اگر بیژنی نبود ده نمکی کاریکاتوریست می‌شد

مراسم بزرگداشت مازیار بیژنی کاریکاتوریست انقلابی شامگاه سه شنبه 18 شهریورماه در سازمان هنری-رسانه ای اوج برگزار شد.

وحید جلیلی نخستین کسی بود که برای سخنرانی درباره این کاریکاتوریست فراخوانده شد و او با اشاره به ویژگی های اخلاقی همکلاسی دوران دانشجویی خود از او به عنوان فردی یاد کرد که در طول 20 سال گذشته هیچ تفاوتی به لحاظ رفتاری و اخلاقی نداشته است و همچنان صداقت و نکته سنجی قدیم خود را به همراه دارد.

او به دو نکته در آثار بیژنی اشاره کرد و گفت: او بسیار پرکار است و در دو دهه اخیر هیچ گاه عرصه را از حضور آثار او خالی ندیده ایم و آثارش همیشه در خط مقدم بوده و به شکل خطرپذیرانه ای ارائه شده است. او به راستی مصداق امت همیشه در صحنه است.

به گفته وی، درباره نقد اسلام آمریکایی کسی به اندازه بیژنی کار نکرده است و او هنرمند انقلابی بوده که توانسته این مرزبندی را بین اسلام ناب محمدی و اسلام آمریکایی به دیگران نشان دهد. استکبارستیزی، مبارزه با صهیونیسم، نقد درون‌گفتمانی در حوزه عدالت‌خواهی و ستیز با مفاسد اقتصادی و میادین سیاسی داخلی از دیگر نکاتی بود که جلیلی به عنوان سرفصل های کار بیژنی بدانها اشاره کرد.

جلیلی از بیژنی به عنوان یکی از علمداران هنر انقلاب یاد کرد که هیچ گاه کار خنثی نکرده و  همیشه به اولویت ها پرداخته است.

او همچنین نقد اسلام آمریکایی، کم ادعایی و مخاطبان بسیار را از جمله ویژگی های بیژنی و آثارش برشمرد و تاکید کرد آثار وی همیشه مورد استفاده جنبش های دانشجویی بسیجی قرار می گرفته است. بیژنی هنرمندی بی ادعاست در حالیکه خیلی از افراد که از وی سابقه فعالیت کمتری دارند خیلی زود توقعاتشان زیاد شده است.

جلیلی در پایان صحبت هایش گفت: در حوزه کاریکاتور معدود دوستانی داشتیم که پای انقلاب ایستاده اند در صورتی که معارضین انقلاب اندازه یک لشکر هستند. اما چند نفر از همین کاریکاتوریست‌ها از جمله مازیار بیژنی ایستادند و این خاکریز را با زحمات زیادی حفظ کردند و این خط با تلاش‌ها، اخلاص و جان‌فشانی باز شد. امیدواریم که این مسیر همیشه مستدام باشد.

نمایش فیلم کوتاهی درباره مازیار بیژنی و آثارش بخش بعدی این مراسم بود و در ادامه سیدنظام الدین موسوی مدیرعامل خبرگزاری فارس پشت تریبون قرار گرفت و درباره روزهای همکاری با او در روزنامه کیهان و جوان سخن گفت.

موسوی از این کاریکاتوریست به عنوان فردی یاد کرد که هیچ گاه تمجید یا تهدید تأثیری بر او، آثارش و مسیری که در پیش داشته نگذاشته است.

او همچنین ساده زیستی، صلابت در نگاه و اعتقادات را از جمله ویژگی های دیگر این کاریکاتوریست دانست و گفت: او همیشه خود را بدهکار انقلاب اسلامی می داند و در آثارش نیز صاحب سبک است به گونه ای که توانسته مخاطبان عام و خاص را به خود  جذب کند. من هرگز ندیدم که او برای کارهایش برای انقلاب نرخ تعیین کند یا بگوید من این کار را کرده ام پس سهم من چه می شود. او مانند برخی از افراد خود را میراث خوار انقلاب و مدعی نظام نمی داند.

مدیرعامل خبرگزاری فارس با اشاره به اینکه نزدیک به 17 سال است که مازیار بیژنی را می شناسد، عنوان کرد: از زمانی که با هم در روزنامه کیهان همکار بودیم تا نشریه آرمان دانشجو و بعد در روزنامه جوان در کنار هم بودیم. بدون اغراق می گویم که ندیده‌ام مازیار بیژنی با تعریف و تمجید یا انتقاد دیگران در کارها و دیدگاهش تغییری ایجاد کند. صلابت و پایداری در نگاه و اعتقادات، خلقیات و ظاهر او همین بوده که اکنون می‌بینیم.

وی درباره دغدغه‌های بیژنی اینگونه توضیح داد: دغدغه های این کاریکاتوریست همواره معطوف به دغدغه‌های کلان انقلاب اسلامی و نظام بوده است و امیدواریم که اگر قرار است تغییری کند تغییری رو به رشد و تعالی باشد. ویژگی دیگر بیژنی این است که او ساده‌زیست است و مناعت طبع و قناعتی که دارد قابل تقدیر است. او تا مدتی در جایی کار می‌کرد که حتی بیمه نبود با این حال هیچ اعتراضی نکرد. در شرایطی که جبهه انقلاب اسلامی نیاز به نیروی متعهد داشت می‌دانستیم که فقط او را داریم و کسی بود که برای جبهه انقلاب اسلامی وقت می‌گذاشت البته بزرگان دیگری هم بودند اما دغدغه های دیگری داشتند.

مسعود ده نمکی کارگردان فیلم های اخراجی ها سخنران بعدی این مراسم بود که به جایگاه دعوت شد.

ده نمکی سخنانش را این گونه آغاز کرد: اگر مازیار بیژنی نبود من به جای او کاریکاتوریست می شدم چرا که همیشه این احساس تکلیف بود که ما را به عرصه های مختلف می کشاند و اگر مجبور بودم، کاریکاتوریست هم می شدم چرا که ما معتقدیم هدف وسیله را توجیه می کند.

او در ادامه درباره ویژگی های یک کاریکاتوریست بیان کرد: کاریکاتوریست باید هم اندیشه سیاسی و هم تفکر ایدئولوژیک داشته باشد و هم طراحی و گرافیک را بلد باشد.

کارگردان فیلم معراجی ها با تأکید بر این که کار طنز بسیار دشوارتر از کار جدی است، افزود: وقتی قرار است که مخاطب را بخندانی اگر موفق نباشی، شکست می خوری، بنابراین کسانی هم که بخواهند ادای کاریکاتوریست ها را دربیاورند، آنها هم شکست می خورند.

ده نمکی در بخش دیگری از سخنانش با یادآوری وقایع دهه 70 تصریح کرد: در دوران ویژه دهه 70 وجود امثال بیژنی در جبهه انقلاب یک برکت بود و جریان سازی و دل و جرأت دادن به نیروهای انقلاب برای ورود به عرصه رسانه نقش مهمی بود که در آن دوران کسانی چون مازیار بیژنی بر عهده داشتند.

این فیلمساز و نویسنده پیشین روزنامه کیهان در ادامه از مازیار بیژنی و امثال او به عنوان گمشده فرهنگی جبهه انقلاب اسلامی یاد کرد و گفت: این افراد هستند که ادبیات ویژه امام خمینی را فراموش نکردند، ادبیاتی که به جنگ میان فقر و غنا اشاره دارد و این تم مشهور بیشتر آثار مازیار بیژنی است.

مسعود ده نمکی در خاتمه سخنانش تأکید کرد: عمق نفوذ هنر انقلابی در آثار امثال بیژنی پیداست و حضور من در این مراسم ادای احترام به همه کسانی است که سالها در زمینه گفتمان عدالت خواهی، مبارزه با اشرافی گری و جنگ میان فقر و غنا زحمت کشیده  اند و این موضوعاتی است که در آثار بیژنی بسیار به آن پرداخته شده است و آیندگان قضاوت خواهند کرد که این هنرمندان در برابر موج اشرافی گری دهه 70 سکوت نکردند.

مسعود شجاعی طباطبایی هنرمند کاریکاتوریست سخنران بعدی این مراسم بود که درباره مازیار بیژنی چنین گفت: مازیار بیژنی لحن زیبایی شناسانی نوینی را برای طرح هایش در نظر گرفته که بسیار اثربخش و گاهی به نظر تلخ اما شادی بخش است. فرمول بیژنی استفاده از زبان طنز شیرین ایرانی است.

او ادامه داد: بیژنی بیشتر با شوخ طبعی های زیرکانه و با قالبی ساده طنزهای سیاسی خود را به نمایش می گذارد و طراح کاریکاتورهایی است که موج نویی در کالبد تصاویر طنزآمیز سیاسی در ایران ایجاد کرده است.

رییس خانه کاریکاتور ایران با بیان این که معنی و مفهوم در آثار بیژنی مبتنی بر اعتقاد دینی و سیاسی اوست یادآور شد: توجه ویژه بیژنی به مبانی انقلاب باعث می شود او را هنرمندی انقلابی بنامیم.

او در ادامه متذکر شد: بیژنی نماینده اندیشه جسورانه در هنر کاریکاتور ایران است و طرح هایش انعکاس زندگی مردم ماست که با ارتباط صریح با مخاطب دارای فرمی زیبا و جدید از هنر کاریکاتور است.

این داور جشنواره های بین المللی کاریکاتور در ادامه سخنانش تأکید کرد: بیژنی مفهوم هنر کاریکاتور را از شکل رایج در شکل روشنفکری خود که حس تفنن را در خود دارد خارج کرده و اکنون آثارش در عرصه بین المللی نیز آشناست به خصوص انیمیشن های او با موضوع هولوکاست توانسته مخاطبان بسیاری را در سراسر دنیا به خود جذب کند.

در ادامه این مراسم پدر مازیار بیژنی از همه برگزارکنندگان این مراسم تقدیر کرد و بعد از آن محمدحسین نیرومند هنرمند کاریکاتوریست دیگری بود که درباره بیژنی سخن گفت.

نیرومند در سخنانش ابتدا از این که برای یک هنرمند پیش از رسیدن به 60 سالگی بزرگداشت برگزار شده است، ابراز خرسندی کرد و در ادامه درباره ویژگی های آثار بیژنی اظهار کرد: در آثار بیژنی دو طبقه فرادست و فرودست وجود دارند و آثارش از جمله معدود کاریکاتورهایی است که به خود هنر کاریکاتور بسیار نزدیک است، کاریکاتور یک زبان حامل پیام و معناست که در آثار بیژنی این ویژگی دیده می شود.

وی افزود: کاریکاتور دنبال پیرایش است و همه هنرمندان مطرح دنیا به سمت سادگی در کارشان تمایل دارند که این ویژگی ها در آثار بیژنی هم دیده می شود.

این هنرمند کاریکاتوریست یکی دیگر از ویژگی های آثار بیژنی را به خنده واداشتن مخاطب عنوان کرد و ادامه داد: بیژنی با انتخاب عناصر تقابل و فرمالیزم در آثارش به همراه یادداشت های کوچک توانایی خنداندن مخاطب را دارد، او یک کاریکاتوریست حرفه ای است که هر روز در روزنامه کیهان با ایده های جدید حرفی برای گفتن داشت.

این داور مسابقه های کاریکاتور با بیان این که از هنر کاریکاتور نمی توان ارتزاق کرد یادآور شد: کمتر از 5 نفر کاریکاتوریست در کشور داریم که از راه هنرشان ارتزاق می کنند و یکی از آنها بیژنی است.

محمدحسین نیرومند در خاتمه از مازیار بیژنی به عنوان یکی از بهترین کاریکاتوریست های ایران یاد کرد و گفت: آثار او اسناد تاریخی انقلاب اسلامی برای آیندگان خواهد بود.

فریدالدین حداد عادل سخنران بعدی این مراسم بود که در سخنانش درباره دوست و همکلاسی دوران دانشگاه خود به ذکر خاطراتی درباره او بسنده کرد و گفت: در دوران دانشجویی در برخی کلاس های درس مطالبی عنوان می شد که از جنس تفکر انقلابی نبود و بیژنی در جمع دانشجویی ما از جمله کسانی بود که بر این اعتقاد بود که هر آن چه در کلاس های درس استادان دانشگاه مطرح می کنند، علم نیست بنابراین آن چه را نتوانیم بپذیریم، نمی پذیریم.

حدادعادل به ماجرای نقاشی مازیار بیژنی از شهید آوینی هم اشاره کرد و گفت: در شبی که خبر شهادت آوینی اعلام شده بود و قرار بود فردای آن روز مراسمی برگزار شود، بیژنی تمام آن شب را بیدار بود و پرتره بسیار زیبایی از شهید آوینی در نهایت غم و اندوهش کشید که در مراسم به تعداد محدودی تکثیر و توزیع شد و این تصویر جدیدی از مازیار بیژنی در ذهن من ساخت.

او به خاطره دیگری از بیژنی در دوران دانشجویی اش اشاره کرد که این کاریکاتوریست به دانشجویان نخبه حزب اللهی پیشنهاد کرد تا برای تقویت عمق فکری و بینشی خود کتابهای شهید مطهری را مطالعه کنند و این در حالی بود که آن زمانی پرداختن به  کتب شهید مطهری و مطالعه آنها در هیچ دانشگاهی مطرح نمی شد.

مازیار بیژنی آخرین سخنران مراسم بزرگداشت خود بود که به دغدغه های آینده هنر کاریکاتور انقلابی اشاره کرد.

او به موضوع نیروسازی برای آینده هنر کاریکاتور انقلابی به عنوان یکی از دغدغه های خود اشاره کرد و افزود: کاریکاتور در میان سایر هنرهای تجسمی از بابت پرداختن به موضوعات انقلابی اوضاع بهتری دارد چرا که در دیگر هنرهای تجسمی تفکر هنر انقلابی یا از بین رفته و یا در حال از بین رفتن است.

بیژنی تأکید کرد: اگرچه در سایر هنرها به هنر دینی و مذهبی پرداخته می شود اما به هنر انقلابی از منظر امام (ره) و رهبری کمتر دیده شده است که در هنرهای تجسمی به آن پرداخته شود.

او با ابراز نگرانی برای نیروسازی در جبهه انقلاب برای آینده تصریح کرد: به هر حال ما بعد از مدتی از صحنه کار و فعالیت خارج می شویم و باید این فضا را نیروهای جوان پر کنند که در این راستا ما با راه اندازی نشریه و سایت اینترنتی سعی کردیم گام هایی را برداریم.

این کاریکاتوریست انقلابی با بیان این که نشریه مورد نظر به دلیل تنگ نظری ها و برخی مسائل مدیریتی انتشار آن ادامه نیافته است ادامه داد: ما اهداف و برنامه های خود را در قالب سایت «روز کارتون» دنبال می کنیم که اولین سایت کاریکاتور مطبوعاتی ایران است که حدود یک سال پیش آغاز به کار کرده و با صرف بودجه اندکی گروهی از کاریکاتوریست ها را گرد هم جمع کرده است.

وی تصریح کرد: بیشتر کارهایمان را با دست بسته انجام دادیم و اگر چه ریزش هم داشتیم اما رویش هم داشتیم که جای امیدواری است.

در پایان این مراسم هدایایی از سوی نهادها و مراکز مختلف به مازیار بیژنی و خانواده او اهدا شد.