با توجه به مصاحبه حجت الاسلام والمسلمین رضایی مدیر دفتر استفتائات و مطالعات فقهی دفتر آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مبنی بر اینکه سوالات موسوم به «استفتائات شهرسازی رهبر انقلاب» مورد تایید دفتر ایشان نیست و پیگیری های تریبون مستضعفین مشخص شد انچه به عنوان پاسخهای رهبر معظم انقلاب منعکس شده بود پاسخهای یکی از کارشناسان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها بوده است. بر همین اساس با حذف پاسخهای منتسب به آیت الله خامنه‌ای خوانندگان عزیز پوزش می‌طلبیم.
با تلاش دوساله تیمی از پژوهشگران بیش از ۹۳ سوال و استفتا تخصصی در سه حوزه معماری -شهرسازی-و مدیریت شهری از مراجع معظم تقلید پرسیده شد . آغاز این اقدام از تابستان سال ۱۳۹۰ بود. جمعی از مهندسان و طلاب با برگزاری جلسات مکرر و بارش مغزی اقدام به طراحی استفتاآت تخصصی در سه حوزه معماری، شهرسازی و مدیریت شهری نمودند.
پیگیری مستمر و چندین و چند باره اعضای تیم خصوصا آقای مهندس فرامرز فدایی از بیوت و دفاتر مراجع در خردادماه ۱۳۹۱ با پاسخگویی آیت ا…مکارم وارد فاز جدیدی شد . و در ادامه پیگیری ها ، پاسخهای دفتر مقام معظم رهبری در نهم مردادماه سالجاری دریافت شد . اینک و ضمن تبریک این اقدام بی سابقه به علاقمندان و دغدغه مندان موضوع معماری مبتنی بر دین ، قسمت نخست این استفتائات در بخش معماری جهت استفاده عموم منتشر می شود.
بخش اول معماری :
۱- آیا مهندس معمار می تواند از اجزایی چون شیشه درجایی از منزل استفاده نماید که بخاطر طرح او ، در بعضی از اوقات شبانه روز قسمتهای داخلی منزل ، قابل رویت و موجب مزاحمت یا معذب بودن ساکنین یا به گناه افتادن همسایگان شود؟
آیت ا… مکارم: جایز نیست.
۲- حکم استفاده از مصالح و نمادهای نماکاری که در غرب برای شناسایی بناهایی با استفاده های غیراخلاقی استفاده می شود چیست؟
آیت ا… مکارم: جایز نیست.
۳- آیا طراحی و ساخت خانه و آپارتمانی که صدای محارم از آن به بیرون یا به خانه همسایه منتقل شود مباح است؟
آیت ا… مکارم: اشکال دارد.
۴- آیا حتما اتاق والدین باید ازاتاق فرزندان جدا باشد؟
آیت ا… مکارم: حتی الامکان باید این مسئله در نظر گرفته شود.
۵- تعبیه پنجره ای که به حیاط همسایه مشرف هست استفاده اش جایز است؟به عنوان نورگیر چه طور؟
آیت ا… مکارم: در هر حال بدون اجازه همسایه شرعا اشکال دارد.
۶- طراحی و ساخت حمام جداگانه وصل به اتاق والدین چه حکمی دارد؟
آیت ا… مکارم: چنانچه جهات بهداشتی در آن رعایت شود کار خوبی است.
۷- آیا طرح اتاق والدین باید رو به قبله باشد؟
آیت ا… مکارم: تفاوتی نمی کند.
۸- آیا اتاق خواب فرزندان ذکور واناث باید جدا باشد؟
آیت ا… مکارم: در صورت امکان لازم است جدا باشد.
۹- اخیرا در مجتمعهای مسکونی طراحان اقدام به طراحی استخر در طبقات زیرین ساختمان مینمایند .با توجه به استفاده مختلط برخی افراد از این استخرها ، طراحی آن برای مهندس معمار چه حکمی دارد ؟ اگر طراح از سرنوشت خانه بعد از ساخت باخبر نیست آیا این اقدام جایز است؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که نحوه استفاده از آن را در آینده نمی دانید چگونه است، برای طراح مانعی ندارد.
۱۰- آیا الزاما محل عبادت و خواب در خانه باید جدا باشد؟
آیت ا… مکارم: لزومی ندارد.
۱۱- نظر دین در خصوص مکان یابی سرویس های بهداشتی چیست؟ آیا قرارگیری توالت در ابتدای ورودی آپارتمان جایز است؟
آیت ا… مکارم: در هر جا که مزاحمت و آلودگی ایجاد نکند، مانعی ندارد.
۱۲- استفاده از آشپزخانه اپن در بیوت مسلمین جایز است؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که به وسیله پرده های مناسب قابل پوشاندن در موارد لزوم باشد مانعی ندارد.
۱۳- آیا الزاما مساجد باید دارای مناره باشد؟
آیت ا… مکارم: ضرورتی ندارد ولی خوب است چنان باشد که از دور و نزدیک برای افراد قابل شناسایی باشد.
۱۴- نوشتن و ان یکاد و آیات مشابه برای سردرساختمان های چند طبقه چه حکمی دارد؟ خصوصا که افراد زیادی بالاتر از محل نصب آیه در سردر زندگی میکنند.
آیت ا… مکارم: استفاده از آن اشکالی ندارد و زندگی آنها در طبقات بالاتر اهانتی محسوب نمی شود.
۱۵- احداث و طراحی خانه ها به ضرورت ضوابط حاکم به نوعی است که در موارد زیادی اتاق خواب و یا آشپرخانه دو واحد مستقل از یک نورگیر نورمیگیرند و لذا کاملا بهم اشراف و ارتباط دارند. این نوع طراحی چه حکمی دارد؟
آیت ا… مکارم: این کار شرعا اشکال دارد.
۱۶- جان پناه –دیوار بالای پشت بام – به نظر شارع مقدس حداقل باید چقدر باشد؟ آیا رفع خطر سقوط از بام کافیست یا باید مانع دید همسایگان به بام همدیگر هم بشود؟
آیت ا… مکارم: مانع سقوط بودن الزامی است و مانع دیده شدن مطابق احتیاط است.
۱۷- استفاده از مبل و صندلی در مساجد جایز است؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که مزاحمتی برای نمازگزاران داشته باشد جایز نیست و اگر محل جداگانه ای داشته باشند که آن را برای جلسات خاص از وعظ و خطابه اختصاص دهند مانعی ندارد.
۱۸- آیا مساجد باید دارای وضوخانه باشد؟
آیت ا… مکارم: با توجه به شرایط فعلی این کار لازم است.
۱۹- حداقل های الزامات مکانی و امکاناتی برای اطلاق عنوان مسجد به آن مکان را از لحاظ شرعی بفرمایید؟
آیت ا… مکارم: حداقل آن است که محل آن را وقف کنند و آنچه برای نمازگزاران لازم است در آنجا قرار دهند.
۲۰- آیا در مساجد امروز و با توجه به نیازهای جامعه امروزی احداث مساجد بدون پارکینگ، آسانسور، و مهدکودک و فضای نگهداری کودکان و نیز فضای مناسب برای استقرار تشکل های مذهبی مانند بسیج ، جایز است ؟
آیت ا… مکارم: در مواردی که چنین نیازهایی احساس شود و از ابتدای ساخت مسجد این مکان ها را در نظر بگیرند.
۲۱- استفاده از نقوش برجسته ی اماکن مذهبی چون خانه خدا و طواف کنندگان و… در مساجد جایز است؟
آیت ا… مکارم: هرگونه نقش انسان یا موجود ذی روح دیگری خواه به صورت برجسته یا غیر برجسته در مسجد مناسب نیست.
۲۲- آیا می توان از نماکاری ها و سبک های معماری غربی در معماری شهرهای مملکت اسلامی استفاده کرد؟ اگر مرسوم باشند این موضوع چه حکمی دارد؟
آیت ا… مکارم: حتی الامکان باید از آنها پرهیز شود و اصالت معماری اسلامی در مساجد و غیر آن محفوظ بماند.
۲۳- آیا میتوان در پارک سازی شهرهای مسلمین از مدل های خارجی پارک سازی استفاده نمود؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که مدل معقولی باشد مانعی ندارد.
۲۴- آیا طراحی فضاهای اجرای موسیقی در پارک ها جایز است؟
آیت ا… مکارم: اگر موسیقی حرام باشد جایز نیست و همچنین به فرض که حلال باشد و مزاحمتی برای عده ای ایجاد کند آن هم اشکال دارد.
۲۵- آیا خانم ها می توانند در پارک ها ورزش کنند و یا باید فضاهایی جداگانه برای ورزش تعبیه نمود؟ آیا مهندس معمار طراح پارک شرعا اجازه طراحی فضای ویژه بانوان را دارد؟ اگر منجر به تقویت سلامت بانوان مسلمان شود این امر –طراجی پارک با حفظ حریم های بصری و رفع امکان دید نامحرم چه حکمی دارد ؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که مکان های مخصوص خودشان باشد مانعی ندارد.
۲۶- آیا می توان بنایی ساخت که بر اماکن عالیه اسلامی چون مکه مکرمه و یا حرم ائمه اطهار(ع) اشرافیت دارد و عظمت معماری ایشان را خدشه دار می کند ؟
آیت ا… مکارم: هر چیزی که سبب خدشه دار شدن مقامات آنها باشد جایز نیست.
۲۷- آیا نگهداری حیواناتی چون سگ و کبوتر در خانه که باعث آلودگی می شوند جایز است؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که هدف و غرض عقلایی صحیحی برای نگهداری آنها وجود داشته باشد مانعی ندارد مثل اینکه سگ را برای پاسبانی در منزل نگه دارند.
۲۸- حکم بنایی که ارتفاعش باعث سایه اندازی و یا ممانعت رسیدن نور آفتاب به همسایه و یا معابر می شود چیست؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که بر خلاف عرف عادت باشد و موجب ضرر و زیان برای همسایگان شود جایز نیست.
۲۹- آیا طراحی سردر ساختمان ها به نحوی که در شب پلاک آنها قابل مشاهده نباشد بلااشکال است؟
آیت ا… مکارم: ظاهرا اشکالی ندارد هرچند بهتر این است که در هر صورت آشکار باشد تا اسباب اشتباه افراد نشود.
۳۰- آیا طراحی مغازه – با نوع حرفه ای که نیاز به توقف اتوموبیل مشتری ها دارد – در مکان های دارای محدودیت پارک در شهر جایز است ؟
آیت ا… مکارم: در صورتی که اسباب مزاحمت برای همسایگان یا عابرین شود جایز نیست
۳۱- آیا مهندس معمار می تواند ساختمانی با تراکم بالا- تعداد طبقات زیاد- طراحی کند که مشرف به خانه مردم باشد؟
آیت ا… مکارم: جایز نیست مگر اینکه با طرح هایی جلوی اشراف آن را بگیرند.
۳۲- آیا در طراحی خانه ؛ مستحب است چینش اتاق ها به گونه ای باشد که تمام اتاق ها رو به قبله باشد؟
آیت ا… مکارم: با توجه به اینکه نشستن رو به قبله از مستحبات است اگر چینش اتاق به صورت بالا سبب شود کسانی که در آن جلوس می کنند رو به قبله باشند مصداق مقدمه مستحب می شود.
دقت کردید که چقدر بعضی از سوالها را خود مراجع هم گنگ دانسته اند؟
شروع خوبی است. ولی خوب چرا همین ها را قبل از ارائه به 300 شق و بلکه 3000 شق تبدیل نکردید تا هم مرجع و هم استفاده کننده بتواند دقیقا از روی آن برداشتی کند؟
ضمنا بقیه مراجع چه؟
پاسخ سوال 28 وهن آقاست….
مشخص كنيد كه اينها را خود آقا جواب دادند يا كسان ديگري..
خود آقا كه هيچ وقت چنين جوابي نبايد بدهند..
پيگيري كنيد لطفا…..
با سلام..از نقد شما بی نهایت سپاسگزارم..و به عرض می رسانم به مرور در حال دریافت جواب از دفاتر تمامی مراجع عظام هستیم..و به محض دریافت تمامی جواب ها اطلاع رسانی خواهد شد..www.iiua.ir
آقا حیا کنید! چرا فتنه انگیزی می کنید؟ این سوالات را بنده (احد ایمانی) پاسخ داده ام، نه مقام معظّم رهبری. بنده در نهاد نمایندگی ولیّ فقیه در دانشگاهها کار می کنم و هیچ رابطه ای هم بین ما و دفتر استفتائات رهبری وجود ندارد. کار ما هم بیان فتاوای رهبری نیست؛ بلکه ما نظرات کارشناسانه ی خودمان را ارائه می کنیم. اسن سوالات هم سوالات فقهی نبوده اند که استفتاء نامیده شوند. شما در مطالب بنده خیانت کرده و نظرات بنده را به نام مقام معظّم رهبری منتشر کرده اید. لذا توصیه می کنم که در اسرع وقت اشتباه خود را جبران کرده و از دفتر استفتائات رهبری و همچنین از نهاد نمایندگی ولیّ فقیه و همچنین از خود حقیر عذرخواهی کنید. بعد از این تذکّر حقیر و تکذیبیّه ی دفتر استفتائات رهبری، عدم اصطلاح این نوشته، قابل پیگرد قانونی خواهد بود.
آقا بنده از شما به سبب درج مطالب بنده به نام مقام رهبری، شدیداً ناراضی ام، و روز قیامت یقه ی شما را خواهم گرفت. شما برای بنده مزاحمت ایجاد کرده اید و موجب شده اید که بنده مورد توبیخ قرار بگیرم. از شما نخواهم گذشت مگر آنکه رسماً از اشتباه خودتان عذرخواهی کنید. شما اگر استفتائات رهبری را می خواستید چرا که مطالب را به گروه کلام و دین پژوهی نهاد فرستاده اید؟ گروه کلام و دین پژوهی نهاد چه ربطی به فتاوای رهبری دارد؟
حتّی برخی نظر دهنگان هم متوجّه شده اند که پاسخها فتوای آقا نیست. البته بنده بر درستی حرفهای خودم اذعان دارم؛ امّا این دلیل نمی شود که شما حرفهای درست بنده را به نام رهبری منتشر کنید. هر حرفی به نام رهبری منتشر می شود باید مستند باشد. مطالب منتشره از نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، منتسب به خود این نهاد است مگر اینکه صراحتاً بیان کنند که فتوای رهبری را بیان می کنند. لطفاً در انتساب مطالب به بزرگان، دقّت لازم را داشته باشید.
از اینکه اشتباه رسانه ای خود را جبران نموده و نظرات حقیر را که به نام رهبری منتشر کرده بودید، حذف کردید، ممنونم. البته هنوز هم کارتان اشکال دارد. چون این قبیل مباحث، در حیطه ی بحث « علم دینی» است و ربط مستقیم به فقه ندارد که شما به این نحو وارد مسائل اینچنینی می شوید. برای اینکه ما چیزی به نام معماری اسلامی و شهرسازی اسلامی داشته باشیم، قبلاً باید علوم اسلامی (علوم تجربی اسلامی) شکل بگیرند. ضمناً توجّه شود که معماری ایرانی که موسوم شده است به معماری اسلامی، واقعاً معماری اسلامی نیست، اگر چه خیلی از مؤلفه های اسلامیّت در آن وجود دارد. معماری اسلامی بعد از تأسیس علوم تجربی دینی و همچنین هنر اسلامی پیدا خواهد شد. اکنون چیزی به نام علم اسلامی (علوم تجربی اسلامی) تقریباً تحقّق خارجی ندارد و هنر اسلامی هم در حدّ کودکی رشدش متوقّف شده است. دقّت شود! برخی امور که اسلام هنر اسلامی را یک می کشند، اسلامی نیستند؛ مثلاً مینیاتور یا تزئینات مساجد و امثال اینها اسلامی نیستند ولی متأسفانه به اسلام نسبت داده می شوند. مثلاً در میناتور، فرشته ها را به صورت زن ترسیم می کنند که خلاف اسلام است؛ طبق متون اسلامی، فرشته ها همواره به صورت مرد متمثّل می شوند نه به صورت زن. خلاصه آنکه، خواهش دارم با این گونه اقدام غیر تخصّصی، باعث انحراف در مسیر علم دینی نشوید و بگذارید متخصّصان این رشته ی نو پا کارشان را به صورت تحقیقی پیش ببرند.
با سپاس از نقدهای سازنده وتذکرات به حق برادر ارجمند جناب اقای احد ایمانی به اطلاع می رسانم استفتائات رسیده از دفتر آیت الله سیستانی در سایت http://www.iiua.ir به روز رسانی شد..ضمنا از اشتباهی که در انتساب استفتائات دریافتی از نهاد رهبری به مقام معظم رهبری پیش آمد عذرخواهم..