پژواک فریاد «ما می‌توانیم» در فن‌آوری‌های فضایی

حسین میرزایی (کارشناس تحلیل‌گرتکنولوژی)

یکی از عرصه‌هایی که امروزه پیشرفته‌ترین فناوری‌ها و امکانات را در راستای رشد خود، به خدمت گرفته است و عرصه‌ی رقابتی برای نمایش میزان رشد علمی کشورهای پیشرو می‌باشد، عرصه هوافضا است. جمهوري اسلامي ايران هم‏اينك جزو 10 كشوري است كه از فناوري ساخت و پرتاب ماهواره برخوردار است و اين جايگاهي رفيع به جمهوري اسلامي ايران در بهره‏مندي از تكنولوژي‏هاي نوين بخشيده است.

امسال سومين سالی است كه ايرانيان خود را براي جشن فضايي آماده مي‌كنند. جشني كه با مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، 14 بهمن هر سال را پر مي‌كند از تب و تاب دانش و فناوري فضايي. جشني كه بهانه اصلي‌اش اميدي ايراني در بهمن 87 بود، كه به فضا رفت. مطرح شدن ایران، در بین کشورهایی که به صورت انحصاری صاحب فناوری فضایی شده‌اند، دستاوردهای بسیاری برای ما به ارمغان خواهد آورد. چرا که یکی از عوامل تعیین کننده در آینده، در دستیابی کشورها به فضا خواهد بود.

بنابراین در این مقاله، بدون درنظرگرفتن عرصه‌ی نظامی و خدماتی هوافضا نظیر موشک‌ها و هواپیماهای مسافربری و جنگی و سایر فناوری‌های فضایی، به دستاوردهای فضایی، شامل کاووشگرها، ماهواره‌ها و نیز ماهواره‌برها خواهیم پرداخت.

۲. دستاوردهای فضایی ایران

دستاوردهای فضایی ایران شامل دو نوع طراحی و ساخت ماهواره و طراحی و ساخت ماهواره بر می باشد.

۳. ماهواره‌ها

۳-۱. ساخت ماهواره در ایران

ساخت ماهواره در ایران به دو نوع صورت می‌پذیرد:

– با مشارکت کشور دیگری
– کاملا ساخت داخلی

۳-۲. ماهواره‌های مشترک

ماهواره‌های زهره، مصباح 1و سینا 1 از این نوع ماهواره ها هستند که با مشارکت برخی کشورها همچون روسیه و ایتالیا ساخته شده اند. ماهواره سینا چند سال پیش توسط روسیه به فضا فرستاده شد ولی خبری درباره پرتاب سایر ماهواره ها نیست و دارای سرنوشت مبهمی هستند. البته تاکنون هم داده‌ی قابل استنادی از ماهواره سینا که توسط روسیه به هوا پرتاب شد، به دست ما نرسیده است. خود این موضوع، جرقه‌ی تلاش برای پرتاب ماهواره‌ی ساخت داخل به فضا شد.

۳-۳. ماهواره‌های ساخت داخل

در زمینه‌ ماهواره‌هایی که به صورت مستقل در داخل کشور طراحی و تولید و به فضا پرتاب شده اند، می‌توان از سه ماهواره امید، رصد1، نوید نام برد. هم‌چنین ماهواره‌هایی داریم که ساخته شده اند و آماده پرتاب هستند. ماهواره فجر، مصباح 2، ماهواره ظفر دانشگاه‌های علم و صنعت، امیر کبیر و شریف از این نوع ماهواره ها هستند.

۴. معرفی ماهواره‌ها

۴-۱. ماهواره امید

این ماهواره نخستین ماهواره‌ای است که به طور کامل توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است.

ساخت ماهواره امید از اسفند 84 شروع شد و نهایتا در 15 بهمن 87 در سی امین سالگرد انقلاب اسلامی به فضا پرتاب شد و به این ترتیب ایران تبدیل به نهمین کشوری شد، که موفق به پرتاب ماهواره به صورت مستقل شده است.

۴-۱-۱. ماموريت

ماهواره اميد در نوع ماهواره‌های مخابراتی، به عنوان نخستين گام عملي کشور در عرصه بومي سازي فناوري فضايي مطرح است. این ماهواره با همکاری تعدادی از وزارت‌خانه‌ها، بخش خصوصی و برخی از دانشگاه‌های کشور طراحی و ساخته شد. این دستاورد، علاوه بر دستاوردهایی هم‌چون بومي‌سازي فناوري فضايي، به عنوان قطب مهم و مولد دانش و فناوري در ساير صنايع و اقتدار ملي از منظر دستيابي و تسلط به فضا، باعث ورود اساتيد دانشگاه‌ و دانشجويان رشته‌هاي مختلف مهندسي به عرصه‌هاي عملي فضايي نیز شد.خود این موضوع، شروع مناسبی برای ساخت و طراحی مستقل ماهواره‌های دانشگاهی در سال‌های آتی گردید.

۴-۱-۲. ماهواره رصد

ماهواره رصد که با وزن 3/15 کیلوگرم توسط متخصصان دانشگاه صنعتی مالک اشتر طراحی و ساخته شده است، بعد ازظهر چهارشنبه 25 خرداد در ارتفاع 260 کیلومتری از سطح زمین در مدار قرار گرفت و از لحظه پرتاب تا ساعت 11، بیست و نهم خرداد، 59 بار دور زمین چرخید.

ماهواره رصد، نخستین ماهواره تصویربرداری ایران است که تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع، تست و آماده سازی برای پرتاب آن در داخل کشور انجام شده است. مأموریت ماهواره رصد برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، دریافت فرامین، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به ایستگاه‌های زمینی بوده است. این ماهواره در کلاس ریز ماهواره‌ها قرار داشته و وزن آن حدود پانزده کیلوگرم است. این ماهواره مشخصات یک ماهواره سنجشی بزرگ عملیاتی کاربردی را دارد که اجزای اصلی آن عبارتند از:

– زیرسیستم
– مدیریت توان الکتریکی
– وجود صفحات خورشیدی و تامین کننده توان
– سامانه کنترل وضعیت ترکیبی غیرفعال
– مدیریت داده و فرامین
– گیرنده و فرستنده اطلاعات
– کنترل دما
– تصویربرداری و ارسال تصاویر به پایگاه‌های گیرنده در ایستگاه های زمینی

توپولوژی و ساختار ایستگاههای زمینی ماهواره رصد نیز به گونه‌ای طراحی و پیاده‌سازی شده است که بیشترین دسترسی به ماهواره را جهت دریافت اطلاعات و ارسال فرامین کنترل فراهم نموده است. اغلب زیر سیستم‌های اصلی یک ماهواره بزرگ در این ماهواره وجود دارد که از جمله می توان به زیرسیستم‌های مدیریت توان، پانل‌های خورشیدی، کنترل وضعیت، محموله اپتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد ، گیرنده و فرستنده دادههای روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما اشاره کرد.

بومی سازی دانش و فن آوری طراحی و آزمایش ماهواره، بومی سازی فن‌آوری سنجش از دور و تصویربرداری از زمین بوسیله ماهواره، توسعه فن‌آوری‌های جدید، شامل تولید توان در محیط مداری، تعیین و کنترل وضعیت ترکیبی فعال و غیرفعال، ساخت پانل‌ها و حسگرهای خورشیدی و ساخت بوم گرادیان جاذبه که همگی برای نخستین بار در کشور انجام می‌شود، از دستاوردهای طراحی و اجرای این پروژه مهم ملی است.

ایران کشوری است که توانسته در دومین تلاش خود برای پرتاپ ماهواره به مدار زمین، به تمامی اهداف مورد نظر خود دست یابد که چنین موفقیتی برای کشورهایی که در این زمینه تلاش می کنند، به ندرت دیده شده است.

۴-۳. ماهواره فجر

ماهواره فجر اولين ماهواره بومي جمهوري اسلامي ايران است كه ماموريت مانور مداري دارد. وزن اين ماهواره 50 كيلوگرم و داراي ويژگي‌هاي بارزي است.

تفاوت عمده ماهواره فجر با ماهواره اميد، در اين است كه در ماهواره فجر برای تامین انرژی، از سلول‌هاي خورشيدی استفاده شده است. چنانچه انرژی ماهواره رو به اتمام برود، توان غلبه بر جاذبه زمین را از دست داده و با نزدیک شدن به زمین و ورود به جو، به دلیل فشار و دمای بالا در هنگام ورود به جو زمین، از بین می‌رود. بدین ترتیب، استفاده از سلول‌های خورشیدی برای تامین انرژی، عمر ماهواره فجر را به يكسال و نيم رسانده است.

اين ماهواره داراي سامانه موقعیت‌یابی جهانی است. این سامانه، موقعيت ماهواره را هر لحظه در فضا مشخص مي‌كند و اين موقعيت‌يابي مي‌تواند كاربري‌هاي مختلفي از جمله علمي و عملياتي داشته باشد.
از دیگر ويژگي‌هاي اين ماهواره، می‌توان مانور مداري و همچنين قابليت تصويربرداري دانست.

اين ماهواره از زيرسامانه پيشرانش گاز سرد براي انتقال مداري استفاده مي كند.

علاوه بر زير سامانه پيشرانش گاز سرد، ماهواره فجر از رانشگر پالس پلاسمايي كه يك رانشگر الكتريكي با ضربه ويژه بسيار بالا است، به عنوان محموله فرعي بهره‌گيري مي‌كند. اين رانشگر جديد، باعث دوران ماهواره حول مركز جرم خواهد شد. همچنين به منظور اهداف نقشه برداري، اين ماهواره از يك محموله دوربين نيز استفاده مي‌كند كه اين ماهوراه را بعنوان اولين ماهواره بومي سنجشي كشور در فضا ثبت خواهد كرد.

این ماهواره در آینده نزدیک به فضا پرتاب خواهد شد.

۴-۴. ماهواره طلوع

ماهواره طلوع توسط متخصصان صاایران طراحی و ساخته شده است.

۴-۴-۱. ماموريت

ماموريت اصلي اين ماهواره، تصويربرداري تك طيفي با تفكيك‌پذيري 50 متر، ذخيره و ارسال داده‌هاي تصويری، به ايستگاه‌هاي زميني دريافت کننده خواهد بود كه به اين منظور با ايستگاه‌هاي زميني تله‌متري، ردگيري و فرمان و نيز مركز كنترل پرواز قابليت تبادل داده‌هاي پايش و كنترل ماهواره را دارد.

با توجه به ويژگي‌هاي تصاوير ماهواره طلوع مي‌توان كاربردهايي چون نقشه‌برداري زمين در مقياس بزرگ، مطالعه و بررسي حوضچه‌هاي آبي و دريا، مشاهده و ارزيابي تخريب منابع انساني، بررسي علوم كشاورزي، جنگلي، مشاهده پوشش ابرها، پراكندگي انساني و ارزيابي بلاياي طبيعي نظير زلزله،‌ سيل‌ و آتش‌سوزي را براي آن ذكر كرد.

مدار ماهواره طلوع از نوع ارتفاع پايين و ارتفاع مدار آن بيش از 500 كيلومتر است و 2 سال عمر مفيد براي آن پيش‌بيني مي‌شود.

انرژي ماهواره طلوع توسط آرايه‌هاي خورشيدي از روي بدنه و باتري‌هاي ثانويه تامين خواهد شد.

جرم اين ماهواره 100 كيلو‌گرم و ابعاد اين سازه 6 ضلعي به عرض 86 و ارتفاع 100 سانتي‌متر است.

به گفته مدیر صاایران این ماهواره حرفه ای و توانمند است و در صورت پرتاب جهش خوبی در عرصه فضایی برای کشور صورت خواهد پذیرفت.

۴-۵. ماهواره مصباح۲

ماهواره مصباح 2 به همت متخصصان پژوهشگاه تحقيقات فضايي ساخته شده كه يک ماهواره مخابراتي مدار پائين است. این ماهواره براي کاربردهاي ارتباطي نظیر ارسال، دريافت و ذخيره پيام مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين ماهواره به صورت محدود در حوزه مخابراتي ماموريت‌هاي خود را اجرايي مي کند.

ضبط، پردازش و ارسال مجدد داده‌ها و نيز ايجاد يك شبكه ارتباطي ماهواره‌اي براي ارتباط با كاربران در مناطق دورافتاده ايران با ديگر نواحي جغرافيايي دنيا، از جمله كاربردهاي ماهواره ملي مصباح2 است.

ماهواره ملي مصباح2 از نوع ماهواره‌هاي مخابراتي است كه در باند UHF كار مي‌كند.

۴-۵-۱. ماموريت

ماموريت اين ماهواره شامل ذخيره و بازيابي اطلاعات، جمع‌آوري و پخش داده‌ها روي مناطق وسيع و پراكنده، خواندن از راه دور و ناوبري است.

ماهواره مصباح2 با جرم 70 كيلوگرم داراي مداري از نوع خورشيد‌آهنگ و ارتفاع 700 به اضافه 15 كيلومتر بوده و طول عمر آن 3 سال پيش‌بيني مي‌شود.

۴-۵-۲. هدف از توسعه طرح مصباح۲

كسب دانش فني طراحي، تحليل، ساخت و آزمايش ماهواره به صورت بومي، دستيابي به فضا از طريق طراحي و پرتاب يك ماهواره نزديك زمين براي جمع‌آوري، ضبط، پردازش و ارسال مجدد داده‌ها و نيز ايجاد يك شبكه ارتباطي ماهواره‌اي براي ارتباط با كاربران در مناطق دورافتاده ايران با ديگر نواحي جغرافيايي دنيا است.

۴-۶. ماهواره‌های دانشگاهی

سازمان فضايي ايران سه دانشگاه صنعتي اميركبير، صنعتي شريف و علم و صنعت ايران را به ساخت ماهواره مامور كرده است.

۴-۶-۱. ماهواره نوید علم و صنعت

آخرین ماهواره ساخت داخل که بناست به فضا پرتاب بشود، ماهواره نوید علم و صنعت است. این ماهواره توسط ترکیبی از 60 دانشجوی مقاطع دکترا و ارشد و اساتید دانشگاه علم و صنعت، در مدت 4 سال و در مرکز تحقیقات فضایی این دانشگاه طراحی و ساخته شده است.

در اين پروژه، بخش فضايی شامل يک ماهواره کوچک است که بايد قادر به برآوردن ماموريت ماهواره باشد و بخش زمينی شامل ايستگاه زمينی است که وظيفه دريافت اطلاعات تله متری از ماهواره و صدور دستورات لازم به ماهواره را برعهده دارد. بعلاوه دريافت تصاوير حاصل از محموله تصويربرداری ماهواره جهت تحقق اهداف ماموريت آن برعهده اين بخش می‌باشد. بخش پرتاب نيز وظيفه قرار دادن ماهواره در مدار را عهده‌دار است.

اين ماهواره کوچک که در ساخت آن از استاندارد جهانی ECSS تبعيت شده است، با 50 کيلوگرم وزن و طول عمر 2 ماهه مداری، ماموريت عکس‌برداری در ارتفاع هزار کيلومتری از سطح زمين را به عهده دارد.

ماهواره بعدی دانشگاه علم و صنعت، ماهواره ظفر است که مراحل ساخت آن رو به اتمام است.

۴-۶-۲. ماهواره AUT Sat دانشگاه امیرکبیر

فعالیت بر روی پروژه ماهواره‌ای دانشگاه امیرکبیر که تحت عنوان “AUT Sat “مطرح است از حدود سه سال پیش با سفارش سازمان فضایی آغاز شد.

یک تیم گسترده ای در حدود 50 تا 80 نفر متشکل از اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته های برق، مکانیک، کامپیوتر، هوافضا، صنایع و نساجی بر روی پروژه ماهواره کار می‌کنند و ماموریتی که برای این پروژه تعریف شده است، انجام مطالعاتی در زمینه حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله است.

اين ماهواره كه طول عمر آن سه تا پنج سال است ،80 كيلوگرم وزن دارد و ابعاد آن 55 در 60 در 50 سانتي‌متر ساخته شده است. پروژه ماهواره دانشگاه صنعتي اميركبير يك پروژه بين رشته اي است و از زمان آغاز پروژه در سال 76 تا كنون پايان نامه هاي كارشناسي ارشد بر اساس آن تعريف شده است.

۴-۶-۳. ماهواره دانشگاه شریف

ماهواره دانشگاه صنعتي شريف، آخرين ماهواره از سري ماهواره هاي دانشجويي طراحي و ساخته شده در كشور خواهد بود كه به فضا پرتاب مي‌شود. این ماهواره زماني به فضا پرتاب خواهد شد كه امكان پرتاب ماهواره به مدار زمين آهنگ (36 هزار كيلومتر) در كشور فراهم شود.

از گذشته، گلوگاهي در پرتاب ماهواره در كشور وجود داشته و به دليل اين كه نمي‌توانيم ماهواره‌ها را به ارتفاعات بالاتر مانند 36 هزار كيلومتر پرتاب كنيم، ماهواره‌ها عمر كوتاهي دارند. بنابراين بهترين ماهواره بايد زماني پرتاب شود كه قدرت پرتاب كشور افزايش يابد تا ماهواره مدت زيادي را در فضا مانده و كارايي لازم را داشته باشد.

اولين ماهواره ايراني كه به فضا پرتاب شد، حدود دو ماه در فضا بود و دومين ماهواره كشور كه ماهواره تصويربرداري نيز هست، ارتفاع بالاتري داشته، از اين رو عمر بيشتري هم دارد.

در نهايت اگر قدرت پرتاب كشور به حدود 36 هزار كيلومتر برسد، مي‌توان از ماهواره‌ها به طور دائمي استفاده كرد كه سعي شده است ماهواره دانشگاه صنعتي شريف را در آن زمان پرتاب شود. مراحل ساخت این ماهواره به اتمام رسیده است اما هنوز رونمایی نشده است.

۵. ماهواره‌برها

ماهواره‌برهای ایرانی شامل: سیمرغ، سفیر، سفیر امید، سفیرهای کاوشگر ۱، کاوشگر ۲، کاوشگر ۳، کاوشگر ۴ و کاوشگر ۵ می باشند.

۵-۱. ماهواره‌برهای سفیر

ماهواره‌برهای خانواده سفیر، ماهواره‌برهایی هستند که اولین بار به صورت بدون محموله و موفقیت آمیز پرتاب شد. سفیر، ماهواره بری است دو مرحله ای و با سرعت 8110 متر بر ثانیه که توانست با موفقیت، ماهواره ملی امید را به وزن 20 کیلوگرم در مدار حضیض (250 کیلومتری) زمین قرار دهد.

همچنین ماهواره رصد، توسط سفیر رصد به فضا پرتاب شد و نوید نیز توسط ماهواره بر سفیر نوید به فضا فرستاده خواهد شد.

ارسال محموله به فضا معمولاً با ماهواره‌برهای غول پیکر انجام می‌شود و تنها مراکزی می‌توانند وارد این مقوله شوند که ساختار کارشناسی و فناوری لازم را دارا باشند. پرتاب «سفیر امید» با اینکه پله اول در این مسیر می‌باشد، اما پرتاب یک ماهواره بر 26 تنی جهت قراردادن یک ماهواره در مدار بیضوی 530-250 کیلومتری می باشد.

این مراکز هستند که با داشتن سیستم‌های مدیریتی و کیفیتی بالا و داشتن متخصصین مورد نیاز، می‌توانند ضریب اطمینان لازم برای اینگونه ماموریت‌ها را ایجاد نمایند.
نکته مهم اینکه در «ماهواره بر سفیر» بیش از 10 هزار تنوع قطعه به کار رفته است.

۵-۲. ماهواره‌بر سفیر فجر

ماهواره بر «سفير فجر» به دست متخصصان توانمند کشورمان ساخته شده است. موتور اين ماهواره‌بر نيز کاملا بومي است و قابليت حمل ماهواره تا وزن ۵۰ کيلوگرم در مدار بيضوي 45۰-3۵۰ کيلومتري را دارد. اين ماهواره بر داراي ۲موتور، موتور مرحله يک و موتور مرحله ۲ است. موتور مرحله اول ماهواره را تا مدار موردنظر حمل مي‌کند و پس از قرارگرفتن در مدار، اين موتور از ماهواره بر جدا مي‌شود و با اين جدايش، ماموريت مرحله دوم موتور شروع مي شود.

مزيت موتور ماهواره بر «سفير فجر» نسبت به موتورهاي ماهواره بر ديگر اين است که نوع سوخت و اکسيدکننده‌اي که در موتور ماهواره بر «سفير فجر» و خانواده «سفير» استفاده مي شود، سوختي کاملا بومي است که نمونه مشابه خارجي ندارد. اين ماهواره بر داراي ۲موتور مرحله اول و مرحله دوم است که در موتور مرحله اول آن بهينه‌سازي‌ها و طراحي‌هايي انجام شده و اين موجب شده است که خواص انرژي زايي آن از همه نوع موتورهاي مشابهي که در اين خانواده قرار مي‌گيرد، بسيار بالاتر باشد.

۵-۳. ماهواره‌بر سیمرغ

موشک ماهواره‌بر سیمرغ، ماهواره‌بر چند مرحله‌ای ساخت صنایع هوافضای جمهوری اسلامی ایران است که در ۱۴ بهمن ۱۳۸۸، روز ملی فناوری ماهواره‌ای رونمایی شده‌است. این ماهواره‌بر می‌تواند انرژی لازم را برای قرار دادن ماهواره‌ها با وزن ۱۰۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تامین کند. موتور ماهواره‌بر سیمرغ از ترکیب ۴ موتور ۳۲ تن تشکیل شده که با کلاستر شدن این ۴ موتور، نیروی پیش‌برنده ایجاد شده به میزان ۱۲۸ تن افزایش می‌یابد. می‌توان از آن در ماهواره‌برهایی با قدرت زیادتر در آینده استفاده کرد. این موتور می‌تواند ماهواره‌هایی با وزن ۷۰۰ کیلوگرم را در مدار ۱۰۰۰ کیلومتری زمین قرار دهد.

۶. کاوشگرها

۶-۱. کاوشگر ۱

کاوشگر ۱، اولین پرتابه (موشک) فضایی ماهواره‌بر ایران است که ماموریت حمل ماهواره ایران به فضا را برعهده دارد و در ۱۵ بهمن ۱۳۸۶پرتاب شد. کاوشگر ۱ نمونه اولیه ماهواره‌بر سفیر است.
پرتابه‌ی کاوشگر ۱، موشکی دومرحله‌ای است. مرحله نخست موشک ۱۰۰ ثانیه پس از پرتاب از آن جدا شد و با چتر نجات به زمین فرود آمده‌است. مرحله دوم آن تا ارتفاع ۲۰۰ کیلومتری بالا رفته، پس از گردآوری و ذخیره داده‌های هواشناسی و امواج الکترومغناطیسی در مسیر خود، با چتر نجات بر زمین فرود آمده‌است. در تمام طول پرواز، کاوشگر ۱ ارتباط خود را با مرکز کنترل حفظ کرده‌است.

۶-۲. کاوشگر ۲

‌در روز سه‌شنبه ۲۱/۰۸/۸۷، موشک کاوش ۲، محمولة علمی با وزن تقریبی ۵۰ کیلوگرم را تا ارتفاع ۳۰ کیلومتر بالا برد. این محموله با بازشدن موفقیت‌آمیز چترها، فرود آمده و توسط بالگرد و تیم جستجوی زمینی، بازیابی شد.

در این محموله سیستم‌های مختلف برای انجام آزمایش و شناسایی لایه‌های مختلف اتمسفر از جمله سنسورهای دما و فشار تعبیه و شتاب‌های اعمالی در طول مأموریت نیز اندازه‌گیری شده‌است. مجموعة این داده‌ها از طریق تله‌متری به زمین ارسال شد. هم‌چنیبن در طول پرواز، شاهد تصویربرداری از مراحل انجام مأموریت بودیم که توسط دوربینی که روی محموله نصب شده بود به زمین ارسال می‌شد. توسعة فن‌آوری ساخت محموله‌های آزمایشی، مشارکت بین سازمانی برای توسعة محموله و انجام آزمایش، حضور پژوهشگران در آماده‌سازی و پرتاب موفق محموله‌های آموزشی و مشارکت بخش پژوهشی در فعالیت‌های فضایی از اهداف این پرتاب بودند. موفقیت این پرتاب، امید هموارشدن راه دستیابی به دانش فضایی و غنی‌تر شدن تجارب دانشمندان و محققان ایرانی و نیز گامی دیگر در جهت دسترسی ایران به فناوری پرتاب‌های زیرمداری است.

۶-۳. کاوشگر ۳

در دهه فجر سال ۸۸، اولین موجودات زنده از ایران در قالب کپسول زیستی که شامل یک موش، دو لاک‌پشت تعدادی کرم وسلولهای انسانی بود، توسط کاوشگر ۳ به فضا فرستاده شد. این اقدام به منظور بررسی وضعیت موجودات زنده در فضا با همکاری وزارت دفاع و وزارت ارتباطات و در ادامه پرتاب کاوشگرهای یک و دو صورت گرفت. کاوشگر ۳ از زیرسامانه‌های سازه، محفظه زیستی تغذیه و ارسال داده‌های تله متری، تصویربرداری و ارسال همزمان، رایانه پرواز، و سنجش محیطی تشکیل شده‌است.

۶-۴. کاوشگر ۴

کاوشگر ۴ پروژه سازمان فضایی ایران است که توانایی حمل مجموعه آزمایشگاه فضایی با محموله زیستی یک میمون از نژاد رزوس و ارتفاع بیش از ۱۲۰ کیلومتر با همکاری پژوهشگاه هوافضا را دارد.

کاوشگر ۴در ۲۴ اسفند ۸۹ ماه همراه با نمونه عروسکی میمون که موجود زنده را شبیه‌سازی می‌کرد، با موفقیت پرتاب شد.

کاوشگر 4 شامل سه حلقه بود. در حلقه نخست، چتر نجات قرار داشت، در حلقه بعدی این سامانه خدمات الکترونیک و مخابراتی و در حلقه سوم محموله زیستی جاسازی شده بود.

در واقع كاوشگر 4 محموله‌اي علمي ـ پژوهشي است كه به منظور انجام تحقيقات زيستي و ارسال موجود زنده به فضا، به وسيله يك پرتاب‌كننده به فضاي ماوراي جو غليظ انتقال مي‌يابد و ضمن ارسال و مخابره نتايج، در بازگشت به زمين بازيابي شده و نتايج آزمايش‌هاي علمي و تحقيقاتي از آن استخراج مي‌شود.

۶-۴-۱.  مأموريت

– دسترسي به ارتفاع 120 تا 150 كيلومتر
– ارسال موجود زنده به فضا
– دستيابي به فناوري طراحي، ساخت و پرتاب محفظه زيستي
– بازيابي سالم محموله
– تله‌متري و ثبت داده‌هاي محيطي، زيستي و اخذ تصوير در تمامي مراحل پرتاب
– تعيين بارهاي آكوستيكي محفظه زيستي

سرپرست سازمان فضایی کشور درباره شرایط پرتاب گفته بود، با وجود این که موجود زنده در این محموله وجود نداشت، اما کاملا مایل بودیم از سیستم تولید اکسیژن و حذف co2 اطمینان حاصل کنیم. از این رو از یخ خشک که co2 جامد است، استفاده کردیم.

۷. برنامه مهم آینده، پرتاب انسان به فضا

بر اساس صحبت‌های رییس سازمان فضایی کشور، بنا به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته طی پنج سال آینده، یک محموله حاوی یک انسان را تا ارتفاع 200 کیلومتری زیر مدار به فضا فرستاده خواهد شد. به این ترتیب از معدود کشورهایی خواهیم بود که توانستند انسان را تا ماورا جو پرتاب کنند و بعد از آن نیز تلاش خواهد شد تا انسان را به مدار نیز بفرستیم.