رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانیِ اسلامی صدرا گفت:با بخشنامه و ابلاغ سرفصل و برنامه درسی علوم انسانی متحول نمی‌شود، بدون هرگونه شتاب زدگی و با تقسیم کار، باید توان نیروهای انقلاب صرف کار علمی ریشه‌ای شود.
با توجه به دغدغه‌های مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری درباره احیای تمدن اسلامی به ویژه فعالیت در حوزه علوم انسانی اجتماعی و طرح آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی و همین‌طور تهیه اسناد بسیار زیاد، باز هم آموزش، پژوهش، علوم انسانی، فرهنگ عمومی و … در مرکز تمرکز و بررسی قرار گرفته است و بر این اساس رهبر معظم انقلاب حکم دور جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی را ارائه دادند که طی آن دغدغه‌های فرهنگی کشور از حوزه تولید علم تا تحول علوم انسانی مدنظر ایشان قرار گرفته است.
به منظور بررسی برخی از مفاد حکم جدید رهبری خطاب به مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی با حجت‌الاسلام رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:
حکم رهبری به مثابه منشور و مانیفست فرهنگی است
* آقای غلامی به طور کلی بفرمایید مفاد کلیدی این حکم را چطور ارزیابی می‌کنید و به اعتقاد شما بحث از رویکرد جبهه‌ای به صحنه فرهنگی کشور چه معنایی دارد؟
-همانطور که می‌دانید، امسال سال فرهنگ است و تلاقی صدور این حکم پُربار و حکیمانه توسط رهبر عالیقدر انقلاب اسلامی با سال فرهنگ، حائز اهمیت است. به نظر بنده، نگاه ما به این حکم، که کلمه به کلمه آن تعیین کننده است، باید به مثابه یک منشور و مانیفست فرهنگی باشد. منشور فرهنگی یعنی مجموعه بایدها و نبایدهایی که بر اساس شناخت واقعیِ صحنه فرهنگی کشور تعیین می‌شود و ارائه آن برای هدایت یک نظام انقلابی و اسلامی ضروری است.
گمان می‌کنم در این حکم، عصاره دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی خصوصاً در سال‌های اخیر آمده است و امعان نظر جدی عناصر فرهنگی، اعم از دستگاه‌های فرهنگی نظام و بخش‌های مردمی، می‌تواند گام مناسبی در جهت پیگیری فرمایشات رهبری عزیز در حوزه فرهنگی قلمداد شود.
به نظر می‌رسد در این حکم چند موضوع کلیدی مطرح شده که صحبت درباره هر یک از آنها به زمان زیادی نیاز دارد. موضوع اول همان رویکرد جبهه‌ای به صحنه فرهنگی کشور است. نباید تردید داشت که امروز جریان معارض انقلاب اسلامی با تمام قوا در برابر جریان انقلاب صف آرایی کرده است و در برابر این صف آراییِ بی نظیر، جز صف آرایی متقابل و تشکیل جبهه‌ای قوی و هماهنگ کار دیگری سزاوار نیست. از نظر مقام معظم رهبری، برآیند این رویکرد جبه ای که می‌بایست فعال و مبتکرانه باشد، اولاً دلگرمی و امیدواری دلبستگان انقلاب و ثانیاً یأس و انزوای معارضان عنود انقلاب و هواداران فرهنگ منحط غرب باشد. با این فرمایش، خصوصاً دستگاه‌های دولتی باید دست از هر گونه حمایت از وابستگان، طرفداران و متمایلان به جریان معارض انقلاب و غرب و یا باج دهی به آنها بردارند و در نقطه مقابل، تمام امکانات خود را مصروف پشتیبانی از مجموعه های پرتوان و انقلابی کنند.
برخی ضوابط دستگاهها، اجازه به میدان‌آمدن نیروهای مردمی به صحنه را نمی‌دهد
*چگونه می‌توان فعالیت‌های فرهنگی را بیش از پیش مردمی کرد؟
-درباره مردمی کردن فعالیت‌های فرهنگی باید توجه داشته باشیم که این مردم هستند که صاحب فرهنگ اسلامی و انقلابی و مدافع حقیقی آن هستند و لذا باید زمینه را برای حضور مردم در میدان فرهنگی فراهم کرد. مقام معظم رهبری در حکم می‌فرمایند، دستگاه‌های فرهنگی نظام باید نقش حلقه مکمّل، تسهیل گر و الهام بخش را در فعالیت‌های خودجوش و فراگیر مردمی ایفا کنند و موانع را از سر راه آنها بردارند. به نظر حقیر، لازمه این امر، بازنگری در سیاست‌های دستگاهها و تغییر ضوابط است. واقعیت این است که بخشی از ضوابط موجود در دستگاهها اجازۀ به میدان آمدن نیروهای مردمی به صحنه و استفاده عادلانه آنها از امکانات نظام را نمی‌دهد و این ضوابط باید با نگاه معقول عوض شود.
کالای فرهنگی که خریداری نشود، هیچ خاصیتی ندارد
*درباره کالاهای فرهنگی مورد تأکید در این حکم چه دیدگاهی دارید، آیا منظور رهبری تقدم مصرف فرهنگی بر تولید است؟
-درباره ارتقاء کمّی و کیفی مصرف و تولید محصولات و کالاهای فرهنگی همانطور که ملاحظه می‌فرمایید، رهبر فرزانه انقلاب در این حکم، مصرف را مقدم بر تولید ذکر فرموده‌اند؛ خیلی از مجموعه‌های فرهنگی تا الان به مصرف فرهنگی بی توجه بوده‌اند. تولید محصول و کالای فرهنگی‌ای که مصرف مناسب نداشته باشد و به میزان مورد انتظار اثرگذار نباشد، هیچ خاصیّتی ندارد و هدر دادن امکانات نظام است. البته اگر یک محصول و کالایی کیفیت ممتاز داشته باشد حتماً مصرف درخوری هم خواهد داشت. بهرحال باید به این قضیه توجه عمیقی صورت گیرد.
ساختار برخی دستگاهها نیاز به بازنگری دارد
*بنابراین آیا شما بودجه فرهنگی را برای این فعالیت‌ها کافی می‌دانید؟
-همینجا عرض می‌کنم که ما احتیاج به بازنگری در بودجه فرهنگی داریم. به نظر می رسد، با این بودجه ناچیز فرهنگی که سال به سال آب می‌رود! نمی‌توان یک خط تولید قوی کالای فرهنگی ایجاد کرد. حقیقتاً مجلس شورای اسلامی باید برای این مسأله فکری بکند. چرا اجازه داده می‌شود با بودجه فرهنگی کشور و دستگاه‌های کلیدی در حوزه فرهنگ، تا این حد ناشیانه و سلیقه‌ای رفتار شود؟ گذشته از گرفتاری مالی، آنچه در حکم به عنوان لازمه این امر از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است، سیاست گذاری درست، اقدام پیگیر و مستمر، به صحنه آوردن همه ظرفیت‌های ملّی و از همه مهم‌تر، بازمهندسی ساختار فعالیت‌ها و همچنین ساختار مدیریت‌های فرهنگی است. این تغییر ساختار، یکی از راهکارهای موثر برای تحول در مصرف و تولید است. امروز ساختارهای موجود در بعضی دستگاهها کارآمد نیست و تا این ساختارها به شکل عالمانه تغییر نکند، مسأله مصرف و تولید حل نخواهد شد.
به نظر می‌رسد مهم‌ترین بخش از عنوان این شورا، «انقلاب فرهنگی» است. همانطور که رهبر معظم انقلاب در ابتدای حکم اشاره فرموده‌اند، انقلاب اسلامی ذاتاً یک انقلاب فرهنگی است و این شورا نیز باید کار خود را هم تراز اصل انقلاب اسلامی و حفظ و تداوم آن در نظر بگیرد. از نظر حقیر، جمله کارهایی که تا الان از سوی شورا انجام شده مهم است لکن به هیچ وجه با عنوان خود انطباق کامل نداشته است.
نظام آموزش عالی زمینه‌ساز پیشرفت علمی کشور نیست
*تحول در نظام آموزش عالی یکی از مطالبات قدیمی رهبر معظم انقلاب بوده است که ایشان مجدداً آن را در حکم مطالبه کرده‌اند، در این زمینه چه نظری دارید؟
– بله؛ مقام معظم رهبری شاید 9-8 سال پیش از شورا خواستند تا زمینه نوسازی نظام آموزش عالی را فراهم کند اما این کار از سوی شورا انجام نشد. بعضی‌ها تصور می‌کردند که نقشه جامع علمی کشور همان نوسازی نظام آموزش عالی است لکن این دو کار با هم رابطه دارند اما یک کار به حساب نمی‌آیند. باید توجه کنیم که خیلی از گرفتاری‌ها و بی کیفیتی‌ها در نظام آموزش عالی ایران ناشی از کهنگی و ناکارآمدی سیستم حاکم بر آن و عدم انطباق آن با اهداف نظام خصوصاً در عرصه پیشرفت علمی است.
همانطور که رهبر عالیقدر خصوصاً طی یکسال اخیر کراراً فرموده‌اند، نباید به هیچ وجه اجازه داد حرکت پرشتاب کشور در عرصه‌های علمی و فناوری با افت روبرو شود. طی سال‌های گذشته کشور جایگاه خود را در رتبه بندی‌های علمی جهان حفظ کرده است اما ارتقاء رتبه هم پیدا نکرده است.
به نظر می‌رسد شورای عالی انقلاب فرهنگی باید مدیریت علمی کشور را مورد ارزیابی قرار دهد تا معلوم شود چه عاملی موجب شده تا کشور ما در این عرصه طی چند سال گذشته در جا بزند؟! مطمئناً ظرفیت‌های کشور ما برای پیشرفت علمی و فناوری به مراتب بیش از آن چیزی است که معرفی می‌شود.
دولت هم باید این ظرفیت‌ها را به خوبی بشناسد و هم آنها را برای تداوم حرکت علمی و رسیدن به درجات عالیتر به میدان بیاورد. البته یکی از مشکلات کشور ما برخورد سیاسی با وزارت علوم است. متأسفانه دولت یازدهم هنوز نتوانسته خود را از قید و بندهای سیاسی درباره تعیین وزیر علوم رها کند بنابراین در این یک سال و اندی که از عمر دولت جدید سپری شده است این وزارتخانه عمدتاً با سرپرست اداره شده و دست خوش دگرگونی‌های سیاسی- جناحی بوده است. بدون تردید، همین امر در ایجاد نگرانی از افت حرکت علمی کشور سهیم است هر چند باید سایر عوامل نیز شناسایی شود.
پژوهش در علوم انسانی مانند سایر عرصه‌های فرهنگی از فقر و تنگدستی رنج می‌برد
*در حوزه تحول علوم انسانی که خودتان نیز در جریان فعالیت‌های آن هستید، چه نظری دارید؟
-همانطور که اشاره کردید، یکی از فرازهای حکم جدید اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیگیری تحول بنیادین در علوم انسانی است که مقام معظم رهبری می‌فرمایند، عدم پیگیری این موضوع، خسارت‌های جبران ناپذیری به انقلاب و نظام وارد ساخته و خواهد ساخت. چه خسارتی از این بالاتر که در نظام اسلامی همچنان مبنای تربیت نیروی انسانی و مدیریت کشور، علوم انسانی غربی و سکولار است. جالب است که این علوم انسانی، کارآمد هم نیست یعنی تا الآن حقیقتاً نتوانسته به نیازهای کشور پاسخ درخوری بدهد.
بنده در گذشته عرایض زیادی درباره تحول در علوم انسانی داشته‌ام. به نظر می رسد رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی به تحول در علوم انسانی، با عُمق فرمایشات رهبر عالیقدر انقلاب اسلامی در موضوع علوم انسانی و شاخصه‌های تحول در آن، مطابقت ندارد و قبل از هر چیز، این انطباق باید صورت گیرد.
مطلب دیگری که می‌خواهم عرض کنم، به راهکار اصلی تحول بنیادین در علوم انسانی مربوط می‌شود که ما از ابتدا در کنگره بین‌المللی علوم انسانیِ اسلامی آن را در دستور کار قرار داده‌ایم و به جدّ آن را دنبال می‌کنیم. به نظر حقیر، هیچ کاری برای تحول در علوم انسانی بدون تولید محتوای مستحکم و عمیق به سرانجام نخواهد رسید و اگر این موضوع با سرمایه گذاری وسیع و هوشمندانه دنبال نشود، اتفاق مهمی در این زمینه نخواهد افتاد. توجه بفرمایید که با بخشنامه و ابلاغ سرفصل و برنامه درسی علوم انسانی متحول نمی‌شود؛ علوم انسانی با تولید محتوای قوی متحول می‌شود. لذا بنده پیشنهاد می کنم بدون هرگونه شتاب زدگی و بر اساس یک تقسیم کار منطقی، همه توان نیروهای انقلاب صرف کار علمی ریشه‌ای شود.
البته متأسفانه پژوهش در علوم انسانی مانند سایر عرصه‌های فرهنگی از فقر و تنگدستی رنج می‌برد. چه در دولت قبلی و چه در دولت جدید، هیچ بودجه مناسبی برای گسترش پژوهش‌های کلیدی مرتبط با علوم انسانی اختصاص نیافته است و واقعاً شورای عالی انقلاب فرهنگی باید در این زمینه پاسخگو باشد.
Sorry. No data so far.