کرسی آزاداندیشی با موضوع «آزادی بیان و پس از بیان» به همت بسیج دانشجویی دانشگاه تهران عصر روز گذشته (دوشنبه) در تالار دهشور این دانشگاه برگزار شد.
در این کرسی آزاداندیشی دو تن از اعضای انجمن اسلامی دانشگاه و دو تن از اعضای بسیج دانشجویی این دانشگاه پیرامون این موضوع به بحث و تبادل‌نظر پرداختند.
رحمانی اگر وضعیت آزاداندیشی مناسب بود کرسی آزاد اندیشی برگزار نمی‌کردیم!
در دور اول این کرسی آزاداندیشی حمیدرضا رحمانی، دانشجوی دانشکده فیزیک دانشگاه تهران و عضو انجمن اسلامی این دانشگاه با بیان اینکه باید پیرامون بحث آزادی بیان، بحث عمل‌گرایانه داشته باشیم و وضعیت آزادی بیان را در کشور بررسی کنیم، گفت: آزادی را باید از احساس آزادی جدا کرد و یک جامعه برای پایداری نظام و آرمان‌های خود به آزادی بیان نیاز ندارد؛ بلکه به احساس آزادی بیان نیاز دارد.
وی با بیان اینکه اگر وضعیت آزاداندیشی و آزادی بیان در کشور ما مساعد بود طی این چند سال اخیر مباحثی در خصوص تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی مطرح نمی‌شد، گفت: به نظر می‌رسد این همه اصرار برای برپایی کرسی‌های آزاداندیشی برای این است که وضعیت آزاداندیشی و آزادی بیان در کشور مساعد نیست و نبوده است.
این فعال دانشجویی افزود: تبیین جایگاه آزادی بیان در عرصه‌های مختلف آزادی به هم پیوسته است و باید به یک سوال اساسی در این زمینه پاسخ داد.
رحمانی در همین زمینه تاکید کرد: سوال اصلی این است که آیا آزادی بیان یک نیاز است یا یک امر تزیینی و تشریفاتی.
وی در ادامه بیان کرد: برای رسیدن به آزادی بیان همواره باید هزینه پرداخت کرد و باید دید آیا ما به آزادی به گونه‌ای نگاه می‌کنیم که این امر ارزش پرداخت این هزینه‌ها را دارد یا نه، یا اینکه فقط به عنوان امری تشریفاتی به آن می‌نگریم.
این عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران ادامه داد: همواره در مورد رابطه بین قدرت و آزادی بحث بوده است و حتماً باید تعادلی بین این دو مسئله لحاظ شود.
رحمانی با تاکید بر اینکه آزادی همواره ساختارهایی دارد و پیش شرط‌های برای آن لازم است، گفت: یکی از این پیش‌شرط‌ها این است که همه مردم برای صحبت کردن و نقد کردن تریبون داشته باشند.
وی با بیان اینکه من هم مانند بسیاری از شما‌ها مسلمان هستم و جمهوری اسلامی ایران را قبول دارم، گفت: آیا ما به همه افراد حتی کسانی که مسلمان نیستند و این نظام را قبول ندارند اجازه می‌دهیم صحبت کند و اظهارنظر نماید و یا اینکه با رفتار خود باعث می‌شویم خارج از درون خود نظام بحث و گفت‌وگو کنند؟
این فعال دانشجویی با بیان اینکه ما در رسانه‌های خود همواره خط قرمزی را برای آزادی بیان داریم، گفت: با این وجود، محدوده آزادی بیان در رسانه‌ها شفاف نیست و این خیلی مهم است که من به عنوان یک رسانه تا کجا می‌توانم انتقاد کنم؟
رحمانی با بیان اینکه باید برای اشخاص خط قرمز‌ها را شفاف کنیم، ادامه داد: البته این خطوط قرمز باید معقولانه باشد و من به عنوان یک فرد حق دارم در عین حال که این خط قرمز‌ها را رعایت می‌کنم، به برخی از آن‌ها نیز انتقاد کنم و انتقاد خود را در چارچوب قانون مطرح کنم.
وی با بیان اینکه نهادهای محدودکننده همواره آزادی بیان را در جامعه محدود می‌کنند، گفت: این نهاد‌ها، نهادهای رسمی و غیررسمی هستند که به نظر من در ایران نهادهای غیررسمی محدودکننده آزادی بیان، بسیار مهم‌تر هستند.
این عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران با بیان اینکه جریان آزادی بیان در کشور ما همواره به صورت دستور از بالا است، گفت: ما عادت کرده‌ایم که همواره نهادهای محدودکننده آزادی از بالا به ما اعمال نظر داشته باشند و شانه خالی کردن بسیاری از مسئولان از این مقوله باعث شده است نقد‌ها بسیار کلی و به همه نظام تعمیم داده شود.
رحمانی تاکید کرد: در جامعه ما امروز یک نقد جزئی به کل نظام تعمیم داده میشود.
شهرستانی: باید تکلیف خودمان را با مبانی روشن کنیم
در ادامه این مناظره سید حسین شهرستانی با اشاره به مبحث آزادی بیان در علوم اجتماعی گفت: باید توجه داشت که آزادی بیان ارزش غایی یک نظام اجتماعی نیست و جزو ارزش‌های میانی و متوسط به حساب می‌آید.
وی افزود: این مباحث زمان افلاطون، دکارت و هابز هم بوده و در دوره اسلامی هم کم وبیش مطرح شده است.
این فعال دانشجویی با اشاره به لزوم بررسی مبحث آزادی بیان در جامعه اسلامی ایران گفت: باید ببینیم که مسئله آزادی تا چه اندازه‌‌ای برای ما ارزش است و اگر با سایر ارزش‌هایی که در اولویت قرار دارند، تضاد پیدا کند کدام را باید انتخاب کنیم.
شهرستانی تصریح کرد: مسئله آزادی در جامعه دمکراسی ظهور پیدا کرده که شرایط اجتماعی آن جوامع به گونه‌ای بوده است که نسبت اخلاق و عدم وجود مرجع تعیین کننده مبانی ارزش‌های غائی حیات انسان وجود داشته است.
وی افزود: در این جامعه، هیچ ارزشی خارج از قضاوت شخص وجود ندارد.
این فعال دانشجویی تأکید کرد: ما باید تکلیف خودمان را با این مبانی روشن کنیم و ببینیم به مبانی اخلاقی قائلیم و آیا جامعه ما پذیرش شکاکیت بنیادی یا معرفتی را دارد یا خیر.
شهرستانی افزود: ما باید بررسی کنیم که براساس مبانی خودمان چگونه این آزادی رابپذیریم و چگونه آن را تعریف کنیم.
ثانی: آزادی بیان همواره برای جوامع هزینه داشته است
سیدمحمد یوسف ثانی در دور دوم این کرسی آزاداندیشی با بیان اینکه ما به عنوان شرکت‌کننده در این نشست باید حداقل تعریف نسبی از آزادی بیان داشته باشیم، گفت: باید این را بپذیریم که آزادی بیان در کشور ما وضعیت مساعدی ندارد و با بحث‌های نظری نبود آزادی را تئوریزه نکنیم.
وی با بیان اینکه نمی‌توان گفت تمام نظام جامع‌شناختی غرب بر مبنای نسبی‌گرای اخلاقی است، گفت: امروز در غرب روش اثبات گرایی و پوزیتیویستی وجود دارد.
این فعال دانشجویی افزود: ما اگر مبانی معرفت‌شناسی خود را در مسئله آزادی بیان با غرب متفاوت می‌دانیم، باید بگوییم کدام بخش از این مبانی با غرب تفاوت دارد.
ثانی با بیان اینکه مشکل اصلی آزادی بیان در کشور ما نداشتن تعریف نسبی در خصوص وجود آن است، گفت: نمی‌شود با استفاده از یکسری از اصول معرفت‌شناسی نیاز به آزادی بیان را محدود کرد.
وی با بیان اینکه آزادی بیان یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی می‌باشد که در کشور ما همواره پیرامون آن بحث بوده است، گفت: حدود ۲۰۰ سال پیش نیز این مسئله مطرح بوده و از زمان مشروطه شروع شده و همواره ادامه داشته است.
این عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران با بیان اینکه آزادی با تمامیت طلبی در ساختارهای کشور هماهنگ نیست، افزود: اگر کشور ما در حوزه چاپ و نشر محدودیت‌های زیادی دارد و دولت آن را در این حوزه لحاظ می‌کند، این نشان دهنده این است که ما آزادی را که امر فکری و ذاتی بشر می‌باشد برای او محدود می‌کنیم.
ثانی ادامه داد: ما باید برای آزادی بیان در حد فکری خود نیز توجه داشته باشیم و باید بدانیم که آزادی بیان و آگاهی همواره در جوامع هزینه داشته است.
منظور الاجداد: اگر تکلیف انسان‌ها در برابر آزادی رعایت نشود به سمت بی‌نظمی می‌رویم
محمدکاظم منظور الاجداد از فعالان بسیج دانشجویی دانشگاه تهران نیز گفت: وقتی صحبت از آزادی می‌کنیم، باید این آزادی را به دو دسته فردی، اخلاقی و اجتماعی تقسیم کنیم.
وی افزود: اگر شخص آزاد نباشد و اختیار نداشته باشد، مفهوم تربیت معنی پیدا نمی‌کند.
این فعال بسیج دانشجویی تصریح کرد: حتی در مسئله پذیرش اصل دین، اجبار وجود ندارد و آزادی پیرامون مبانی، مخالفت کسی را برنمی‌انگیزد.
منظور الاجداد با اشاره به بررسی مسئله آزادی و تکلیف گفت: وقتی شخصی از مسئله آزادی استفاده می‌کند یک تکلیف برای خود و دیگران به وجود می‌آورد و وقتی تکلیفی که شخص مقابل در اثر آزادی پیدا می‌کند رعایت نمی‌شود، ما به سمت بی‌نظمی می‌رویم.
وی با اشاره به عبارت مجادله احسن در قرآن گفت: منظور از این عبارت آن است که فضای بی‌اخلاقی را رواج ندهیم.
این فعال دانشجویی با اشاره به تفاوت دو مفهوم احساس آزادی و آزادی گفت: تعریف هر یک از این مفاهیم وابسته به محیطی است که در آن زندگی می‌کنیم و مسلما برای بروز استعداد انسان‌ها نیازمند آزادی هستیم.
منظور الاجداد افزود: بخشی از مباحث پیرامون آزادی ناظر به قانون است و اینکه ما فکر می‌کنیم آزادی بیان وجود ندارد، ناشی از احساس فرد است و معتقدم که اکنون در مسئله آزادی بیان ما با وخامت روبه‌رو نیستیم.
رحمانی: فضای جامعه ما زخم خورده است
رحمانی در ادامه این مناظره با بیان اینکه فضای رسانه‌ای جامعه ما توهین‌ها و برچسب زدن‌هایی که در طی ماه‌های اخیر بسیار رواج پیدا کرده زخم خورده است، گفت: در شرایطی هستیم که این زخم‌ها به راحتی از جامعه برداشته نمی‌شود و حتی اگر آزادی بیان به طور کامل برای جامعه لحاظ شود، این زخم‌ها هنوز پابرجا می‌ماند.
این فعال دانشجویی با بیان اینکه برای از بین بردن زخم‌هایی که در این خصوص ایجاد شده احتیاج به یک تعداد معذرت خواهی و یک تعداد بررسی‌های شفاف داریم، گفت: حتی کسانی که گفتمان آن‌ها در درون محدودیت آزادی بیان توصیف میشود، نسبت به این زخم‌ها نگران هستند.
ثانی در ادامه دور دوم این کرسی آزاداندیشی با بیان اینکه عدالت در احداث آزادی در کشور ما احساس نمی‌شود، گفت: در حالی که دین ما مبتنی بر عقل و فطرت بشری است، آزادی که یکی از این فطرت‌های الهی می‌باشد در حد یک شعار مانده و به آن دقت کافی نمی‌شود.
وی با بیان اینکه یکی از اصلیترین شعارهای مردم در انقلاب اسلامی تحقق آزادی بود، گفت: در انقلاب‌های اخیر در جهان نیز همواره آزادی یکی از پایه‌های مهم خواسته‌های مردم بوده است.
شهرستانی: آزادی بیان در اندیشه روشنفکری معنا ندارد بلکه فقط ابزار است
حسین شهرستانی در دور دوم سخنان خود با اشاره به برخی مصادیق اولویت ارزش‌های جامعه اسلامی در آزادی بیان گفت: برای نمونه برخی فیلم‌هایی که در حال اکران است براساس نظر کارگردان به بیان برخی مسائل می‌پردازد و از طرفی ما جامعه‌ای داریم که شرایط اخلاقی خاصی دارد.
وی افزود: وقتی براساس همان شرایط اخلاقی فیلم‌ها سانسور می‌شوند، نشان دهنده این است که ارزش‌هایی در جامعه ما نسبت به مسئله آزادی از اولویت برخوردار هستند و ارزش‌های جامعه را ارزش‌های عمومی تشکیل می‌دهد نه ارزش خورده فرهنگ‌ها.
این فعال بسیج دانشجویی با اشاره به تأکید بر نظم در غرب گفت: آزادی که مفهوم زاییده غرب است در مقابل مسئله نظم بی‌اثر میشود و دانشمند غربی باید تحقیقاتش را در حفظ نظم جامعه خود سامان دهد.
شهرستانی با اشاره به دلایل محدود شدن آزادی بیان کرد: پس از انقلاب اسلامی، هر زمان که یک جریان داخل انقلاب برای دستیابی به قدرت براساس نقد چارچوب شکن بوده است، هدفشان را براندازی تعریف کرده‌اند.
وی افزود: چرا بعد از یک انتخابات که بازی گروه‌ها به هم می‌خورد، باید فضای نقد به سوی چارچوب شکنی پیش برود و مسلما این وضعیت فضای امنیتی را به دنبال خواهد داشت و مقصر این وضعیت چارچوب شکن است.
این فعال دانشجویی با اشاره به معنی وجود کرسی آزاداندیشی گفت: کرسی آزاداندیشی نشان می‌دهد که مسئله آزادی بیان به طور لجام گسیخته بوده و هیچ‌گاه به طور منطقی مباحث به چالش کشیده نشده است.
محمدکاظم منظور الاجداد با اشاره به لزوم بررسی وضعیت موجود گفت: برخی مصادیق مطرح شده با اظهار نظر‌ها تطبیق ندارد.
وی افزود: یکسری از اتفاقات در جامعه دقیقا به دلیل وجود آزادی است و این بحث به سوء مدیریت آزادی باز می‌گردد که در دانشگاه نمود بیشتری دارد.
این فعال دانشجویی تأکیدکرد: باید بیبینم حکومت آرمانی و اصولش را چگونه تعریف می‌کنیم که آزادی را بخشی از اصول اینجامعه می‌دانیم.
شهرستانی با اشاره به مفهوم آزادی در نگاه روشنفکری گفت: در اندیشه روشنفکری آزادی بیان معنا ندارد؛ بلکه ابزار ایجاد رفورم است.
وی با اشاره به سخنان رحمانی پیرامون لزوم برگزاری رفراندوم برای بررسی وجود آزادی در جامعه گفت: هیچ نظامی در دنیا وجود ندارد که در هر نسل اصول نظام به رفراندوم گذاشته شود.
شهرستانی در پاسخ به مسئله مطرح شده درباره معنای افزایش مشارکت سیاسی در جامعه گفت: اینکه مردم در انتخابات مشارکت بالایی دارند، ناظر به خواست تغییر از سوی مردم است؛ اما این مفهوم به این معناست که مردم به دنبال تغییر در چارچوب نظام هستند.
ثانی: یکی از مصادیق عدم وجود آزادی بیان نوع برخورد با فیلم «زندگی خصوصی» است
ثانی در ادامه این مناظره با بیان اینکه همواره در جامعه، ما با دو قطب از حکومت مواجه هستیم، گفت: تمام ادعای ما در جامعه اسلامی جلب کردن این دو قطب است که یک قطب حکومت موفق داشتن و دیگری داشتن حکومت آرمانی است.
وی با بیان اینکه ما همواره باید اصولی را داشته باشیم و از رسیدن به آن‌ها نیز کوتاهی نکنیم، گفت: اگر حاکمیتی که یکسری از اصول در آن با پافشاری بسیار انجام میشود، قاعده‌اش این است که حتی در خصوص آزادی بیان که یکی از اصول اساسی ما نیز هست، در صورت فقدان آن نیز باید پافشاری کرد و باید هزینه پرداخت.
رحمانی در ادامه این کرسی آزاداندیشی با بیان اینکه چند سالی است که در کشور ما دو دستگی اقلیت و اکثریت برپاست، گفت: در عین حال، همه فکر می‌کنند اکثریت هستند و این مسئله ناشی از این بوده که اظهارنظر‌ها برپایه درستی شکل نگرفته است.
وی ضمن انتقاد از نبودن آزادی و تبعیض قائل شدن در آن در بین گروه‌های مختلف فکری در کشور گفت: یکی از مصادیق آن در خصوص اکران فیلم‌ها به چشم می‌خورد.
این عضو انجمن اسلامی دانشگاه تهران افزود: به عنوان مثال، فیلم «خصوصی» در سینماهای کشور اکران میشود و یک عده افراد به دلیل آنکه معتقدند این فیلم به اعتقادات و ارزش‌های آن‌ها توهین کرده است در مقابل برخی از سینما‌ها اعتراض می‌کنند.
رحمانی ادامه داد: اما فیلم «اخراجی‌های ۳» که به اعتقادات من و اشخاصی که مانند من فکر می‌کنند توهین کرده است؛ توهین را یکی از رذایل اخلاقی می‌دانیم اما من آزادی ندارم برای مخالفت با آن به میدان بیاییم.
وی با بیان اینکه تشخیص ساختارشکنی و توهین هنوز در جامعه ما به خوبی از سوی نهاد‌ها تشخیص داده نمی‌شود و متولی درستی در این حوزه وجود ندارد، گفت: به اعتقاد من اگر ساختارشکنی منوط به جامعه است افرادی از خود جامعه باید آن را تشخیص دهند نه فردی به عنوان قاضی.
این فعال دانشجویی با بیان اینکه من به بسیاری از فعالیت‌های خود در انتخابات سال ۸۸ انتقاد دارم، گفت: معتقدم در آن زمان فضای جامعه بشدت دو قطبی شد و دو قطبی شدن آن فضا باعث می‌شد هر گروهی که برنده شود، فضایی که پس از انتخابات در کشور رقم خورد به وجود آید.
منظور الاجداد: ابزار برقراری آزادی را بررسی نکرده‌ایم
منظور الاجداد در دور آخر مناظره گفت: فضایی که ما داریم نشان دهنده وجود آزادی در جامعه است.
وی افزود: یک بحث برای بحث آزادی وجود دارد که به بحث مطرح شده پیرامون بی‌عدالتی در تقسیم آزادی و بسته شدن فضای آزاد مربوط میشود؛ این است که ما نحوه ابراز آزادی را بررسی نکرده‌ایم.
این فعال دانشجویی بیان کرد: اگر نگاه ما به حکومت این باشد که آن را از خودمان بدانیم و به دنبال اصلاح اشکلاتش باشیم آیا لازم است که این را اعلام کنیم و در روزنامه‌ها چاپ کنیم و به جنجال بکشیم.
رحمانی: برای بهره برداری از آزادی به بلوغ سیاسی نرسیده‌ایم
ثانی در ادامه این کرسی آزاداندیشی با بیان اینکه حد آزادی بیان به خوبی از نظر قرآن عنوان شده است، گفت: حداقل امکان آزادی این است که در مقابل حرف زدن دیگران ایستادگی به خرج ندهیم؛ چون نه با عقل و نه با شریعت ما این مسئله که مقابل سخن گفتن برخی حتی اگر مخالف هستند بایستیم، انطباق و هماهنگی وجود ندارد.
وی تاکید کرد: این فضا باعث ایجاد فضای تک قطبی در کشور میشود.
این فعال دانشجویی با بیان اینکه اگر مقابل فضای نقد جامعه در فضای علمی و تخصصی را بگیریم این نقد‌ها به بطن جامعه کشیده میشود، گفت: جای برخی از این نقد‌ها در کف جامعه در صف نان و تاکسی نیست؛ اما وقتی مقابل نقادی صحیح گرفته میشود این نقد‌ها به کف جامعه کشیده میشود.
ثانی با بیان اینکه در غرب برخی از فیلم‌ها اساسی‌ترین ساختارهای حکومت غرب را زیر سوال می‌برد و نقد می‌کند اما کسی به آن‌ها خرده نمی‌گیرد، گفت: اما در جامعه ما هنوز چنین چیزی به چشم نمی‌خورد.
وی ضمن اظهار خرسندی از برپایی کرسی‌های آزاداندیشی تاکید کرد: ما هنوز به آن بلوغ اجتماعی و سیاسی نرسیده‌ام که بتوانیم در صورت برخورداری و وجود آزادی به طور صحیح از آن استفاده کنیم؛ زیرا تا زمینه آزادی برای ما مهیا میشود، مانند مناظره‌های قبل از انتخابات ساختارهای جامعه به مخاطره می‌افتد.
رحمانی در بخش پایانی کرسی آزاداندیشی با بیان اینکه بسیاری از نقدهایی که به جریان روشنفکری در فضای نقدی مطرح است مبتنی بر واقعیت است، گفت: اما ما اعتقاد داریم رسانه‌ها نیز نتوانستند بنیان‌های آزادی را برای مردم به خوبی تبیین کنند.
شهرستانی در پاسخ به مسئله مطرح شده درباره معنای افزایش مشارکت سیاسی در جامعه گفت: اینکه مردم در انتخابات مشارکت بالایی دارند، ناظر به خواست تغییر از سوی مردم است؛ اما این مفهوم به این معناست که مردم به دنبال تغییر در چارچوب نظام هستند.
ثانی در بخش آخر این مناظره و کرسی آزاداندیشی تاکید کرد: ما همواره در فضای نقادی جامعه نمی‌توانیم مشارکت زیاد و پرشور مردم را به معنی پایداری نسبی آن نظام محسوب کنیم.
وی خاطرنشان کرد: وقتی مشارکت سیاسی مردم در آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری به ۶۹ درصد رسید، بسیاری از کار‌شناسان مسائل اجتماعی این مسئله و مشارکت حداکثری مردم را نشان‌دهنده علاقه آن‌ها برای ایجاد تغییر در ساختار کشور می‌دانستند نه پایداری آن نظام.
Sorry. No data so far.