گروهی اعتقاد دارند که حضور شیعه در هند به زمان خلافت حضرت علی(ع) باز می‌گردد، اما برخی دیگر معتقدند همزمان با دولت صفوی در ایران، تشیع امامی به عنوان مذهب رسمی شماری از دولت‌های منطقه‌ای و محلی در شبه‌قاره انتخاب شد.
گروهی بر این اعتقاد هستند که ورود تشیع به شبه قاره هند به زمان خلافت امام علی(ع) باز می‌گردد، البته نکته قابل توجه این است که در آن دوره شیعه به معنای امروزی نبوده است و شیعه به معنای لغوی بوده، با این وجود از آن سال تا کنون قرن‌ها گذشته است.
برای آشنایی بیشتر با وضعیت شیعیان در هند با مجید نخعی کارشناس شیعه‌شناسی گفت‌وگو کردیم، وی از نزدیک وضعیت شیعیان در بخش‌های مختلف هند را رصد کرده است، مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:
*بار اولتان بود که به هند سفر می‌کردید؟ این سفر چند روز طول کشید؟
-بله! به مدت 10 روز بود.
*چرا هند را انتخاب کردید؟
-برای اینکه هند مهد ادیان و مذاهب مختلف و به قول معروف کشور 72 ملت است. ادیان و مذاهب از جمله هندو، بودیسم، شیعه و سنی و …. فعال هستند، همچنین به خاطر پژوهش‌های میدانی و علاقه به تحلیل فعالیت‌های مذاهب در هند، به این کشور سفر کردم تا کنار آن به فضا و موقعیت شیعیان در این کشور پی ببرم، البته تعاریف دوستان و اساتیدی که چندین سال در هند حضور داشتند، مرا ترغیب به حضور در هند کرد.
بیشتر مسلمانان هند در منطقه دهلی قدیم ساکن هستند
*مناطق مسلمان‌نشین و مساجد معروف هند بیشتر در کدام قسمت این کشور قرار دارند؟
-مسلمانان در هند به صورت متمرکز در یک جا نیستند، گروهی در شمال هند که شامل کشمیر است، گروهی در شهر لکنهو، گروهی در علیگر و حیدر آباد بسیاری هم در جنوب هند در شهر ممبئی ساکن هستند، در خود دهلی، مسلمانان بیشتر در منطقه دهلی قدیم «Old Delhi» هستند و مسجد جامع دهلی یا جامع مسجد یا مسجد جهان‌نما، از مهمترین مساجد هندوستان و بزرگترین و زیباترین مساجد عالم اسلام تا اواخر قرون بیستم بوده است.
ابن بطوطه در سفرنامه خود این مسجد را به عنوان بزرگترین مسجد جهان توصیف و از نوادر روزگار دانسته است، ولی با این توصیفات این منطقه از لحاظ ساختار شهری در وضعیت مناسبی نیست. در لکنهو هم که شعیان بسیاری در آنجا حضور دارند، بزرگترین حسینیه یا به قول هندی‌ها «امام باره» جهان وجود دارد. حسینیه معروف دیگری در همان لکنهو است به نام حسینیه غفران مأب که به نام یکی از علمای بزرگ لکنهو نام‌گذاری شده که قبر ایشان، میر حامد حسین و مفتی عباس و چندی از علمای بزرگ لکنهو هم در همان حسینیه است.
یکی از مکان های مهم که کسی هم بدان توجه نمی‌کند مقبره قاضی نورالله شوشتری در اگره است که حقاً مظلوم است، ولی به تازگی کارهای برای تجدید بنا شروع شده که امیدوارم به پایان هم برسند.
قدمت ورود تشیع به هند/ عدم مدیریت و رهبری شیعیان هندی در خصوص موقوفات
*مراکز و مؤسسات وابسته به شیعیان چطور؟
-مراکز مختلفی در دهلی، علیگر، لکنهو، حیدرآباد، بمبئی، کشمیر وجود دارد که به فعالیت‌های مختلفی مشغول هستند، از جمله تربیت طلاب و دانشجویان در رشته‌های مختلف، برگزاری جلسات علمی فرهنگی مذهبی و دیگر فعالیت‌ها که هنوز در ابتدای راه هستند که إن‌شاءالله خداوند همه آن‌ها را موفق بدارد.
*درباره تاریخ ورود شیعه به هند مختصری توضیح می‌دهید که به چه زمانی باز می‌گردد؟
- گروهی اعتقاد دارند که حضور شیعه در زمان خلافت حضرت امیر علیه‌السلام بوده است و در هند مردم جات در منطقه سند در آن دوره ارادت خاصی به آن حضرت داشته‌اند، به گفته «منهاج سراج» مؤلف کتاب صبقات ناصری، «شنسب» جد «غوریان» که فاتح شمال هند بود، به دست حضرت علی بن ابیطالب(ع) اسلام آورد و با امام پیمان وفاداری بست که حتی در دوره‌های بعد در زمان حکومت بنی امیه که اهل بیت پیامبر(ص) در سراسر قلمرو اسلامی مورد لعن قرار می‌گرفتند، اتباع پادشاهی «غوریه» از این روش زشت و ناپسند تبعیت نکردند، اما مطلبی را که در کتب ما بدان اشاره شده این است که فعالیت امامیان بسیار کهن بوده و طی دوره‌های متوالی و تقریباً اندکی قبل و همزمان با دولت صفوی، تشیع امامی به عنوان مذهب رسمی شماری از دولت‌های منطقه‌ای و محلی در شبه قاره بوده است.
* در این سفر پژوهشی به کدام شهرهای هند سر زدید؟ و با کدام یک از علمای هند گفت‌وگو داشتید؟
-دهلی، علیگر و لکهنو رفتیم که در این شهرها شیعیان حضور نسبتاً فعالی دارند، البته تعداد شیعیان در لکهنو از نقاط دیگر هند بیشتر است، در دهلی با جناب پرفسور غلام یحیی انجم رئیس دانشکده اسلامی دانشگاه همدرد دیدار و گفت‌وگو کردیم، در لکنهو با جناب اسیف جایسی محقق و پژوهشگر در حوزه شیعه مصاحبه‌ای داشتیم و همچنین شهر علیگر که یک شهر دانشگاهی است، در آنجا با رئیس دپارتمان شیعه‌شناسی علیگر جناب پرفسور علی محمد نقوی درباره شیعیان و وضعیت شیعیان هند گفت‌وگو کردیم.
*در این دیدارها چه مباحثی مطرح شد؟
-مباحث در دو حوزه عمومی و تخصصی بود، یعنی هم در رابطه با وضعیت شیعیان در هند و اینکه چرا هر روز شیعه در این مناطق رو به ضعف است و بررسی علل و عوامل آن و احیاناً راهکارهای حل این معضل و دیگر در حوزه تخصصی کلام و پیدایش مکتب کلامی هند که از عهده این مصاحبه خارج است.
*شما از نزدیک وضعیت شیعیان لکهنو، علیگر، دهلی و … را مشاهده کردید، برداشت شما از جایگاه شیعیان در هند چه بوده است؟
-به گفته بزرگان و علمای شیعیان هند، شیعیان در این کشور جزو پایین‌ترین گروه‌ها هستند، وضعیت آن‌ها، آن قدر اسفناک است که حتی صدای دولت هند هم در آمده است، این سخن هنگامی انسان را به تعجب وا می‌دارد که یک دوره‌ای شیعه در هند حاکم و پرچمدار اصلی بوده است.
شیعیان هم اکنون سرمایه‌های زیادی در این کشور دارند، اما متأسفانه گروه‌های دیگر تصاحب کردند، این در حالی است که به خاطر عدم مدیریت و رهبری شیعیان در هند موقوفات به طور مثال دست هندوها افتاده است، در دیداری که با یکی از بزرگان در هند داشتیم، می‌گفت: یک زمین بزرگ در کنار مسجد «کربلا مسجد» وجود دارد که متعلق به شیعیان است و قیمت این زمین شاید به میلیون ها دلار برسد، اما یک هندو با مغازه گل‌فروشی خود در کنار مسجد، کم کم این ملک را تصاحب کرده و کسی زورش نمی‌رسد، این زمین را از او بگیرد!
40 میلیون نفر جمعیت شیعیان هند/ماجرای شیعیان مراسمی در هند و ترویج انحرافات مذهبی
*رهبری شیعیان هند را چه کسانی بر عهده دارند؟ جمعیت شیعیان در هند چقدر است؟
-در هند رهبری واحدی برای شیعیان وجود ندارد، چون گروه‌های متعدی وجود دارند و هر کس به دنبال شخصی است، در خصوص جمعیت شیعیان هند آمار رسمی ارائه نشده است، اما آمارهای غیر رسمی جمعیت مسلمانان را 300 میلیون و آمار شیعیان را 30 تا 40 میلیون تخمین زده‌اند و در برخی آمارها که به نظر بعید می‌آید 100 میلیون نفر هم گفته‌اند.
*وضعیت برگزاری مراسم‌های مذهبی شیعیان در هند چگونه است؟
-وضعیت شیعیان به گونه‌ای است که فقط یک مراسم در ایام محرم دارند که این شیعیان معروف به شیعیان مراسمی شده‌اند! در مقابل گروهی از شیعیان هستند که آن‌ها هم اهل مراسم هستند، ولی سعی می‌کنند که از انحرافات به دور باشند، در شیعیان مراسمی مباحث محرم در قالب قمه‌زنی و انحرافات عزاداری نمود پیدا می‌کند.
شهری که با نجف برابری می‌کرد/صاحب جواهر کتابش را قبل از چاپ نزد چه کسی فرستاد
*اشاره کردید موقعیت شیعیان هند در گذشته برجسته بوده، هم اکنون چه وضعیتی دارند؟
-بله! روزی لکنهو مرکز بزرگ جهان تشیع بوده و به قول برخی بزرگان حتی با نجف آن روز برابری می‌کرده و شخصیت‌های چون ممتاز العلماء داشته که صاحب جواهر قبل از چاپ کتابش، کتاب را به هند برای ایشان می‌فرستد، مدارس علمیه‌ای در هند فعالیت می‌کردند که از لحاظ اعتبار مدرک همتراز الازهر مصر بودند و همان مدارس الان هم موجودند که هیچ رونقی ندارند.
وقتی حوزه علمیه که مرجع فکری مردم است سقوط داشته باشد، تکلیف مردم هم روشن است و نیاز به توضیح ندارد، به گفته بسیاری از بزرگان شیعه که می‌گفتند شیعه روزی در هند ارباب بود و بقیه برایش کار می‌کردند و بعد از قانونی که وضع شد که هر کس در هر زمینی که کار می‌کند مالک آن زمین است، بسیاری از زمین‌های آن‌ها از دستشان بیرون آمد و این شروعی برای افول شیعیان شد، چون عادت به کار کردن نداشتند و امروزه شیعیان از لحاظ اقتصادی وضعیت خوبی ندارند و تجارت در دستان غیر شیعه است.
*به نظر شما خلاء عقیدتی در این رابطه وجود دارد، راهکار شما چیست؟
-بله! به عنوان یکی از عوامل اثرگذار می‌توان به اعتقادات اشاره کرد، وقتی مراسم‌گرایی به نحو افراطی شیوه کار شود، دیگر گوشی و عقلی بدهکار سخنان علما و بزرگان و مراجع دین نیست و هر کس خود تصمیم گیرنده می‌شود و هر گروهی که از علمای خود جدا شوند، جز خسارت چیزی ندیدند.
ماجرای تنها ایرانی یک کوپه و مسافران هندی
*خاطراتی از این سفر را برای ما بازگو می‌کنید؟
-خاطرات هند زیاد است، اما خاطره جالبی که بنده از این سفر دارم این است، وقتی ما تصمیم گرفتیم که از دهلی به سمت لکنهو بریم، رفتیم به ایستگاه قطار و سوار قطار شدیم، من در کوپه تنها ایرانی بودم، وقتی قطار حرکت کرد، نگاهی به بقیه کردم، پیش خودم گفتم قیافه‌ها که خیلی مثبت نیست باید مواظب خودم و کیفم باشم، یک مقداری که قطار حرکت کرد دیدم یکی کتابش را در آورد و شروع به مطالعه کرد، یکی با تبلتش کتابی را می‌خواند، دیگری با لپ تاپش داشت فایلی را مطالعه می‌کرد. پیش خودم خجالت کشیدم که چرا زود قضاوت کردم، البته بعدها فهمیدم که تیپ و قیافه و رسمی بودن برای آن‌ها در حد جلسات دولتی است. بر خلاف ما ایرانی‌ها!
*تحلیل شما از آینده شیعیان در هند چیست؟
-آینده شیعه بسته به فعالیت بزرگان ما دارد که تا چه حد در آنجا سرمایه‌گذاری معنوی و مادی کنند، الآن کارهایی در حال انجام است. اما نیاز است نیروهای زیادی را از امروز برای آینده آنجا تربیت کرد(اعم از هندی و غیره)، البته آن هم نیرویی عالم و با انگیزه که فکر و دیدی باز داشته باشد که بتواند جایگزین بسیاری از کسانی شوند که امروزه به نحوی مانع پیشرفت شیعه هستند، امیدوارم روز به روز اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی در سطح جهان کم شود و بتوانیم شیعه معتدل و عقل‌گرا که پرچمدارش اهل بیت علیهم‌السلام هستند را به جهان معرفی کنیم.
*با تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.
-من هم از شما تشکر می‌کنم که به دنبال روشن کردن جایگاه شیعه در هند هستید.
Sorry. No data so far.