است.
معاون پژوهشی معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری ادامه داد: اما رتبه های ایران درمیان کشورهای صنعتی جهان هم بسیار قابل توجه است و دقت داشته باشیم که ایران در میان ۳۰ کشوری که در حوزه نانو کار می کنند رتبه تک رقمی دارد و یا در پژوهش های حوزه آب، رتبه ۲۰ در میان کشورهایی است که این پژوهش ها را انجام می دهند و از این نظر نیز رتبه های ممتازی داریم که نباید به این رتبه ها اکتفا کنیم بلکه می توانیم افق های بالاتری را برای تسخیر قله های دانش و فناوری برای ایران اسلامی ترسیم کنیم.
این مقام مسئول رتبه ایرانی ها در بومی سازی دانش را «رتبه ممتاز» اعلام کرد و افزود: اگر چه مهندسی معکوس و مونتاژ دانش به خودی خود حوزه مهمی در جهان فناوری به شمار می رود اما ایرانی ها به دلیل ویژگی های خاص دانش دوستی و دانش پروری رتبه اول بومی سازی دانش را از آن خود کرده اند و در هر حوزه ای که وارد شده اند پایه و اساس آن دانش را با دانش بومی ایران آمیخته اند و سرانجام به بومی سازی آن پرداخته اند.
چگونگی دست یابی
اکنون این سوال مطرح است که با توجه به سابقه ۳۰ ساله دستاوردهای علمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی(که سابقه نسبتاً کوتاهی برای دست یابی به افق های بلند دانش محسوب می شود) چگونه ایران توانسته رتبه های ممتاز و برتر دانش را فتح کند و در باشگاه های فناوری جهانی حائز مقام شود؟
دکتر نوری دانشیار دانشکده دام پزشکی تهران به خراسان می گوید: من اعتقاد دارم با وجود اینکه ایران نقش زیادی در دانش و فناوری دارد اما راه های نرفته زیادی هم داریم که این رتبه ها قدم های اولیه این مسیر سخت و دشوار است.
وی توضیح می دهد:اینکه در جهان رتبه داریم حتی رتبه های پایین و ۲ رقمی، پدیده بسیار مهمی است و در واقع حماسه علمی در کشور رخ داده اما این که این حماسه چگونه محقق شده مربوط به شرایط سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران در ۳ دهه اخیر است.
نوری تاکید می کند: در شرایط سیاسی که جامعه علمی ایران با تحریم هایی مواجه شد و تحریم های اقتصادی نیز بر آن افزوده شده است، باور عمومی پژوهشگران برای اعتلای سطح علمی کشور بر این تفکر قرار گرفت که باید از درون به جبهه های علمی وارد شد و کشور را از پژوهش های کاربردی و خروجی های آن بهره مند کرد و با این تفکر بود که پژوهشکده رویان، نانو و دیگر دانش های بنیادین در ایران احداث شد و دانشمندان ایرانی موفق به شبیه سازی، تولید نانو داروها و… شدند. این استاد دانشگاه به نکته مهمی هم اشاره می کند: در سطح مجامع علمی اتفاق مهم دیگری هم رخ داد و آن ورود جوانان ایرانی به دانشگاه ها بود، اگرچه برخی از جامعه شناسان تنها به آسیب شناسی این پدیده و فارغ التحصیلان بیکار در جامعه پرداختند اما از دل فارغ التحصیلان بی شمار دانشگاه ها، دانشمندان و فرهیختگان علمی زیادی متولد شدند که پایه های علمی در ایران را استحکام بخشیدند و نتیجه آن هم درخشش دانش آموزان و دانشجویان ایرانی در المپیادهای جهانی و شگفتی سازی این دانشمندان جوان در داخل ایران بود.
نوری نیز معتقد است که نباید به این رتبه ها دلخوش کرد و می گوید: با روندی که وجود دارد تقابل با ایران همچنان ادامه خواهد داشت پس نباید به کسب این رتبه ها اکتفا کرد بلکه باید به ارتقا و کسب رتبه های ممتاز و برتر دست یافت و علاوه بر آن به حوزه های دیگر دانش هم وارد شد، حوزه هایی نظیر هوافضا، بیوالکتریک، بیوالکترونیک، الکترونیک هوشمند، تولید انرژی های نو و حتی در علوم انسانی نیز باید وارد حوزه های جدید شویم و از قافله علم عقب نمانیم.
این استاد دانشگاه به آینده علمی ایران بسیار امیدوار است و تاکید می کند: همه پیشرفت های علمی ایران مواردی نیست که در مجامع علمی به آن اشاره می شود بلکه ایرانی ها حرف برای گفتن و صدا برای شنیدن و دانش برای عرضه کردن زیاد دارند و بنا به ملاحظاتی، بسیاری از پیشرفت های ایران ناگفته مانده است و معتقدم که از سند چشم انداز جلوتر هستیم و بسیار زودتر از سال ۱۴۰۴ اهداف علمی سند چشم انداز محقق خواهد شد.
افق های پیش رو
دست یابی ایران به رتبه های علمی جهانی و کسب رتبه ۱۶ در تولید علم مسلماً نباید موجب توقف در این سطح علمی شود زیرا ایران همواره در تلاش برای رسیدن به افق های بالاتر علمی، در حال توسعه آزمایشگاه ها و ارتقای سطوح علمی دانشمندان بوده است.
سیدعلی رضوی استاد دانشگاه آزاد مشهد درباره افق های علمی پیش روی دانشمندان ایرانی به خراسان می گوید: در حوزه های مختلف علمی راه های نرفته زیادی داریم.
وی ادامه می دهد: در حوزه هوا-فضا و فرستادن ماهواره و موجود زنده و استقرار پایگاه فضایی دایمی گام هایی برداشته شده و باید قدم های بلندتری برداریم تا از اعضای باشگاه فضانوردان عقب نمانیم. در حوزه کشاورزی گذار از کشاورزی سنتی و ورود به کشاورزی صنعتی همگام با فناوری روز و تولید حداکثری از حداقل نهاده (زمین، آب و بذر)، تولید محصولات استراتژیک برای تسخیر بازارهای هدف و بهره گیری از فناوری های نوین برای تبدیل زمین های غیرقابل کشت به عرصه تولیدی تنها بخشی از حوزه های علمی کشاورزی است که جامعه علمی را برای ورود به این عرصه به کمک می طلبد.
رضوی حوزه های علوم زیستی نظیر بیوالکترونیک، بیوشیمی و بیومکانیک را دانش های نوین جهانی دانست و ادامه داد: در شرایطی که بیش از ۹۹ درصد غذای انسانی از طبیعت تولید می شود جهان دانش به علوم زیستی و فناوری زیست محیطی روی آورده و با الهام از طبیعت به بازسازی محیط زیست می پردازد و این نیز از حوزه هایی است که ایران باید به آن ورود پیدا کند و همگام با جهان علم به بازسازی محیط زیست بپردازد.
به هر حال رتبه جهانی ممتاز ایران در تولید علم بیانگر استعداد سرشار دانشمندان در تسخیر قله های علمی است و گام های علمی برداشته شده در چند سال اخیر نیز نشان می دهد که جامعه علمی ایران همواره افق های وسیع تر دانش را هدف قرار داده و در تلاش است تا جایگاه واقعی ایران را در عرصه جهانی به اثبات برساند.
Sorry. No data so far.