قبل از هر گونه مطالعات درباره تاریخ معاصر، باید مطالعاتی درباره جریانشناسی تاریخ‌نگاران معاصر داشت. تا زمانی که از جریان‌های تاریخ‌نگاری معاصر مطلع نباشیم هرگز به کنه حقایق تاریخ معاصر ایران دست پیدا نخواهیم کرد. غالب مشکلات و معضلات ما در عرصه تاریخپژوهی معاصر برای جوانان و حتی اساتید، همین بی‌توجهی به جریان‌های تاریخ‌نگاری است. چرا که غالباً هر فرد با تعلقات و گرایشات سیاسی خاص خود، سراغ حوادث و اتفاقات تاریخ معاصر از یک دیدگاه رفته است و همین باعث تعلق خاطر به آن دیدگاه شده و همین تعلقات و گرایشات در نخستین مطالعات تاریخی باعث شده است که نتواند نگاه جامعی به تاریخ معاصر پیدا بکنند و تحلیل‌های تاریخیاش، صحت و جامعیت لازم را نداشته باشد.
لذا در ابتدای سیر مطالعاتی، کتابهای «سبک‌شناسی تاریخ‌نگاری در ایران معاصر» و «کنکاشی در تاریخ‌نگاری معاصر» استاد یعقوب توکلی پیشنهاد می‌شود. پس از آشنایی با جریان‌ها و مراکز تاریخ‌نگاری معاصر، میتوان با آشنایی و تسلط بیشتری سراغ آثار مختلف تاریخ معاصر و تاریخ‌نگاران رفت.
نکته دوم اینکه، ارائه سیر مطالعاتی منسجم، متقن و جامع در زمینه تاریخ معاصر کاری سخت است و معمولاً به همین خاطر است که صاحبنظران از ارائه سیر مطالعاتی کامل و جامع در این زمینه بازماندهاند. محققان منصف تاریخ معاصر، کتابهایی از شخصیتهای مختلف و حتی با گرایشات متضاد فکری و عقیدتی را معرفی میکنند که هر کدام از آنها می‌تواند در تحلیل برخی حوادث تاریخی راهگشا و پاسخگوی سئوالات ما باشد. آشنایی با نظرات و تحلیل‌های مختلف شاید در ابتدای امر، باعث سردرگمی ما شود ولی پس از مطالعه مستمر، با توجه به شواهد و قرائنی برای ما در مطالعات بعدی پیش خواهد آمد، باعث جامعیت نگاه ما درباره حوادث تاریخ معاصر خواهد شد.
با این مقدمه، علاقمندان به مطالعه تاریخ معاصر به ویژه تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ مشروطیت را به آثار تاریخی اساتیدی چون موسی نجفی، سید هادی خسروشاهی، علی ابوالحسنی(منذر)، محمد محیط طباطبایی، علی دوانی، سید جلال‌الدین مدنی، سید حمید روحانی، یعقوب توکلی، روح‌الله حسینیان، رسول جعفریان، عبدالله شهبازی و… ارجاع میدهیم که از نویسندگان تاریخ معاصر از جایگاه معتبرتری برخوردارند و نگاهی منصفانهتر نسبت به بقیه دارند.
گذشته از این، کتابهای «تاریخ تحولات سیاسی ایران» نوشته موسی نجفی و موسی فقیه حقانی(مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران)، تاریخ سیاسی معاصر ایران(۲ج) سید جلال‌الدین مدنی(دفتر انتشارات اسلامی)، «جریان‌ها و جنبش‌های سیاسی مذهبی ایران(سال‌های ۱۳۵۷-۱۳۲۰)، رسول جعفریان(موسسه خانه کتاب ایران)، «بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران» نوشته روح الله حسینیان(مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، «جریان شناسی سیاسی در ایران»، نوشته علی دارابی(پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی) جزو کتابهای مهم در زمینه جریانشناسی گروه‌های فعال تاریخ معاصر هستند که مطالعه آنها خالی از لطف نیست. اخیراً کتابی با نام «نگاهی به تاریخ معاصر ایران» از استاد علی صفایی(عین صاد) منتشر شده است که با این که نویسنده آن، مورخ نیست و در زمینه تربیت اسلامی صاحب نظر است، اما نظرات جالب و قابل تأملی در این زمینه دارد. در این زمینه مطالعه کتاب مقدماتی و مختصر دیگری در این زمینه با نام «جریانشناسی تاریخ معاصر ایران» نوشته مظفری(انتشارات زمزم هدایت قم) توصیه می‌شود.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی و دفتر هنر و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری اقدام به چاپ و نشر خاطرات شخصیتهای مختلفی از فعالان سیاسی معاصر کردهاند که هم جذاب و خواندنی است و هم اینکه خواننده را با فضاهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دورانهای مختلف آشنا میکند که مطالعه آنها می‌تواند در اولویتهای بعدی مطالعه قرار گیرد.
ناگفته نماند که مطالعات تاریخی شاید در ابتدا برای هر فردی چندان جذابیتی نداشته باشد ولی شروع مطالعات تاریخی خاطرات شخصیت‌ها مانند احمد احمد، عزت شاهی و… می‌تواند انگیزه مناسبی برای شروع و ادامه مطالعات تاریخ معاصر باشد. حتی همزمان با مطالعه کتاب تحلیلی در زمینه تاریخ معاصر، یک کتاب مرتبط از این مجموعه نیز مطالعه شود. گذشته از این کتابها، اساتید و پژوهشگران بسیاری در تاریخ معاصر به ویژه تاریخ انقلاب داریم که مقالات قابل‌توجه و ارزشمندی داشته‌اند که مطالعه مقالات و گفتگوهای آنها می‌تواند تا حدی وجوه ناگفته‌ای از تاریخ معاصر را بشکافند. این شخصیت‌ها عبارتند از: مظفر نامدار، احمد رهدار، عباس سلیمی نمین(رئیس دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر ایران)، رحیم نیکبخت، مسعود رضایی، محسن کاظمی و… البته طی سال‌های اخیر نرم‌افزارهای خوبی در زمینه تاریخ معاصر درآمده‌اند که نرم‌افزارهای «سایه روشن زمانه»(کانون اندیشه جوان)، «تاریخ معاصر ایران»(مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر)، «ایران معاصر»(مؤسسه فرهنگی نرمافزاری آرمان) از جمله آنهاست.
گذشته از این برای تکمیل و افزایش دایره معلومات تاریخی، «دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر» که به همت آقای سلیمی نمین راه‌اندازی شده است، بر غالب کتابهای تاریخ معاصر ایران نقد نوشتهاند که تاکنون بیش از یک‌صد جلد از آن تحت عنوان «بولتنهای تاریخی» منتشر شده است. در این بولتنها، ابتدا خلاصه کتاب و گزیدة مطالب بحث برانگیزش آورده شده و سپس کتاب، نقد و بررسی شده است. علاوه‌بر این کتاب، فصلنامه‌هایی چون «تاریخ معاصر»، «یاد» و «آموزه» و ماهنامه «زمانه» به تاریخ معاصر ایران می‌پردازند که به ترتیب از سوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، بنیاد تاریخ معاصر ایران، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر می‌شوند و می‌توانند اطلاعات مناسبی درباره برخی از حوادث تاریخ معاصر ایران بدهند. در بین سایتها هم سایت «پاتوق کتاب» به نشانی www.bookroom.ir مشاوره کتاب میدهد و غالب منابع تاریخی مهم را دارد.
Sorry. No data so far.