با بهانه‌های مقدس مآب بر حکومت حق شوریدند

تریبون مستضعفین- بازخوانی حکومت امیرالمومنین (1)

بار‌ها و بار‌ها شنیده‌ایم که تاریخ عبرت دهنده است و نافع؛ از طرفی امیرمومنان (ع) هم فرموده‌اند: عبرت‌ها زیاد است و عبرت گیرنده اندک.

بنظر می‌رسد تاریخ را باید کاوید و اصول حاکم و ثابت در چهارچوب آن را دریافت، تا بتوان از آن سود جست. علل صعود و سقوط قدرت‌ها، جوامع و انسان‌ها. تاریخ تکرار نمی‌شود ولی اشتباهات انسان اگر از تجربیات گذشتگان عبرت نگیرند، همچنان جاری خواهد بود. لذا دفتر تاریخی را می‌گشاییم، که راقم آن به تعبیر رسول الله (ص) قرآن ناطق است. قرآنی که خداوند آن را سرچشمه‌ی هدایت و تبیین کننده همه امور می‌داند: «یَهْدی إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَ لَنْ نُشْرِکَ بِرَبِّنا أَحَداً»(1) ، «تبیا لکل شی»(2)

می‌دانیم که پس از رحلت «رحمه العالمین» در حالی که اهل بیت (ع) مشغول مراسم تدفینشان بودند، کودتای سقیفه شکل گرفت. کودتایی که هیچگاه امیرالمومینن زیر بارش نرفت و بار‌ها اعلمیت و حق خویش را اعلام نمود(3) ، حتی اعلام کرد که هر کس می‌خواهد حقوق از دست رفته جانشین رسول الله را بگیرد، سر تراشیده حاضر شود اما جز معدودی نیامدند! و علی علیه السلام هم وقتی دید مردم (در فضای تبلیغات مسموم) در کنارش نیستند افسار خلافت را‌‌ رها کرد و بنا به مصلحت برای مصون ماندن دین اسلام صبوری پیشه کرد همچون کسی که خار در چشم و استخوان در گلو دارد.

پس از فوت خلیفه دوم شورای شش نفره تشکیل شد: علی علیه السلام، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، عثمان بن عفان. بگذریم که نتیجه این شورا از پیش تعیین شده بود. (4)

زبیر؛ که حواری رسول الله و سیف الاسلام لقب داشت. طلحه؛ که در غزوات پیامبر مانند احد و تبوک شرکت داشت و شجاعانه برای دفاع از پیامبر جنگید و در حجة الوداع رسول الله را همراهی کرد. چه شد که علیرغم همراهی حضرت رسول (ص) نتوانستند جانشین بر حق او را نپذیرند؟ چه شد که خود را همشان علی (ع) دانستند و داعیه دار جانشینی رسول الله شدند؟ چه شد که اولین کسانی که با این امیرالمومنین بیعت نمودند اولین گروهی بودند که بر او شوریدند؟

برای تبیین رفتار انسان به محرک‌های زیادی می‌توان اشاره کرد، چرا که یک عمل می‌تواند انگیزه‌ و محرک‌های متعددی داشته باشد. به تعبیر قرآن انسان‌ها آزمایش می‌شوند بواسطه «انفس، اموال، ثمرات و خوف و جوع»(5) ؛ همچنین حضرت امام صادق (ع) هم می‌فرمایند: «امام صادق (ع): «حب الدنیا راس کل خطیئه عشق به دنیا ریشه هر گناه است.
امیرالمومنین (ع) در مورد زبیر فرمود: زبیر از ما اهل بیت بود تا زمانی که فرزند شومش (عبدالله) رشد یافت. از طرفی یکی از دلایل انحراف این دو یار رسول الله طمع رسیدن به قدرت بود که آنان را بیراهه کشاند. حکومتی که هرگز به آن دست نیافتند.

اما لشکرکشی این دو با پشتوانه معنوی همسر رسول الله، ‌ام المومنین عایشه بود. او بود که کینه‌ی علی (ع) را به پیراهن عثمان گره زد. عایشه همیشه به توجه ویژه‌ای که رسول الله (ص) به علی (ع) داشت حسادت زنانه‌ای می‌ورزید. همچنین به جایگاه فاطمه (س) همسر علی (ع) در نزد پدر؛ این گونه بود که حب قدرت، کینه و حسادت، دوستی فرزند، همراهان رسول الله را به چاه ضلالت فرود برد. و اینگونه بود که تقدس همسر رسول خدا با همراهی سیف الاسلام و طلحه، مسلمین را فریب داد و از طرف دیگر کسانی که منافق بوده و به دل هرگز ایمان نیاورده بودند و اقوامشان در جنگ‌های صدر اسلام توسط سپاه اسلام مخصوصا علی (ع) کشته شده بودند، همگی بر جانشین رسول الله به بهانه تضییع خون خلیفه مظلوم! شوریدند.

______________________

1) جن، ۲

2) نحل، ۸۹

3) خطبه سوم نهج البلاغه

4) قرار بر این بود اگر سه نفر یک طرف و سه نفر طرف دیگر بودند، نظر گروهی اولویت داشت که عبدالرحمان بن عوف در میان آن‌ها بود. این در حالی بود که سعد بن ابی وقاص با پسر عموی خود عبدالرحمان بن عوف (که هر دو از قبیله بنی زهره بودند) مخالفت نخواهد کرد. عبدالرحمان نیز شوهر خواهر عثمان است و او را برخواهد گزید. در این صورت حتی اگر دو نفر باقیمانده، یعنی طلحه و زبیر هم به امام علی علیه السلام رای می‌دادند، سودی نداشت؛ زیرا نظر آن سه نفر دیگر به دلیل حضور عبدالرحمن ابن عوف ترجیح داشت. باید این نکته را نیز اشاره کرد که عثمان و عبدالرحمان بن عوف از زمان پیامبر با هم عقد برادی بسته بودند.

5) بقره ۱۵۵