چندی پیش مستندی صوتی با نام نقطه رهایی توسط پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ آثار رهبر انقلاب پیرامون تحصن دانشجویان و جوانان در فرودگاه مهرآباد ساخته و منتشر شد. جهت پوشیده نماندن دیگر ابعاد این تحصن و استفاده از تجارب این حرکت آرمانخواهانه یادداشتی از دبیر وقت جنبش عدالتخواه دانشجویی پیرامون این چگونگی آغاز این حرکت و نقاط مثبت آن در ادامه می‌آید.
محمد صادق شهبازی- واکاوی مسئله فرودگاه مهرآباد که چندیدن بار مورد تایید و تاکید مقام عظمای ولایت قرار گرفته با توجه به تاکید و تایید دوباره ی ایشان بر آن بعد از گذشت سه سال از ان واقعه، ضروری به نظر می رسد، تا درس گرفتن از آن چراغ راه کنش گران مردمی و دانشجویی و رسانه ای جهان اسلام در دهه چهارم و فرصت های آتی انقلاب اسلامی شود.
تحصن فرودگاه مهرآباد برای اعزام به غزه
این واقعه از چند منظر حائز اهمیت است:
۱- فضای شکل گرفته درون آن
۱- صدور مردمی انقلاب
تجربه های شیرین مردمی اقدامات انجام شده، در حوزه ی صدور انقلاب، در سال های ابتدای انقلاب اسلامی با موج بازرگانیزه کردن سیاست و اقتصاد و فرهنگ و سیاست خارجی خاموش شد. (بازرگان بعد از انقلاب یک سخنرانی کرد و به مردم گفت مردم انقلاب کردید به خانه های تان بروید! اقدامی که به وسیله دولت مردان در دهه ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ پی گیری شد). در این بین موج عقب نشینی از آرمان های انقلابی ملت ایران، به ویژه در حوزه سیاست خارجی، موجی از اعتراض و ابراز نگرانی را برانگیخت. انقلابیون دهه ۷۰ و ۸۰، که جز برگزاری تجمع ها و همایش های صوری به فرموده، توانایی دیگری برای شان باقی نمانده بود، و از سویی با هجمه ها علیه جهان اسلام و ام القرای آن به وسیله جنگ سخت و نرم دشمن داخلی و خارجی مواجه بودند، به چاره اندیشی احیای نوع خاص حضور جریان های مردمی دست یازیدند. حمله ی آمریکا به عراق و افغانستان و تحدید حمله نظامی به ایران، سازش طلبی‌های داخلی خستگان از انقلاب و منافقین مسلمان نمای درون حاکمیت، فرصتی بود که موجب تغییر نوع واکنش این جریان ها شد. تشکیل ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام (اسشتهادیون) و ثبت نام برای عملیات استشهادی علیه منافع آمریکا و اسراییل، جنبش دفاع از استقلال ایران و نوع برخوردهای صورت گرفته بعد از نشست سعدآباد، پخش گسترده مستندها و محصولات مرتبط با شهدای نهضت جهانی اسلام و مقاومت اسلامی، سخنرانی های جنجالی و راهپیمایی های اعتراضی علیه سفارت خانه های بیگانه و مشخصا سفارت انگلیس، بعضی از محصولات این نوع نگاه در ابتدای دهه ۸۰ بود. این نگاه معقتد بود بر اساس اصول اساسی اسلامی در مورد نفی سبیل و دفاع از دارالاسلام و اهتمام به امور مسلمین، نقش آفرینی در وقایع بین المللی و مقابله با استکبار و هجمه آن به جهان اسلام، احتیاج به حضور فعال جریان های مردمی و دانشجویی مستقل و به تبع آن حضور دولت – نه با استراتژی همیشگی شرمندگی دیپلماسی از آرمان های انقلابی و فاصله بین سخن گویان ایدئولوژیک و دیپلماتیک کشور- بود.
پیروزی های انتخاباتی جریان‌های اسلام‌گرا در منطقه، جنگ های خونین در عتبات، فشار بر ایران هسته ای این موج را خیلی سریع مردمی کرد. این موج مردمی چند استراتژی مهم داشت: نمایش امادگی و ایجاد ظرفیت برای موضع گیری و حضور رهبری دینی و حاکمیت برای موضع حداکثری در مسائل بین المللی و سیاست خارجی، اعلام همدردی مردمی و غیر دولتی با جهان اسلام، مقابله با سازش طلبی سرخوردگان و محافظه کاران داخلی، احیای گفتمان ابتدای انقلاب و مشخصا گفتمان امام خمینی(قدس سره)، نقش آفرینی مستقل و غیرفرمایشی در وقایع جهانی و….
گره خوردن این جریان مردمی و دانشجویی با بخشی از اساتید فکری و فرهنگی و هنری جبهه انقلاب و بعضی از فعالین دانشجویی و مردمی جهان اسلام در ابتدای انقلاب، بعضی سرداران و رزمندگان خط شکن دفاع مقدس، فعالین خارجی جهان اسلام و…. شور و نشاط و ابتکارهای ویژه به این جریان داد، که گرچه رسانه ای نداشت، اما از دل همین رسانه های کوچک و ضعیف جای خود را باز کرد. و علی رغم بی توجهی رسانه های رسمی و صدا وسیما موجی از بازتاب های رسانه ای در خارج از کشور را به همراه داشت.
جنگ ۳۳ روزه و حمله اسراییل به غزه و جنوب لبنان موج دیگری را به راه انداخت. ساعت ها بحث و مشاوره و طرح، این جریان را بعد از انجام کارهای نمادین مثل تجمع در مقابل سفارت فلسطین، نصب پرچم فلسطین بر نماد جام جهانی در تهران و…. به فکر اقدام جدی تری انداخت. فراتر رفتن از اعلام های رسانه ای و نمادین در قالب متراکم کردن انرژی جهان اسلام به سمت قدس شریف! در نتیجه این اقدام، طرح اعزام زمینی نیرو به لبنان و فلسطین مطرح شد. فراتر از یک حرکت نمادین، قرار شد برای نمایش آمادگی واقعی، داوطلبین اعزام به غزه با عبور از شهرهای مختلف و فضاسازی آن ها از طریق مرز زمینی رهسپار منطقه شوند. گرچه از اول کار حرکت نمادین می نمود، اما موج رسانه ای ایجاد شده حول آن باور نکردنی بود، و یک گام فعالین را به جلو برد. ثبت نام هزاران نفر از هم وطنان و حضور صدها تن از آنان در کاوران و استقبال ها و بدرقه ها در شهرها گام دوم را محقق کرد.(که خود با خاطره های بسیار از ابراز احساسات همو طنان از انصارف از شغل تا مسائل خانواده ها که بخی از آن به وسیله فعالین ضبط شده و صورت و تصویر آن کموجود است را منتج شد.) گرچه ابتدا مسئولین داخلی و سپس مسئولین ترکیه ای مانع عبور این کاروان از مرز بازرگان شدند، اما تحصن یک هفته ای آن ها در مرز، موج جدیدی در کشور به راه انداخت. موجی که با یک سلسله اقدامات جهان اسلامی دیگر نظیر همایش پایان اسراییل با حضور فعالان جهان اسلام، دهه رهایی قبلتین در پاسخ به یوم النبکه یا سال روز تشکیل اسراییل، اعلام جایزه برای سر جنایت کاران اسراییلی و…. پی گرفته شد.
۲- رابطه فعال امت
این جریان که در قالب بازگشت به گفتمان امام و انقلاب اسلامی، نفی سازش کاری و محافظه کاری و ضرورت حضور فعالانه امت در چارچوب هدایت کلی رهبری دینی در حوزه های مختلف فراتر از جهان اسلام، فعال شده بود، ضمن حضور در عرصه ی جهان اسلام در مسائل زندگی مردم و عدالت، مهم ترین جریان سازی را با شبکه ی اساتید و فعالان فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی ذیل گفتمان کلی رهبری صورت داد، و به نقد دولت ها و دستگاه دیپلماسی و.. نیز پرداخت. این موج گرچه با فراز و فرودها و آزمون و خطاهایی همراه بود، ضمن ایجاد فضاسازی گسترده، فکری فرهنگی انتقادی، موجی از مخالفت ها را در میان محافظه کاران نیز برانگیخته بود. پیشتازان این جریان به ضدیت با ولایت فقیه، خوسر بودن، تند روی و…. محکوم شدند و حتی برخوردهای متعدد از جانب دولت ها و جناح های سیاسی و بعضی مسئولین کج سلیقه مختلف با این جریان صورت گرفت. اما مهم ترین واقعه این بود که این تابو، که باید همه منتظر حکومت باشند، و اگر حکومت به دلیل مصلحت سنجی های واقعی و ضروری و یا مصلحت سنجی های خیالی و محافظه کارانه موضعی نگرفت بقیه امت هم باید سکوت کنند را عملا و نظرا نقض کرد. و مشخصا در عرصه جهان اسلام نشان داد تا مردم در صحنه نباشند و صرفا از آن ها به عنوان حاضرین و افراد در تجمع ها استفاده شود، کارهای کلیدی انقلاب به پیش نخواهد رفت.
۳- جنگ ۲۲ روزه
با کلید خوردن جنگ ۲۲ روزه، باز این فعالین در یک شور گسترده با بررسی گزینه های متعدد و آسیب شناسی راه طی شده تا آن زمان، به این نتیجه رسیدند که باید نوع جدی تری از آمادگی و اعلام حضور لازم است که هم جدی بودن آن ملموس شود، هم قابلیت مردمی شدن داشته باشد، هم دیده شود و در رویت رسانه ها باشد، هم بازتاب بین المللی بیابد و نشان دهنده ی فضای داخل کشئور در مورد فلسطین باشد، هم به گونه ای باشد که بخش های مختلف مردم و و زنان و مردان و پیر و جوان قابلیت حضور داشته باشند، هم موجب رشد کنش گران آن شود. از سویی روتین شدن اقداماتی مانند اعتراض به سفارت ها و درگیری های بی حاصل دو سر حزب الله پلیس و دانشجو، که تنها خسارت های جانی و مالی برای جبهه انقلاب داشت، از طرف این افراد که خود طراحان چنین حرکت هایی در آغاز دهه ۸۰ بودند، تاریخ مصرف خود را از دست داده بود و آن طراحان به همراه نسل های جدید تر این جریان فکری ، فرهنگی به فکر شیوه های جدید بودند. با درک این ضرورت ها از میان همه گزینه ها تحصن در فرودگاه مهرآباد انتخاب شد. در یک حلقه ی به هم پیوسته و اقدام خودجوش دانشجویی و مردمی این اقدام در روزهای اول محرم سال ۱۳۸۷ هجری شمسی در ترمینال سابق پروازهای خارجی فرودگاه مهرآباد تحقق یافت.
۲- ویژگی های خود تحصن فرودگاه
فرودگاه مهرآباد انتخاب شد چرا که هم در داخل تهران بود و رفت و آمد و حضور مردم و رسانه ها به آن آسان بود، هم به صورت عادی در معرض دید ده ها هزار مردم استفاده کننده از فرودگاه قرار داشت و قابل سانسور نبود، هم جدی بود و در صورت رفع موانع، حاضرین در آن، آمادگی کامل برای حضور در صحنه داشتند، هم به خاطر مرکزیت امکان حضور نخبگان را فراهم می کرد، هم سابقه ی تاریخی اعزام سپاهیان محمدرسول الله به سوریه و لبنان و بعضی حرکت ها مثل اقدامات شهید محمد منتظری را داشت و ارزش آن را دو چندان می کرد، از همه مهم تر، قابلیت تکرار و کشوری شدن در شهرستان های مختلف را داشت. اتفاقی که در روزهای بعد شاهد ان بودیم.
در این جا چند حرکت کلی کلید خورد:
۱- تبلیغات گسترده برای بسیج نیرو
از ابزارهای مختلف رسانه ای مثل اینترنت، خبرگزاری ها و… استفاده شد، تبلیغات سنتی در هیئات عزاداری مهم تهران، پیامک و تلفن، تبلیغ در محیط های دانشجویی به صورت عمومی (مثلا در همه اتاق های خوابگاه های دانشگاه های تهران تبلیغ شد). تیم مربوطه این کار را در تمام طول تحصن در هیئات تهران ادامه می داد.
۲- فضاسازی رسانه ای داخلی و خارجی
از اولین اقدامات ایجاد یک تیم قوی رسانه ای برای بازتاب اخبار بود، این تیم، ضمن ارتباط با خبرنگاران داخلی و خارجی پایگاه جنبش عدالتخواه دانشجیوی به عنوان برگزار کننده اصلی، وبلاگ رسمی پرواز به غزه، و تعداد زیادی از شبکه های اجتماعی و وبلاگ های شخصی و… را فعال کرد. و لحظه به لحظه، اقدامات را روی شبکه جهانی اینترنت می گذاشت و رسانه های گروهی را خبر می کرد. هم چنین یکی از اعضای شورای متحصنین فرودگاه در تعامل مستقیم با این شورا به عنوان سخن گوی تحصن شروع به فعالیت کرد.
۳- شورای متحصنین
این شورا متشکل از جریان های اصلی شکل دهنده تحصن بود، دو نفر نماینده جنبش عدالتخواه دانشجویی، دو نفر نماینده مرکز فرهنگی میثاق، یک نفر نماینده شورای فارغ التحصیلان جنبش عدالتخواه دانشجویی، دو نفر نماینده واحد فرهنگی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق و جنبش دانشجویان جهان اسلام. این شورا شب قبل از شروع تحصن کار خود را آغاز کرد و استراتژی های کلی و بعضا طرح های اصلی علمیاتی تحصن را صورت می داد، اساتید وفعالین که به صورت موردی در طول تحصن حاضر می شدند به این گروه مشاوره می دادند و در نهایت تصمیمات اصلی در فرودگاه، به وسیله این گروه اخذ می شد. حضور سران مهم جریان های دانشجویی و مردمی و دفاع مقدس و شخصیت محوری حاج سعید قاسمی به عنوان فعال فرهنگی وفرمانده دفاع مقدس به این جمع استحکام دو چندان بخشیده بود. حسابگری شورای متحصنین و حساب شده بودن اقدامات موجب عدم سرگردانی و هرز رفتن نیروها و درگیری های بی مورد شد، مثلا با فشارها و حرف های اقدامات تند مخالفت کرد و از اقدامات برهم زننده جمع مثل شرکت در تجمعات حمله به سفارت ها خودداری نمود. هم چنین تعامل با مسئولین که بعد از کلید خوردنن تحصن شکل گرفت به وسیله این شورا مدیریت می شد که هر روز بعضا ۵-۷ ساعت جلسه تشکیل می داد.
۴- تیم محتوایی
این تیم تلاش می کرد در مشورت با اساتید و ناظر به فضای بین المللی، مواضع متحصنین را آماده می کرد و در مشورت و تایید با شورای متحصنین اقدام به انتشار آن می نمود. این فضا باعث شده بود تا متحصنین بی هدف نباشند و به لحظه بیانیه های متعددی از اعلام آمادگی و درخواست از سپاه و نیروهای مسلح، تا نقد حضور کالاهای صهونیستی در کشور و عملکرد صدا و سیما و… را پی بگیرد. بخشی از این تیم به همراه تیم رسانه ای فرایند اطلاع رسانی وقایع به خود متحصنین را هم پی می گرفتند. جریان جانبی دیگری فضاسازی های صوتی و تصویری و مکتوب درون حود تحصن را پی می گرفتند.
۵- تیم برنامه ریزی فرهنگی تحصن
چون یکی از مهم ترین مسائل تحصن رشد متحصنین و عدم گریبانگیری آفاتی مثل روزمرگی و خستگی و بی هدفی و تلف رفتن نیروها بودند، تیم برنامه ریزی فرهنگی تحصن در تماس گسترده با نخبگان فکری و فرهنگی جبهه انقلاب تلاش کرد تا با آوردن آن ها به تحصن، هم برای آن ها تریبون ایجاد کند، هم به بار رسانه ای تحصن کمک کند، هم موجب رشد و عدم سرگردانی نیروها شود. بر این اساس طیف گسترده ای از جبهه فرهنگی انقلاب درگیر این برنامه شدند. اساتید دانشگاه، سرداران دفاع مقدس، فعالین جهان اسلام و فلسطین و لبنان، نمایندگان جنبش های اسلامی منطقه، هنرمندان، روحانیون و…. حسن عباسی فصادق کوشکی، فروز رجاییفر، قدمی، جهروتی زاده، رویوران، امیرخانی، مهید نژاد، سیار، عرفانپور، دهنمکی، فیاض، کچویان، بهزاد، ترکشدوز، تاجیک، ابوشریف، سید عباس نبوی، غریبرضا، باقرزاده، رضا برجی، گلعلی بابایی، وحید جلیلی، احمد پناهیان، شیروانی، مهدی رحمانی، گلپور،رامین، نقوی و…. جزو این افراد بودند.
مسئولینی نظیر وزیر راه، هاشمی ثمره مشاور رییس جمهور، وزیر ارشاد، معاونت سینمایی، مشاور هنری رییس جمهور، نمایندگان مجلس نظیر فدایی، زاکانی، افروغ، کوچ زاده، حجه الاسلام محمدیان نماینده مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، سردار طلایی، لنکرانی و… نیز جزو کسانی بودند که اکثرا به صورت خودجوش در جمع متحصنین حاضر شدند. رییس جمهور و معوان علمی او نیز جوز حضور یبایندگان در تحصن های شهرستان ها بودند.
با توجه به فضای ماه محرم، سوگواری و عزاداری و هم چنین برنامه های منسجم شعار دادن وراهیپمایی در فرودگاه نیز جزو بحش های لاینفک برنامه بود.
۶- مدیریت نیروها
مهم ترین کار این بخش، هماهنگی با اقشار مختلفی بود که به صورت جمعی تاز تهران و شهرستان های مختلف می خواستند در تجمع حضور پیدا کنند، این بخش مواظبت می کرد که گروه ها با زمان بندی مشخص در محل تجمع حاضر باشند، هم چنین تحصن در فرودگاه های شهرستان هایی مثل ز اهدان، مشهد، بزد، کرمان و… را در ارتباط ب اشورای متحصنین، مدیریت می کرد. بخش عمده ای از نیروها به صورت خودجوش و مردمی در جمع حاضر می شدند و مدیریتی برای حضور آن ها وجود نداشت.
۷- انتظامات و تدارکات
این بخش مسئولیت حفظ نظم مجموعه که بارها دست هایی تلاش کرد، آن را برهم بزند را داشت. زمان فرودگاه با بمب گذاری منافقن در چند مرکز در نقاط مختلف کشور همراه بود و تلاش برای بر هم زدن آن نیز به صورت جدی وجود داشت. از ابتدا تا انتها نیز، چون اهداف با حساب گری انتخاب شده بود، و هر گونه درگیری بیجا با مسئولین فرودگاه و نیروهای نظامی و انتظامی که دعوای درونی دانشجو مردم حزب الله با مسئولین حزب اللهی بود، نفی شده بود به صورت جدی و رسمی و غیر سمی پی گیری شد. تدارکات پذیرایی افراد حاضر در تحصن نیز ابتدا به صورت مردمی و خودجوش و بعد با همکاری بعضی مسئولین انقلابی به صورت جدی پی گیری شد.
۸- گعده های و کارگروه های مختلف داخلی
هم به صورت خودجوش و هم به صورت تنظیم شده و مدیریت شده برگزار کنندگان تحصن گعده های متعدد با حضور فعالین و نیز اساتید جبهه فرهنگی انقلاب برای بررسی و چاره اندیشی راهکارهای ممکن برای کمک به مردم غزه و تداوم برنامه ها پی گرفته شد. پیدا شدن نیروهای مختلف به وسیله اعضای فعال، طرح ریزی اقدامات بعدی، انتقال اطلاعات و… جزو برنامه های اصلی این بخش از تحصن بود.
۹- همکاری بین نیروهای مختلف فرهنگی، مردمی، دانشجویی
یک اقدام جدی همکاری بین این جریان ها وشکل گیری حرکت های بالا بود، که بسیاری از ان ها بدون برنامه ریزی قبلی و به صورت خودجوش و بر اساس طرح کلی و اجمالی تحصن پی گرفته می شد. به صورتی که حضور هر نیروی جدئید سرازیر شدن کمک های متعدد مردمی، رسانه ای، مالی، تبلیغاتی و… را در پی داشت. در حقیقت ضمن وجود طرح ریزی قبلی بسیاری از حرکت ها با انعطاف پذیری حرکت های خودجوش و داوطلبانه هیئت ها جلو می رفت و نیرو ها در این بین جای خود را پیدا می کردند.
۳- اثر گذاری بعدی
با پایان تحصن با راهپیمایی ۱۴ کیلومتره به سمت بیت رهبری، کار متحصنین پایان نیافت و اقداکمات متعددی از درون آن جوشید.
۱- تداوم ارتباطات و اقدامات در ادامه ی کارگروه ها
ارتباطات به ویژه در بخش خواهران حاضر در تحصن به صورت جدی پی گیری شد و کلاس های متعدد فکری و فرهنگی ورزمی بعد از آن در دفتر مرذکزی جنبش عدالتخواه دانشجویی برای آن ها شکل گرفت. بعضی نهادهای قدیمی مثل اتحادیه جنبش دانشجویان جهان اسلام نیز به گسترش ارتباطات و برقراری اقداماتی مثل ده های دوم و سوم رهایی قبلتین همت گماشت. بعدها تلاش شد تا مدل فرودگاه در وقایعی مثل وقایع یمن، انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری و… در شیوه های متفاوتی پی گیری شود.
۲- تشکیل نهادهای جدید مثل اتحادیه امت واحده
از دل تحصن، تعدادی از برگزار کنندگان آن، اقدام به چاره اندیشی جدی تر برای نقش آفرینی در واقایع جهان اسلام کردند و پس از ساعت ها رایزنی و مشورت با اساتید، اتحادیه امت واحده اسلامی از درون فرودگاه غزه جوشید. که بعدها حرکت هایی نظیر همایش بین المللی مقابله با استکبار جهانی و کاروان آسیایی غزه را شکل داد. بعضی ایده ها مثل جبهه مجازی مستضعفین نیز از در تحصن به وسیله مسئول موسسه گفتگوی دینی مطرح شد و جمعی از حضار تحصن و سایرین بعدها با آن همگام شدند.
۳- تولید محتواهای مختلف
محتواهای مختلف حاصل از فرودگاه مثل سخنرانی سردار قاسمی و…. بعد از فرودگاه در قالب هایم تعدد بازتولید شد و در نهایت بعضی مستندها هم از آن به وجود آمد. بعد از آن در رسانه های مختلف، وقایع نگاری تحصن نیز پی گرفته شد.
۴- پی گیری مطالبات تحصن
مطالبات از نهادهای فرهنگی به ویزه صدا سیما و هم چنین روند جدی تری برای مطالبه یت تحریم کالاهای صهیونیستی شکل گرفت که در قالب بیانیه های متعدد صادر شد. چون شب پایانی تحصن نیز با اعلام جایزه یک میلیون دلاری برای حسنی مبارک همراه بود، موج رسانه ای جدی بعد از ان شکذل گرفت که تصمیم نابخردانه دولت و مجلس برای احیای روابط با فرع ن مصر را نیز با مشکل مواجه ساخت.
۵- ایجاد فضا برای رهبری
این نوع حضور سنجیده، موجب دلگرمی و ظرفیت سازی برای مسئولین کشور و به ویزه رهبری انقلاب سلامی که سال ها برای احیسای شعارها و آرمان های اصلی انقلاب در مقابل غرب زده ها، خستگان از ادامه مسیر و محافظه کاران ایستاده بودند، را موجب شد به صورتی که معظم له دفعات متعدد به ذکر این حرکت خودجوش و مردمی پرداختند
[…] مطلب در خامنه ای دات آی آر، تریبون مستضعفین، عدالتخواهی نوشته شده در تحربیات فعالیت ها٬یادداشت با […]