تریبون مستضعفین – محمدحسين سياح طاهری
تفکیک جنسیتی در دانشگاهها همواره از موارد مورد بحث میان مسئولان و کارشناسان مذهبی و دانشگاهی بوده است. موافقان از آنجا كه تفکیک جنسیتی به تعديل فضاي فرهنگي و رواني حضور دانشجويان كمك مي‌كند، یکی از جنبه‌هاي مهم اسلامی‌شدن دانشگاهها می‌دانند، در حالي كه مي‌گويند که طراحان و حامیان طرح جداسازي جنسيتي در دانشگاه ها، مخالف حضور زن در اجتماع بوده و مدعی هستند که با اجرای این طرح، شأن انساني زنان نادیده انگاشته و این مسئله، توهین به دانشجويان است.
این افراد برای اثبات نظر خود تلاش می کنند تا این طرح را همان دیوارکشی بین زن و مرد در خیابان جلوه داده و با استدلال عدم توانایی کنترل روابط دختر و پسر در خارج از دانشگاه و همچنین عدم امكان اجرايي شدن آن، این طرح را شکست خورده می دانند و به نقد آن می پردازند.
ما در ادامه تلاش مي‌كنيم با بیان نکاتی، به ضرورت تفكيك جنسيتي به لحاظ نظري و امكان‌پذيري آن در مقام عمل بپردازيم.
تفكيك جنسيتي مراكز علمي از ديدگاه اسلام
از نظر اسلام، میدان فعّالیت و تلاش علمى و اقتصادى و سیاسى براى زنان، کاملاً باز است. اگر کسى با استناد به بینش اسلامى بخواهد زن را از کار علمى محروم کند، از تلاش اقتصادى باز دارد، یا از تلاش سیاسى و اجتماعى بىنصیب سازد، به خلاف حکم خدا عمل کرده است[1]. از نظر اسلام در همه این فعّالیت هاى مربوط به جامعه بشرى و فعّالیتهاى زندگى، زن و مرد داراى اجازه مشترک و همسان هستند.
البته در عرصه این فعّالیتها، اسلام حدودى را معیّن کرده است که این حدود، مربوط به زن و اجازه داشتن او براى فعّالیت نیست؛ مربوط به اختلاط زن و مرد است که اسلام روى این مسأله حسّاسیت دارد. اسلام معتقد است که مرد و زن باید یک مرزبندى میان خودشان در همه جا – در خیابان، در اداره، در تجارتخانه – داشته باشند[2].
از دیدگاه اسلامی تاکید بر آن است، تا جائی که امکان دارد از فضاهای مختلط در محل های کار و تحصیل پرهیز شود و حتي در جايي كه مربوط به امور معنوي و عبادي مي‌شود افراد به صورت مجزا به فعالیت بپردازند؛ نه به گونه ای که فعالیت افراد منع شود. براي مثال پيامبر اسلام به زنان اجازه شرکت در نماز جماعت مساجد را می‌داد و زنان ایشان نیز برای ادای نماز به مسجد می‌رفتند. با این حال ایشان تاکید داشتند که محل اقامه نماز زنان از مردان جدا باشد و در ورودی زنان نیز از در ورودی مردان مجزا باشد[3]. حساسیت این موضوع به حدی بوده که در کتاب اصول کافی آمده است که حضرت فرمود در هنگام تردد به مسجد: «مردان از وسط و زنان از کنار کوچه بروند»[4]. این مسئله در سنن ابی‌داود نیز به گونه‌اي دیگر نقل شده: روزی پیامبر در بیرون مسجد بود که دید مردان و زنان، از مسجد با هم بیرون می آیند. پس رو به زن‌ها کرد و فرمود: «بهتر است صبر کنید، و پس از رفتن مردان بروید[5]».
این احادیث نشان می دهد كه رسول خدا متوجه آسیب‌های خروج زنان از منزل بوده است و ايشان برخلاف خلفایی که بعدها آمده و با پاک‌کردن صورت مسئله و دستور به عدم خروج، راه آسان را برگزیدند، مي‌كوشيدند با تعیین شرایط عدم اختلاط، جلوی آسیب‌ها را تا حد ممکن بگيرند. بنابراين نظر اسلام بر اين است كه حتي المقدور با كاهش اختلاط زن و مرد در محيط‌هاي علمي، ضمن تاكيد بر حضور زن و مرد در اجتماع، و ياري رساندن به ايشان براي كسب مدارج علمي و انساني، زمينه ايجاد گناه و فساد را تا حد ممكن كاهش يابد[6].
امكان‌پذيري تفكيك جنسيتي!
به نظر مي رسد آنچه که سبب برخورد و انتقاد جدی به بحث تفکیک جنسیتی میشود، فراهم آوردن امکانات و بسترسازی محیطی است كه آیا واقعا در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، تعداد اساتید هیئت علمی، خوابگاه، آزمایشگاه و سایر امکانات آموزشی به حد قابل قبولی است که بتواند پاسخگوی نیاز دانشجویان به صورت جدا از هم باشد؟
مخالفان بر اين اعتقادند كه تفكيك جنسيتي هزينه زيادي به لحاظ مادی در بر خواهد داشت که اجرای آن را غیرممکن می‌کند. برای مثال در كلاسی شصت نفره كه 50 دانشجوی دختر و 10 پسر وجود دارند، با تفكيك جنسيتي به جای تشکیل دو گروه متعادل 30 نفره، یک گروه 50 نفره و یک گروه ده نفره تشکیل می شود که موجب افت کیفیت آموزشی و مشکلاتی نظیر ظرفیت کلاسها، نحوه اداره و امکانات کمک آموزشی می گردد.
از سوی دیگر در بسیاری از رشته ها که تعداد دانشجویان کمتر از 40 نفر در هر گروه می باشد، هم اکنون یک کلاس برای گروه تشکیل می شود که در صورت تفکیکی جنسیتی بایستی دو کلاس تشکیل شود که به معنای دو برابر شدن كلاس‌هاي مورد نیاز و استاد و هزینه های برگزاری جهت تشکیل کلاس است.
همچنین در مقاطع تحصیلات تکمیلی که تعداد دانشجویان در دوره کارشناسی ارشد غالبا بین 5 تا 15 نفر و در دوره دکتری بین 3 تا 7 نفر نفر می باشد، تبدیل یک کلاس به دوکلاس عملا با توجه به محدودیت اساتید در دوره های تحصیلات تکمیلی تقریبا ناممکن بوده و ممکن است در بسیاری از کلاسها یک یا دو دانشجوی پسر یا دختر حضور داشته باشند.
در پاسخ بايد گفت كه اگر هدف، تفكيك جنسيتي دانشجويان در “يك دانشگاه” باشد اين بيان صحيح است و تفكيك مستلزم هزينه مادی زيادي خواهد بود، اما اگر بخواهيم “دانشگاه‌هاي يك استان” را در يك رشته تفكيك كنيم، اين كار به راحتي ممكن مي‌شود. مثلاً در شهر كرج 5 دانشگاه وجود دارد كه رشته حسابداري را ارائه مي‌كنند و همه هم كلاس‌هاي مختلط دارند. به راحتي ميتوان با همين اساتيد و امكانات سه دانشگاه را به حسابداري-دخترانه و دو دانشگاه را حسابداري-پسرانه تبديل كرد. همين كار را براي شهرهاي نزديك به هم براي مثال مانند يزد، مهريز، اشكذر و… ميتوان انجام داد و رشته‌هاي مشترك بين اين شهرها را به صورت دخترانه پسرانه درآورد كه هزينه‌اي هم در بر ندارد.
بر اين اساس كافي است كه وزارت علوم آمايش سرزميني هر رشته را در هر استان به نحوي صورت دهد كه در هر استان تمام رشته‌هايي كه در دانشگاه‌هاي مختلف مشترك هستند به صورت تفكيك‌شده درآيند. فعلا هم تفكيك صرفا در حد كارداني و كارشناسي انجام شود و رشته‌هاي ارشد و دكتري کمافی‌السابق به کار خود ادامه دهند.
تنها مشكل اين پیشنهاد اين است كه اگر مثلاً رشته كامپيوتر دانشگاه صنعتي اصفهان پسرانه شود و رشته كامپيوتر دانشگاه اصفهان دخترانه، آن وقت ممكن است دختران به لحاظ سطح علمي گله‌مند شوند كه چرا دانشگاه بهتر پسرانه شده است؟
راه حل موقت اين است كه يك رشته ديگر را به صورت برعكس عمل كنيم؛ يعني اين بار مثلاً رشته برق دانشگاه صنعتي اصفهان دخترانه شود و رشته برق دانشگاه اصفهان پسرانه و به همين ترتيب…
راه حل درازمدت هم اين است كه هم سطح کلیه دانشگاهها با هم ارتقا پیدا کنند و دیگر آنکه تمام دانشگاه‌هاي خوب با هم جفت شوندْ؛ مثلا «دانشگاه اميركبير و دانشگاه علم و صنعت» و یا «دانشگاه زنجان و دانشگاه قزوین» و… يكي پسرانه و يكي دخترانه شود كه بعید است به لحاظ علمي در مجموع خيلي با هم متفاوت باشند.
پي نوشت ها:
[1] بیانات مقام معظم رهبرى در جمع خواهران ارومیه، 28/6/1375
[2] بیانات مقام معظم رهبري در اجتماع زنان خوزستان، 20/12/1375
[3] احکام المساجد، ج 2، ص 93 .
[4] کافی، ج 5، ص 518 .
[5] سنن ابی داوود، ج 2، ص 658 .
[6] در تهيه اين مقاله از این منابع + و + بهره گرفته شده است.
Sorry. No data so far.