استانداردی که جلیلی از «نرمش قهرمانانه» در مقابل انعطاف‎پذیری ذلیلانه به ثبت رساند

فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب درباره اتخاذ شیوه نرمش قهرمانانه همچنان مورد توجه کارشناسان و رسانه های خبری قرار دارد.

حضرت آیت الله خامنه‌ای در دیدار فرماندهان سپاه فرمودند: « نرمش در يك جاهايى بسيار لازم است، بسيار خوب است؛ عيبى ندارد، اما اين كشتى‌گيرى كه دارد با حريف خودش كشتى ميگيرد و يك جاهايى به دليل فنّى نرمشى نشان ميدهد، فراموش نكند كه طرفش كيست؛ فراموش نكند كه مشغول چه كارى است؛ اين شرط اصلى است؛ بفهمند كه دارند چه‌كار ميكنند، بدانند كه با چه كسى مواجهند، با چه كسى طرفند، آماج حمله‌ى طرف آنها كجاى مسئله است؛ اين را توجّه داشته باشند.»

از ساعاتی پس از انتشار خبر این دیدار، جریانات و رسانه های حامی تفکر سازش تلاش کردند تا آنچه مختصات «نرمش ذلیلانه» است را به عنوان مشخصات و مختصات نرمش قهرمانانه در افکار عمومی منعکس کرده و این تعبیر رهبر معظم انقلاب را به معنای کوتاه آمدن از حقوق و منافع ملی ایران تفسیر کنند.

اما واقعیت امر متفاوت با آنچیزی است که این روزها برخی رسانه ها در تلاش برای ثبت آن هستند. شرایط پرونده هسته‏ای ایران، شرایط چندان متفاوتی با آنچه که در آستانه نشست آلماتی 2 وجود داشت، نیست. پیشنهاداتی از سوی غرب و انتشار اخباری مبنی بر آمادگی ایران برای انعطاف و بحث پیرامون مواردی همچون غنی سازی 20 درصد. شرایط یکسان است اما آنچه بیش از همه اهمیت داشته و موضع اعمال «نرمش قهرمانانه» و یا «نرمش ذلیلانه» به حساب می آید، ما به ازائی است که ایران قرار است در قبال انعطاف پذیری خود به دست آورد.

به نظر می رسد در همین راستا بازخوانی آنچه در آلماتی 2 به عنوان موردی کاملا مشابه با آنچه که در نیویورک در پیش روی ایران است، بتواند راهگشا باشد، چنانکه دکتر جلیلی و تیم مذاکره کننده ایرانی، در این مذاکرات، استانداردی را برای انعطاف پذیری و نرمش، اما از موضع قدرت و منافع ملی به ثبت رساند که بر آن مبنا، رفتاری غیر هم تراز با آن، قطعا عنوان نرمش قهرمانانه را نخواهد گرفت و مردم به راحتی تعبیر همچون انعطاف پذیری ذلیلانه را برای آن برخواهند گزید.

انعطاف پذیری ماهرانه تیم ایرانی در آلماتی 2 به نحوی بود که سبب شد کشورهای 1+5 برای اولین بار در طول مذاکرات  10 ساله هسته ای وارد فاز امیتازدهی شوند و مسیر برای مذاکرات واقعی در آینده فراهم شود، هر چند پس از آنکه طرف غربی مابه ازای  متوازن را در برابر پیشنهاد ایران در نظر نگرفت آن مذاکرات به نتیجه نهایی ختم نشد.

دو ماه پس از نشست آلماتی، مناظره های انتخابات ریاست جمهوری فرصت پدید آورد تا جزییات بیشتری از این مذاکرات و ابتکارات تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان منتشر شود.

علی اکبر ولایتی که به ادعای رسانه های اصلاح طلب، مواضعش در جریان تبلیغات انتخابات به نفع اصلاح طلبان تدبیر شده بود، از جمله کاندیداهایی بود که در مناظره سوم سعی کرد این رویکرد تیم هسته ای را به چالش کشیده و آنرا غیر منطعف بنامد.

ولایتی در بخشی از این مناظره با اشاره به موضوع هسته ای گفت: دیپلماسی این نیست که فقط بنشینند بیانیه بدهند و حرف هایی را بزنند و در آخرین دوری که در آلماتی آقای دکتر جلیلی داشت، آنها پیشنهادهایی به ایران کردند که بر اساس آن می شد کارها را مقداری جلو ببریم و آن پیشنهاد این بود که طرف مقابل 5+1 گفت غنی سازی 20 درصد را متوقف کنید و در کارهای فردو  هم مقداری کندی ایجاد شود.

وی افزود: آنها اعلام کردند این سه تحریم را بر می داریم و ما در پاسخ گفتیم که این کار را می کنیم، شما کل تحریم ها را بردارید،که به شهادت معاون امور خارجه که در جلسه بوده است این مسائل را مطرح می کنم.

اما جلیلی در اظهارنظر درباره سخنان ولایتی گفت:  نکته دومی که وجود دارد، اتفاقا من برای مردم بگویم در آلماتی چه خبر بود؟ در آلماتی آنها همین بحث را که ایشان می گویدمی گفتند، ما بیاییم 20 درصد را در ازای دو تحریمی که بعدا می خواهد انجام بشود، بدهیم. دُر برابر آب نبات. بعد آنها وارد سه درصد شوند. همین روند خطاست که عده ای از دوستان شما زمانی همین بحث را دنبال می کردند.

جلیلی در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: آنچه شما درباره آلماتی گفتید، کاملا غلط است. نوار آلماتی موجود است و پیاده شده. اینجا به مردم‌مان عرض کنم. آنجا بحث شد که ما به آنها گفتیم ما حاضریم گام های متقابل برداریم. هر میزان که شما می آیید ما هم می‌آییم. اگر شما پنج کیلومتر، ما هم پنج کیلومتر. 25 کیلومتر و 100 کیلومتر هم همین طور.آنجا نماینده انگلیس گفت شما حاضرید همین الان این را انجام دهید؟ گفتم بله. گفتم شروع کنیم. من کاغذم را در آوردم. نماینده آمریکا به نماینده انگلیس گفت ساکت، چیزی نگو! ایشان متوقف شد که همه خندیدند. گفتم خب ادامه دهیم. شما می گویید 25 کیلومتر، خب 25 کیلومتر.

وی ادامه داد: این چه حرفی است؟ چیزی که آنجا نماینده انگلیس گیر کرده و همه به او خندیدند و بعد نماینده آمریکا به او گفت این طور پیش نرو و به همین دلیل منطق محکم ما بود که آنها اعلام کردند که پس ما باید به مراکزمان برویم و مشورت کنیم و بعد از چند روز به شما بگوییم. چند روزشان شد 40 روز.

جلیلی افزود: «بعد خانم اشتون آمد در استانبول این را مطرح کرد. بعد ما می آییم این را کاری که آنها در آن گیر کردند و نتوانستند در برابر منطق ما جوابی داشته باشند و اجازه خواستند که بروند در مراکز خود، امروز متاسفانه از سوی فردی مثل شما این طور بیان شود؟ کاری که نماینده انگلیس آنجا واقعا نتوانست این جواب را بدهد.

جلیلی در پایان هم گفت: واقعا سوالم این است که اگر ما اینگونه در سیاست خارجی که حوزه جدی است، منافع و تهدید کشور است، این طور بخواهیم برخورد کنیم، حتما نمی‌توانیم.»

هر چند دکتر جلیلی می توانست بدون در نظر گرفتن شرط  ما به ازای متوازن، پیشنهاد طرف غربی را بپذیرد و  آلماتی 2 را به پیروزی دیپلماتیکی برای خود مبدل و سوار بر موج حاصل از آن، امتیازات سیاسی و تبلیغاتیش را در انتخابات درو کند. اتفاقی که در قطعنامه 598  به صورت مشابه روی داد، با این حال دکتر جلیلی نشان داد که می توان نرمش قهرمانانه را تا نقطه ای که بر خلاف شروط مذکور نباشد ادامه داد و براساس آن به دنبال کسب منافع بود تا به این ترتیب استانداردی ماندگار برای مفهوم انعطاف پذیری از موضع قدرت و بدون از دست دادن منافع ملی به ثبت برساند.

به همین دلیل رفتار رئیس سابق تیم مذاکره کننده هسته ای را می توان الگو و معیاری برای اتخاذ شیوه نرمش قهرمانانه در نظر گرفت .فرمایشات رهبر معظم انقلاب پس از برگزاری انتخابات درباره موضوع هسته ای و این بخش از مناظره ها نیز موید روند صحیح و منطقی همین شیوه دیپلماتیک بود.

حضرت آیت الله خامنه ای 12 روز پس از برگزاری انتخابات ، در دیدار مسئولین قوه قضائیه با اشاره به برخی مباحث مطرح شده در مناظره های تلویزیونی فرمودند:

مسئله‌ى اينها (دشمنان) اين است كه نميخواهند موضوع هسته‌اى ايران حل شود. اگر لجبازى آنها نبود، موضوع هسته‌اى براحتى حل ميشد. بارها تا لحظه‌ى حل پيش رفتيم، امضاء كردند، آژانس هسته‌اى امضاء كرد؛ قبول كرد كه اين اشكالاتى كه وجود داشته، برطرف شده – اينها موجود است، اينها سند است؛ اينها كه قابل انكار نيست – خب بايد قضيه تمام ميشد، پرونده‌ى هسته‌اى كشور بايد پايان پيدا ميكرد. آمريكائى‌ها بلافاصله يك چيز جديد را مطرح كردند، آوردند وسط. نميخواهند قضيه تمام شود. نمونه‌هاى متعددى را ما در اين زمينه داريم. حل مسئله‌ى هسته‌اى جمهورى اسلامى، به حسب طبيعت خود، از جمله‌ى كارهاى سهل و آسان و روان است؛ اما وقتى طرف مقابل مايل نيست اين قضيه حل شود، خب بله همين جور ميشود که ملاحظه ميكنيد.

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در ادامه تاکید کردند:

 بنابراين اين را بايد توجه داشته باشند؛ جمهورى اسلامى در قضيه‌ى هسته‌اى، هم قانونى عمل كرده است، هم شفاف عمل كرده است، هم از لحاظ استدلالى، منطقى عمل كرده است؛ منتها اين يك نقطه‌اى است كه براى فشار بر جمهورى اسلامى اين را مناسب دانسته‌اند. اگر اين هم نباشد، يك قضيه‌ى ديگرى را براى فشار مطرح ميكنند. هدف، تهديد است؛ هدف، فشار است؛ هدف، خسته كردن است. خودشان گفتند: هدف، تغيير دادن نظام سياسى و سازوكار سياسى است. البته در حرفهاى خصوصى كه ميزنند، يا گاهى نامه كه مينويسند، ميگويند نه، ما نميخواهيم نظام را تغيير دهيم؛ ليكن در گوشه و كنار حرفهايشان، در اظهاراتشان، در عملكردشان، اين مسئله كاملاً روشن است. ملتى كه زير فرمان آنها نباشد، بر طبق ميل آنها عمل نكند، بر طبق سليقه‌ى آنها در ممشاى خود عمل نكند، مغضوب آنها است.

به نظر می رسد با وجود این نمونه ها و تجربه های تاریخی، مسئولان سیاست خارجی، براحتی نتوانند هر دستاوردی را به عنوان ثمره نرمش قهرمانانه به مردم ارائه کنند چرا که در مواردی مشابه، نمونه یک عملکرد عزتمندانه اما منعطف در مقابل منظر مردم وجود دارد.