زمانی آل سعود، خاندان حاکم بر عربستان تلاش بسیار می‌کرد تا به هر طریق ممکن بر جنگ داخلی که میان شاهزاده‌های آل سعود جهت رسیدن به قدرت در جریان بود و همچنین فساد حاکم بر این خاندان سرپوش بگذارد، اما این دو ویژگی هم اکنون به دو شاخص مهم و غیرقابل انکار این خاندان تبدیل شده و می‌رود تا موجبات سرنگونی و سقوط این رژیم را فراهم کند، بویژه آن که امروز خبر درگذشت “سلطان بن عبد العزیز”، ولیعهد عربستان رسما اعلام شد.
مطلب ذیل نگاهی دارد، بر این دو شاخص تا خواننده را بیش از پیش با فضای حاکم بر این خاندان پس از مرگ سلطان بن عبد العزیز و آثار مترتب بر آن آشنا کند.
* نگاهی گذرا به تاریخ سیاسی عربستان
اگرچه عربستان جدید در سال 1932 پایه‌گذاری شد، اما خاندان حاکم بر این کشور دارای تاریخ طولانی از فعالیت‌های نظامی و سیاسی در شبه جزیره عربستان هستند. در سال 1902، این خانواده به رهبری “عبد العزیز بن عبد الرحمن آل سعود” ریاض را از چنگ رقیب اصلی خود “آل رشید” خارج کرد.
ظرف سال‌های 1902 تا 1932 ملک عبد العزیز (که پس از سال 1916 از کمک انگلستان برخوردار شد) تما دشمنان خود را شکست داد و سرانجام استان “الحساء” در شرق عربستان را فتح و به حکومت خود منضم کرد، همچنین “عسیر” را نیز در سال 1922 و “حجاز” را هم در سال 1925 فتح کرد.
* پادشاهی عربستان مامن طوایف متفرق با عقاید و سنن متعدد
پس از به قدرت رسیدن عبد العزیز پادشاهی عربستان سعودی مأمن طوایف و قبایل متفرق با عقاید مذهبی و سیاسی متعدد و سنن و پیشینه قبیلگی متنوع شد. ملک عبد العزیز برای شکست دادن روسای قبایل به قدرت نظامی و وهابیسم روی آورد.
اواسط قرن هجده عبدالوهاب و بنیانگذار سلسله آل سعود یعنی “محمد بن سعود” با یکدیگر متحد شدند که در پس این اتحاد روحانیون قرار داشتند تا به حاکمیت آل سعود در عربستان مشروعیت ببخشند و محمد بن سعود نیز به نوبه خود به ظاهر حفظ هویت اسلامی دولت را تضمین کرد و از آن تاریخ تا کنون آل سعود قبضه قدرت را در عربستان بدست گرفته است.
* نگاهی به ساختار اقتصادی عربستان
اقتصاد عربستان، اقتصادی متکی بر نفت است. دولت بر فعالیت‌های عمده اقتصادی کنترل دقیق دارد. حدود 35 درصد محصولات عمده داخلی به بخش خصوصی تعلق دارد. تقریباً 4 میلیون کارگر خارجی در اقتصاد عربستان، بخصوص در بخش نفت و خدمات فعالیت می‌کنند. کاهش شدید قیمت نفت در سال 1998 ضربه شدیدی بر اقتصاد عربستان وارد کرد و موجب شد، دولت این کشور با کمبود بودجه 3.12 میلیارد دلاری مواجه شود. اما به هرروی درآمد حاصل از فروش نفت نقش بسیار مهمی را در اقتصاد این کشور بازی می‌کند.
* خاندان حاکم
موضوع جانشینی و ولی‌عهدی در عربستان با دیگر کشورهای سلطنتی دنیا تفاوت دارد، زیرا عبدالعزیز بن سعود، بنیانگذار حکومت کنونی مقرر کرد که سلطنت از برادر به برادر و نه از پدر به پسر برسد.
به این ترتیب طبق وصیت عبدالعزیز بن سعود در صورت زنده بودن یکی از پسرها هیچ‌کدام از نوه‌ها نمی‌توانند، به پادشاهی منصوب شوند. این سنت تا امروز حفظ شده و پادشاهی عربستان به پسران عبدالعزیز رسیده است.
از سال 2005 میلادی و به مدت 6 سال ولی‌عهدی عربستان به “سلطان بن عبدالعزیز”، بزرگترین پسر عبدالعزیز پس از عبدالله سپرده شد، اما ولیعهد که متولد 1928 است، از سال‌ها پیش از وضعیت جسمی مطلوبی برخوردار نبود و مبتلا به سرطان کلون و تحت درمان بود تا این‌که بامداد امروز خبر مرگ “سلطان بن عبدالعزیز”، ولیعهد عربستان رسما در رسانه‌های منتشر شد.
پس از اعلام مرگ سلطان بسیاری از کارشناسان بر این باورند، جنگ قدرت در این کشور تشدید خواهد شد، اما با توجه به وصیت بنیانگذار عربستان گزینه اول جانشینی را باید بزرگترین پسر باقی مانده از عبدالعزیر، یعنی “نایف بن عبدالعزیز” برشمرد.
نایف که از سال 1975تاکنون وزیر کشور عربستان بوده، در حال حاضر معاون دوم ملک عبدالله است، یعنی فرد دومی که از نظر سنتی پس از سلطان بن عبدالعزیز باید پادشاه عربستان شود.
* جنگ قدرت در خاندان سعودی
اما در جنگ قدرت کنونی خاندان آل سعود نباید از نقش “بندر بن سلطان”، پسر سلطان بن عبدالعزیز غافل شد. بندر بن سلطان که سال‌ها سفیر عربستان در آمریکا بود، پس از مرگ فهد و به قدرت رسیدن عبدالله به ریاست شورای امنیت ملی عربستان منصوب شد، اما او از این پست رضایت ندارد و خواهان سهم بیشتری از قدرت است.
روزنامه فایننشیال تایمز در آگوست سال 2009 در مقاله‌ای نوشت، بندر بن سلطان در سال 2008 قصد داشت، با کودتا قدرت را در عربستان بدست گیرد و کل نظام حاکم بر این کشور را تغییر دهد.
گفته شده که در پی این کودتا چندین افسر ارشد ارتش عربستان بازداشت و بندر بن سلطان از نظر سیاسی منزوی شد. او که مدتی در خارج از کشور بود، دوباره به عربستان بازگشت و مورد استقبال شدید تعدادی از عموها و برادرانش قرار گرفت.
چنین به نظر می‌رسد که آمریکا و غرب، از تلاش‌های بندر برای تصاحب قدرت در آینده حمایت خواهند کرد، زیرا او که مدت زیادی در آمریکا بوده، دیدگاهی سکولار و غربی دارد و خواهان تغییر بافت سنتی جامعه عربستان است.
بندر پس از بازگشت به عربستان تلاش کرده، موجبات به قدرت رسیدن پدرش را فراهم کند. حتی گفته می‌شود که او پدر را تحریک کرده، در غیاب ملک عبدالله به کشور بازگردد تا مانع از به قدرت رسیدن احتمالی نایف در صورت مرگ ملک عبدالله شود. مسلم است که در صورت به قدرت رسیدن سلطان زمام امور بیشتر در دست فرزند ارشد او بندر خواهد بود.
* دیگر چهره‌های پرقدرت خاندان سعود
پس از نایف بن عبدالعزیز، معاون دوم ملک عبدالله، “سلمان بن عبدالعزیز”، حاکم مکه از قدرت بیشتری میان خاندان سعود برخوردار است و می‌تواند یکی از گزینه‌های احتمالی برای جانشینی باشد. بویژه آن‌که او طبعی جاه طلب و دوستار قدرت است .
ولی واقعیت این است که هم اکنون تعدادی از پسران عبدالعزیز که همگی کهن سال و بیمار هستند، در صف انتظار جانشینی بسر می‌برند. رسیدن جانشینی به فردی کهن سال که مدت زیادی از زندگی‌اش گذشته می‌تواند، برای ثبات سیاسی کشور مخاطره آمیز باشد و منافع غرب را نیز به خطر بیاندازد. از این‌رو این احتمال که قدرت پس از ملک عبدالله به یکی از نوه‌های عبدالعزیز برسد، بعید به نظر نمی‌رسد. بخصوص این‌که نوه‌ها دارای سواد آکادمیک هستند و از دیدگاهی مدرن‌تر و غرب پسندانه‌تر نسبت به پدران خود برخوردارند.
در میان نوه‌های عبدالعزیز همان‌طور که اشاره شد، بندر از نفوذ بیشتری برخوردار است و حمایت نسبی غرب را هم به دنبال دارد.
پسر ملک عبدالله، “متعب بن عبدالله” هم که اخیرا به ریاست گارد ملی عربستان رسیده، از چهره‌های مدعی به حساب می‌آید. در میان بقیه نوه‌های عبدالعزیز، “خالد بن سلطان”، “سعودالفیصل” و “محمد بن نایف” از بقیه قدرتمندتر هستند.
* بیماری ملک عبد الله، مرگ ولیعهد و تشدید رقابت شاهزادگان سعودی
بیماری ملک عبد الله و مرگ سلطان بن عبد العزیز بی‌شک موجب تشدید درگیری‌های خاندان آل سعود یعنی نسل جدید به رهبری بندر بن سلطان و نسل قدیم “حاکمان فعلی” به رهبری عبدالله بن عبدالعزیز برای بدست گرفتن قدرت خواهد شد، اگرچه ریاض تلاش می‌کند، اوضاع داخلی عربستان را آرام نشان دهد، اما باید گفت، عربستان آستانه انقلابی بزرگ قرار دارد.
آمریکا که عامل اصلی این درگیری‌ها بشمار می‌آید، از نسل جدید برای رسیدن به قدرت حمایت می‌کند و سران سعودی تا ابد نمی‌توانند، درگیری‌های داخلی خود را مخفی نگه‌دارند و به زودی نتایج آن آشکار خواهد شد.
Sorry. No data so far.