وزیر امور خارجه:‌ رسانه‌ها ديواری كوتاه‌تر از وزارت خارجه پيدا نمی‌كنند

شايد بتوان سياست خارجي در ايران را بدليل ماهيت انقلابي ايران و سياست هاي مستكبرين يكي از سخت ترين و پيچيده ترين فعاليت ديپلماتيك در جهان دانست چراكه مسئولان اين حوزه در ايران بايد در يك زمان در چند جبهه فعاليت كنند و در آن واحد با چند پروژه به مقابله بپردازند. ضمن اينكه بايد برخي اتفات مهم مثل حوادث اخير منطقه را نيز به اين ليست اضافه كرد.

نقد عملكرد وزارت خارجه بعنوان مجري اصلي سياست خارجي جمهوري اسلامي، هر از چند گاهي از سوي برخي رسانه ها و افراد صورت مي گيرد و كارشناسان به بيان نظرات خود در اين باره مي پردازند. در مورد حوادث اخير منطقه اما اين نقدها رنگ و بوي تند تري به خود گرفت و عملكرد وزارت خارجه در اين مورد ناكافي و بعضا منفعلانه عنوان شد.

از طرف ديگر علي اكبر صالحي وزير خارجه برخي از اين نقدها را نمي پذيرد و عنوان مي كند اين موارد كلي گويي و بعضا غير قابل اجراست.

او مي گويد از نقدهاي سازنده استقبال مي كنيم ولي گويا برخي ديواري كوتاهتر از وزرات خارجه پيدا نمي كنند.
او به نقد رسانه ها به عملكرد وزارت خارجه در حوادث اخير منطقه نقدهايي وارد مي داند كه در اين گفت‌وگو عنوان شده است. البته در اين گفت‌وگو با مقدمه اي درباره سومالي اشاره اي هم به ديپلماسي عمومي ايران شد كه از نظر خوانندگان محترم مي گذرد.

ايران اولين كشور اسلامي بود كه بحث سومالي را مطرح كرد

جناب آقاي وزير! اجازه بدهيد بحث را با سفر اخيرتان به سومالي آغاز كنيم تا بعد وارد مباحث بعدي شويم…

صالحي: هدف سفر اخير به سومالي پيرو تاكيد مقام معظم رهبري در رسيدگي به مردم مظلوم اين كشور و با توجه به شرايط فاجعه باري است كه در سالهاي اخير براي آنها اتفاق افتاده است. مردم سومالي امروز به دليل خشكسالي و جنگ‌هاي داخلي وضعيت اسف باري را تجربه مي‌كنند. مقام معظم رهبري هم توصيه موكد كردند كه هر چه سريعتر مردم و دولت جمهوري اسلامي به اين مشكل خواهران و برادران خود رسيدگي كنند كه ما نيز در همين راستا اين سفر را انجام داديم. الحمد الله در اين سفر اقدامات خوبي صورت گرفت كه زمينه تداوم كمك رساني و همكاري را با سومالي فراهم كرد.

بنظر شما با توجه به تاكيدات رهبر انقلاب و حساسيت موضوع در سومالي بهتر نبود اين سفر زودتر انجام مي گرفت. چون ما اين مشكل را در سيل پاكستان هم داشتيم واين موضوع را هم رهبري انقلاب در نماز عيد فطر سال گذشته تاكيد كردند و حتي نسبت به وضعيت مردم پاكستان اشك ايشان جاري شد ولي از اين طرف اتفاق در خوري صورت نگرفت.

صالحي:‌ اگر شما رسانه ها را مرور كنيد متوجه مي شويد اولين كشوري كه موضوع سومالي را مطرح كرد ايران بود و تا آن موقع هيچ دولتمردي در ميان كشورهاي اسلامي اين موضوع را مطرح نكرده بود. محموله‌اي كه همراه ما بود، پنجمين محموله كمك‌هاي بشردوستانه به سومالي بود. ولي بهرحال تا اين مسئله در جامعه فراگير شود و صدا و سيما آن را مطرح كند و دولت مصوبه‌اي را براي اقدام بگذراند زمان مي‌برد. ما شاهد اين هستيم كه از ابتداي ماه مبارك رمضان ما اقداماتي خوبي انجام داديم. 25 ميليون دلار به اين امر تخصيص داده شد و دو ميليون دلار كار توسعه‌اي انجام داديم. روز 21 ماه مبارك رمضان هم روز همبستگي با مردم سومالي اعلام شد كه اقدام خوبي در جمع آوري كمك‌هاي مردمي بود.

نيت ما در كمك به سومالي تبليغات و خودنمايي نبود

يكي از مشكلات ما اطلاع رساني در اين مورد است. يعني از كارهاي صورت گرفته كسي مطلع نمي شود در حالي كه اين كار مي تواند در وجه ما در ميان مردم جهان و مسلمانان بسيار موثر باشد.

صالحي: نيت ما تبليغات و خودنمايي نيست. به هر حال نيت هم در كارها مهم است. جمهوري اسلامي با نيت خيرخواهانه و انسان‌دوستانه وارد عمل شد و سفر ما، هم در زمينه تسهيل ارائه و هم نحوه ارائه خدمات است و هم اينكه به اطلاع مردم خوبمان برسانيم كه چه اقداماتي صورت گرفته است.

آقاي دكتر! شكي در اين نيست كه ايران اولين كشوري است به مردم سومالي كمك كرده است و شايد كمتر كشوري در دنيا باشد كه حجم مشاركت مردمي براي كمك به مردم سومالي را به اندازه ما داشته باشد. بحث خودنمايي نيست ولي بايد مسلمانان و مردم جهان بدانند كه ايران اين اقدامات را صورت داده است.

صالحي: قرار بود اوايل ماه مبارك رمضان سفري به سومالي داشته باشيم ولي سفرهاي ديگري در برنامه كاري بنده بود ضمن اينكه در انتظار مصوبه دولت بوديم تا بتوانيم با دست پر به سومالي سفر كنيم. ولي به هر حال اين تدابير زمان‌بر است.

نماينده پارلمان سومالي مي گفت كه عربستان يك محموله هوايي را به سومالي ارسال كرده و براي اين محموله هم برنامه ريزي مفصلي براي اطلاع رساني داشتند و حتي مراسم پاره كردن روبان برگزار كردند. ولي با وجود كمك‌ها و تلاش‌هاي زياد ايران در سومالي جامعه سومالي و يا جامعه بين‌الملل شايد اطلاع زيادي از فعاليت‌هاي ايران نداشته باشد.

صالحي: خب اين وظيفه رسانه‌هاست كه اين اقدامات را انعكاس دهند.

مردم سومالي ايران را بهتر از كشورهاي ديگر مي شناسند

يعني ما بايد به مردم سومالي اطلاع بدهيم؟ يا زماني كه در پاكستان به مردم سيل‌زده كمك مي‌كنيم رسانه‌ها بايد به مردم اين كشور بگويند ايران اين اقدامات را انجام داده است؟ شما مي دانيد كه در پاكستان، آمريكا با نصب بنرهاي متعدد در اين كشور سعي داشت تا اين تصور را به وجود بياورد كه تمام كمكها توسط آمريكا صورت گرفته است. يعني آنها از خلا ما در اين حوزه استفاده مي‌كنند.

صالحي:‌ اين شيوه و نحوه عمل است كه تعيين كننده است. بله اگر از نظر اقداماتي كه بايد صور بگيرد كه بازتاب مناسبي داشته باشد تا اطلاع رساني صورت گيرد. در اين مورد حرف شما وارد است و حق با شماست. بايستي يك هماهنگي و انسجام بين عزيزان باشد و آنگونه كه شايسته است اين اقدامات بازتاب پيدا كند. ولي وقتي با رسانه‌ها و نخست وزير سومالي صحبت مي‌كردم اتفاقا تصور من چيز ديگري است. احساس كردم مردم سومالي چيزي كه امروز خود به عينه شاهد آن بودند و مسئوليني كه صحبت كردم آنقدر كه جمهوري اسلامي ايران در بين مردم سومالي جايگاه دارد و آنقدر كه از ايران شناخت دارند در مورد كشورهاي ديگر اين شناخت وجود ندارد.

به همين دليل انتظارها هم بالا مي‌رود. درست است؟

بله انتظارات هم بالا مي‌رود. ما اميدواريم با اين سفر روز به روز شاهد خدمات رساني و اطلاع رساني صحيح باشيم و رسانه‌ها هم رصد كنند تا با تفاهم‌هايي كه انجام شده اطلاع رساني درست صورت گيرد كه روشنگري باشد كه اين كمك‌هايي كه صورت مي‌گيرد چگونه بوده و كمك هاي مردم به كجا مي رود.

يكسري مشكلات درباره سومالي بود كه با مسئولين صحبت كرديم كه اين مشكلات در ارتباط با كمك‌رساني مردم ايران و توزيع آن برطرف شود. به آنها گفتيم كه امكان تأمين كمپ هاي جديد را براي ما فراهم كنند و اجازه دهند ما چادرهاي جديدمان را بتوانيم جايگزين چادرهاي فرسوده و بي‌كيفيت كنيم كه براي مثال در اين سفر قصد داشتيم 500 چادر جديد را مستقر كنيم كه با مخالفت دولت سومالي مواجه شديم.

نقدهاي سازنده را مي پذيريم

چطور؟

صالحي: دليلي كه آنها مطرح كردند اين بود كه كيفيت و مرغوبيت اين چادرها موجب مي شود كه غارتگران به اين كمپ‌ها حمله كنند و همين مسئله باعث ناامني در كمپها مي‌شود. جواب ما به آنها اين بود كه از مأموران انتظامي بيشتري براي حفاظت از كمپها استفاده كنند تا هم مردم از اين امكانات بهرمند شوند و هم امنيت بيشتري در سطح شهر برقرار شود كه الحمدالله مشكلات در حال برطرف شدن است. البته ما مدعي نيستيم كه همه چيز ايده‌آل است و به صورت آرماني برگزار مي‌شود ولي هرچقدر نقدهاي سازنده صورت گيرد ما آماده هستيم كه اين نقدها را بپذيريم.

برخي ها ديواري كوتاهتر از ديوار وزارت خارجه پيدا نمي كنند

البته از نقدهاي سياسي كه در حال حاضر در رسانه‌ها زياد شده است و دليل آن انتخاب پيش رو است خيلي استقبال نمي‌كنيم البته در اين نقدها ديوار وزارت خارجه ظاهرا از همه كوتاهتر است و انتقادهاي زيادي نسبت به آن صورت مي گيرد. شما اگر در رسانه‌ها دقت كنيد در اين سه چهار ماهه تمركز زيادي بر روي وزارت خارجه بوده و مكرر گفته مي‌شود كه اين وزارتخانه در تحولات منطقه انفعالي عمل مي‌كند در حالي كه حضرت آقا در نشستي كه با دانشجويان داشتند فرمودند اقداماتي كه دستگاه‌هاي ذيربط در ارتباط با تحولات انجام دادند كاملا درست است.

از اطلاعات مستند درباره سياست خارجي استقبال مي كنيم

آقاي وزير! شايد آنقدر كه انتظار مي‌رود از ظرفيتها استفاده نمي‌شود. در كشورهاي همسايه با توجه به مشتركات فرهنگي و تاريخي اقدام شايان توجهي براي ارتباط با مردم آنها صورت نمي‌گيرد در حالي كه ما مي‌توانيم از اين ظرفيتها در حوزه ديپلماسي عمومي استفاده كنيم و به مقابله با هجمه‌هاي فرهنگي و تصويرهاي نادرستي كه از ايران ترسيم مي‌شود بپردازيم. اساسا برنامه وزارت خارجه در حوزه ديپلماسي عمومي چيست؟

صالحي: شما اگر اين اطلاعاتي كه مي فرماييد در ارتباط با ديپلماسي عمومي در ارتباط با كشورهاي ديگر و مستند است ما استفاده خواهيم كرد. اولا يك اصلي وجود دارد به عنوان عدم مداخله در امور داخلي ساير كشورها كه اين يك اصل است. ما با لحاظ كردن اين اصل، اقدامات ديپلماتيك و رايزني‌هايمان را انجام مي‌دهيم و ارتباطاتمان را برقرار مي‌كنيم. نمي‌خواهم نام كشوري را ببرم كه چه اقدامات خوبي در حال انجام است. شايد به اندازه اي كه شما مي‌گوييد مشكلات نباشد. شما هميشه مي‌توانيد نسبت به كاري كه انجام شده است بهتر كار كنيد. شما اگر 100 واحد كار انجام دهيد جا براي 200 واحد كار است و اگر 200 واحد كار انجام دهيد سؤال مي‌شود كه چرا 300 واحد كار انجام نداديد. بحث اين است كه آيا نظام واقعا بي‌توجه است آيا نظام واقعا منفعل عمل مي‌كند؟ من مي‌خواهم بگويم كه اين طور نيست.

وزارت خارجه بايد چه كند كه نگويند منفعل بوده است

يك انتقادي كه هست مي‌گويند كه وزارت خارجه در تحولات منطقه منفعل عمل كرده است. ما مي‌گوييم اشكال ندارد. ما قبول داريم. شما بگوييد كه ما چكار كنيم كه از انفعال بيرون بياييم. چه كار بايست مي‌كرديم؟ بعد كه مي‌پرسيم مي‌گويند شما بايد با مؤسسات و سازمان‌هاي بين المللي تماس مي‌گرفتيد. كاري كه ما انجام داديم. ما اصلا سند در سازمان ملل منتشر كرديم. باز مي‌گوييم كه ديگر چه كار بايد مي‌كرديم. مي‌گويند كه بايد به كشورهاي ديگر سفر مي‌كرديد كه كرديم.

رسانه‌هاي خارجي اقدامات وزارت خارجه در تحولات اخير را بهتر از داخلي ها پوشش دادند

باز خدا پدر و مادر رسانه‌هاي كشورهاي ديگر را بيامرزد كه اقداماتي را كه ما انجام داديم را منعكس كردند. براي مثال آقاي عبدالرحمن راشد روزنامه‌نگار الشرق الاوسط نوشته بود كه چرا به صالحي اجازه داديد به كشورهاي خليج فارس سفر كند و انسجام ما را به هم بريزد. اين در حالي بود كه در رسانه‌هاي خودمان مدام انتقاد مي‌كنند كه چرا اقدامي بيش از اين نشده است. مخالفان ما حداقل حقايق را بيشتر از موافقان ما منعكس مي‌كنند.

رسانه‌هاي ما بجاي پشتيباني، وزارت خارجه را مقابل افكار عمومي قرار دادند

رسانه‌ها مي كوشند به خصوص در اين شرايط به جاي اينكه پشتيبان سيستم باشند و پشتيبان دستگاه‌هاي سياست خارجي‌شان باشند آمده‌اند وزارت خارجه را در مقابل افكار عمومي قرار دادند و اينگونه وانمود مي‌كنند كه انگار با يك دستگاه فشل روبرو هستند. آيا اين به نفع جمهوري اسلامي است؟ آيا واقعا كاري بوده كه انجام نگرفته؟ اين چه كاري بوده كه انجام نگرفته؟ حداقل بگوييد چيست ما آن را انجام مي‌دهيم. در حال حاضر رسانه‌ها بايد نه تنها به كمك دستگاه ديپلماسي بلكه به كمك دولت بيايند. يعني نكات مثبت را هم ببينند.

بجاي تفعل به خير، تفعل به شر مي كنيم

روايت داريم كه مي گويد: تفعل به خير كنيد. ولي ما تفعل به شر مي‌كنيم. اصلا نمي‌آيند بگويند كه در اين اقدامات صورت گرفته دستاوردهايي داشته ايم و توانسته‌ايم تا به امروز با تحريمها مقابله كنيم. پس به چه صورت مملكت اداره مي‌شود؟ رسانه‌ها بايد ارزيابي‌شان يك ارزيابي منطقي و اصولي با لحاظ كردن قيدها و محدوديت دستگاه‌ها باشد. دستگاه سياست خارجي ما يا وزير خارجه يا سخنگوي وزارت خارجه هر حرفي را كه نمي‌توانند بزنند. اما يك استاد دانشگاه مي‌تواند نظرش را بگويد. ما در چارچوب يكسري قواعد و مقررات بين‌المللي و كنوانسيون‌هايي كه وجود دارد مي‌توانيم اظهار نظر كنيم. براي مثال مواضع تند نسبت به يك كشور نه تنها مشكلي را حل نمي‌كند بلكه مشكلي بر مشكلات ما مي افزايد. دستگاه سياست خارجي ما در چارچوبي بايد عمل كند كه مقام معظم رهبري هم فرمودند. يعني عزت، حكمت، مصلحت. در حكمت خيلي چيزها نهفته است. اين سياست خارجي ما است.

براي وزارت خارجه سخنگو به زبان‌هاي مختلف را پيش بيني كرده ايم

ديپلماسي عمومي از اهميت زيادي در دستگاه ديپلماسي كشورهاي بزرگ دارد. آيا وزارت خارجه ما اصلا برنامه‌اي براي ديپلماسي عمومي دارد؟

صالحي: زماني كه براي ارائه برنامه به مجلس مراجعه كردم آنجا اعلام كردم كه ديپلماسي عمومي را در وزارت خارجه ايجاد خواهيم كرد. چارت وزارت خارجه را عوض كرديم و مركزي به نام ديپلماسي عمومي پيش بيني شد كه داراي دو اداره كل خواهد بود. البته هنوز شرح وظايف و جزييات مشخص نيست ولي به هر حال اين كار را شروع كرديم و در رابطه با سخنگويي در وزارت خارجه هم اقداماتي پيش بيني شده است كه سخنگو به زبان‌هاي متعدد داشته باشيم تا پياممان را راحت‌تر به دنيا برسانيم. براي كشورهاي عربي، آمريكاي لاتين و… . اساسا قصد داريم شيوه ارتباط برقرار كردن با افكار عمومي دنيا را عوض كنيم. اين كارها را ما انجام داديم ولي آيا مي‌شود يك شبه معجزه‌ كرد و همه مشكلات برطرف شود؟

نبايد از سفارتخانه ها بيش از اندازه انتظار داشت

چندي پيش يك مهمان هلندي داشتم كه زماني كه با او درباره تصورش در مورد ايران صحبت كردم اين گونه عنوان كرد كه فكر مي‌كردم با سفر به ايران بايد سوار شتر شوم و صبحانه شير بز بخورم. اين فرد مكرر براي گرفتن ويزا به سفارت ايران مراجعه كرده بود ولي سفارت ما حداقل تأثيري نتوانسته بود بر تصور او بگذارد. آيا سفارت‌هاي ما در كشورهاي ديگر نبايد فعالتر باشند؟

صالحي: ببينيد 32 سال از انقلاب ما مي‌گذرد و اين سفارتخانه‌ها حاصل تراكم تجارب اين 32 سال است. اينكه همه چيز را از سفارتخانه‌ها انتظار داشته باشيم و بخواهيم كه سفارتخانه ها به گونه‌اي عمل كنند كه افكار عمومي همه جهان را به گونه‌اي تغيير دهند كه فكر نكنند مردم ايران سوار شتر مي‌شوند تنها از عهده سفارتخانه بر نمي‌آيد. صدا و سيما، رايزني‌هاي فرهنگي و خيلي از مجموعه‌هاي ديگري وجود دارند كه دست اندركار اين گونه كارها هستند. همه اين بخشها مسئوليت‌هايي دارند.

با تداركات و مالي و اجرايي سرجمع در هر سفارتخانه 10 نيرو بيشتر نداريم

هر سفارتخانه ما به طور متوسط 10 نيرو دارد. يعني در كل جهان ما 1500 تا 1600 نيرو و حدود 40 سفارتخانه داريم. اگر اين تعداد نفر را تقسيم ‌كنيم مي‌شود 10نفر در هر سفارتخانه. از اين 10 نفر يك نفر مسئول مالي و يك نفر مسئول تداركات و بقيه هم به همين صورت مسئوليت‌هاي اجرايي دارند. پس شما از اين سفارتخانه چه انتظاراتي داريد؟ بعضي كشورهاي غربي هستند كه در يك سفارتخانه 200 نيرو دارند كه گاهي اين تعداد به 500 نفر هم مي‌رسد. حتي جاهايي به هزاران نفر مي‌رسد. شما با ده نفر نمي‌توانيد همان كاري را كه آنها با هزاران نفر انجام مي‌دهند انجام دهيد.

با چارت جديد وزارت خارجه «چابك‌تر» مي شود

با اين وجود اقدامات زيادي صورت گرفته است. بطور مثال نمايشگاه‌هايي زيادي برگزار شده است. شما در موتورهاي جست وجو در اينترنت، عبارت نمايشگاه‌هاي ايران را در خارج از كشور را جست و جو كنيد ببينيد كه با چه حجمي از تعداد نمايشگاه‌هاي برگزار شده مواجه خواهيد شد. با اين حال حرف شما درست است. ما بايد بيشتر از اين كار كنيم و ما اين قول را مي دهيم. اولا چارت سازمان نيرو را عوض كرديم و اين چارت به اميد خدا پياده مي‌شود و زماني كه اين اتفاق صورت گيرد تشكيلات وزارت خارجه چابك‌تر خواهد شد و متتناسب با شرايط زمان خواهد بود.

ظرف دو سال آينده هزار و صد نيروي جوان در وزارت خارجه استخدام مي كنيم

ثانيا زمان بازنشستگي نيروهايي كه اوايل انقلاب در وزارت خارجه جذب شدند فرارسيده و نيروهاي جوان جايگزين آنها خواهند شد و از امسال شروع كرده‌ايم تا ظرف دو سال، هزار و صد نفر نيروي جوان استخدام كنيم. تلاش مي‌كنيم نيروهاي جديدي كه استخدام مي‌كنيم كارشناس ارشد و دكترا باشند كه بتوانيم شاكله وزارت خارجه را از نظر علمي ارتقا ببخشيم. تلاش مي‌كنيم به بحث زبان اهميت بدهيم. زبان انگليسي، عربي و حتي زبان‌هاي نادر. اينها كمبودهايي بوده كه در وزارت خارجه احساس مي‌شده و ما ظرف دو سه سال آينده تلاش خواهيم كرد با مشاوره با نيروهاي با تجربه وزارت خارجه بتوانيم وضعيت اين وزارتخانه را يك ساماندهي بدهيم كه بتواند به صورت سيستماتيك فعاليت كند و بسياري از دخل و تصرف‌هاي شخصي در آن نباشد و در استخدامها و همه چيز شايستگي، لياقت، تعهد به نظام و عشق به كار ملاك قرار گيرد.