دانستن درست احکام الهی فریضه ای واجب است که مقدم بر هر عمل دیگری بر شخص مکلف واجب شده است. شاید بیشتر افراد مصداق شکسته و کامل بود نماز و روزه را تنها بر دو شرط نیت بر تعداد روزهای اقامت و یا همان قصد ده روز و طول مسیر و همان هشت فرسخ شرعی (۲۲/۵ کیلو متر) بدانند اما شاید آوردن این مثال از حکم فقهی که به نظر آیت الله خامنه‌ای (مدظله) اگر دانشجویی قصد کمتر از ده روز داشته با شد اما حداقل یکبار بین شهر و محل تحصیلشان در رفت آمد باشند نه تنها نماز و روزه آن‌ها در محل تحصیل کامل است بلکه در بین راه نیز کامل می‌باشد، این حکم فقهی که مطمئنا کمتر دانشجویی از آن اطلاع دارد ضرورت دانستن شروط و تقسیمات نماز و روزه شکسته و کامل را روشن می‌کند.
شاید این سوال اکثر دانشجویان خوابگاهی باشد که:
دانشجویی که برای تحصیل به مکان دیگری غیر از شهر خود می‌رود، اگر درهفته حد اقل یکبار به شهر خود بازگردد حکم نماز و روزه‌اش چگونه است؟
ابتدا جواب این سوال را از منظر مراجع مختلف تقلید مختلف دیده و سپس کمی آن را بسط می‌دهیم.
چنین دانشجویی اگر فاصله بین شهر خودش و شهر مورد نظر ۵/۲۲ کیلو متر یا بیشتر باشد (یا همان بیش از هشت فرسخ):
به نظر امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای نماز و روزه‌اش در محل تحصیل و بین راه بدون قصد ده روز شکسته است.
به نظرآیت الله تبریزی احتیاطا نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند. اگر روزه گرفت، صحیح است و قضا ندارد؛ مگر اینکه قصد ده روز کند که با قصد ده روز نماز و روزه در محل تحصیل تمام است.
به نظر آیات عظام: شبیری زنجانی، بهجت، فاضل لنکرانی، نوری همدانی وصافی گلپایگانی، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل و بین راه در غیر از سفر اول تمام است.
به نظر آیت الله مکارم شیرازی اگر در محل تحصیل حد اقل یک سال می‌خواهد بماند، چنانچه حد اقل سه شبانه روز در محل تحصیل می‌ماند، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل تمام و در بین راه شسکته است. چنانچه در محل تحصیل نمی‌ماند بلکه سه بار یا بیشتر در هفته رفت و آمد دارد، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل و بین راه در غیر سفر اول تمام است، در غیر این دو صورت نماز و روزه‌اش در محل تحصیل و بین راه شکسته است.
به نظر آیت الله سیستانی اگر تحصیلش به مدت دوسال یا بیشتر ادامه دارد و هفته‌ای چهار روز در محل تحصیل می‌ماند، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل تمام و در بین راه شکسته است؛ اگر هفته‌ای سه روز در حال سفر است، نمازش در محل تحصیل و بین راه تمام است. در هر دو صورت در ماه اول هم شکسته و هم تمام بخواند.
به نظر آیت الله وحید خراسانی اگر تحصیل یک سال یا بیشتر ادامه دارد و حد اقل در هفته سه روز و نصف در محل تحصیل می‌ماند، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل تمام است. اگر هفته‌ای چهار بار یا بیشتر رفت و آمد دارد، نماز و روزه‌اش در محل تحصیل و بین راه تمام است. در هر دو صورت در دو ماه اول احتیاطا هم شکسته و هم تمام بخواند.
اما برای تقسیم بندی بهتر و دید جامع‌تر نسبت به این قضیه از شروط هشتگانه‌ای که نماز شکسته یا کامل باید خوانده شود و مصداق آن برای دانشجویان خوابگاهی به درستی استناد می‌شود، نیت بر تعداد روزهایی که می‌خواهد در شهری اقامت کند و یا همان قصد ده روز و اصطلاح وطن در دید فقهی.
«وطن» و «اعراض از وطن» دو اصطلاحی هستند که در فقه، به خصوص در بخش احکام نماز و روزه، کاربرد فراوانی دارند و کمتر مسلمانی پیدا می‌شود که با احکام آن سر و کار نداشته باشد.
حکمی که این دو عنوان با خود یدک می‌کشند حکمی است آسان و همه فهم؛ اما آنچه که بحث را در این زمینه دامنه دار می‌کند تعریف و تبیین این دو اصطلاح است و با توجه به این توضیحات دانشجو می‌تواند تمییز دهد که آیا محل تحصیل وی هم جزوی از وطن وی حساب می‌شود و یا خیر.
از مجموع آرای مراجع معظم تقلید، استفاده می‌شود که شش قسم وطن وجود دارد:
وطن اصلی: محلی است که شخص در آن متولد شده و نشو و نما کرده و وطن پدر و مادری اوست. (همه مراجع اتفاق نظر دارند (
وطن اتّخاذی: محلی است که شخص آنجا را برای اقامت و زندگی دائمی خود برگزیده باشد. (آیات عظام بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، فاضل، و مکارم)
وطن قهری: محلی است که شخص بدون قصد اقامت دائمی آن قدر در آنجا سکونت می‌کند که عرفاً از اهالی آنجا به حساب می‌آید. (آیات عظام خامنه‌ای، فاضل، بهجت)
وطن تبعی: محلی است که به تَبَع دیگری برای کسی وطن شده باشد. کسانی که در معیشت (گذران زندگی) و اراده در انتخاب محل زندگی، استقلال نداشته و تابع شخص دیگری باشد، در وطن هم تابع او خواهد بود. (همه مراجع محترم تقلید، البته با اختلافاتی جزئی)
وطن حکمی (مقرّ سُکنی): محلی است که شخص آنجا را برای مدت قابل ملاحظه‌ای (۳) به عنوان محل زندگی خود قرار داده و مانند کسی که آنجا وطنش است در آنجا زندگی می‌کند (که اگر مسافرتی برای او پیش بیاید دوباره به همان جا باز خواهد گشت). این امر به طوری است که وقتی در آنجا اقامت دارد عرف او را مسافر نمی‌داند. (فقط آیات عظام تبریزی، زنجانی و مکارم) که باید توجه داشت که چنین جایی وطن نیست ولی برای نماز و روزه، حکم وطن را دارد.
و به این صورت حکم کلی فقهایی که بر آن هم نظرند این است که اگر کسی در وطنش بود نمازش کامل است و روزه‌اش را هم باید بگیرد؛ اما اگر از وطن خود اعراض کرد نمازش در آنجا شکسته است و روزه هم نمی‌تواند بگیرد مگر آنکه تصمیم بگیرد که حداقل ده روز در آنجا بماند.
اما برای اینکه زیاد سردرگم نشوید و به راحتی متوجه شوید که این بار که به خوابگاه خود بازگشتید آیا باید نمازتان را کامل بخوانید یا شکسته و می‌توانید روزه‌هایتان را حتی اگر در خوابگاه و کمتر از ده روز هستید بگیرید به تقسیم بندی زیر توجه کنید:
الف. اساتید و دانشجویان، در صورتی که با قصد اقامت ده روز یا بیشتر، در محل درس و تدریس یا خوابگاه می‌مانند:
مراجع محترم تقلید: برای این‌گونه افراد، نماز تمام و روزه صحیح است.
ملاحظه: در صورتی که تصمیم جدّی بر ماندن ده روز گرفته باشند و حداقل بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی، به دلیلی، تصمیم برگشت به وطن یا مسافرت دیگر داشته باشند، نماز و روزه آن‌ها تا زمانی که در محل اقامت هستند، کامل خواهد بود.
ب. اساتید و دانشجویان، در صورتی که کمتر از ده روز در محل درس و تدریس یا خوابگاه می‌مانند:
امام خمینی) ره): نماز شکسته است و روزه صحیح نیست. [مقلدان ایشان باید با توجه به فتوای مرجع تقلید زنده خود در مسأله بقاء بر می‌ت، عمل کنند.]
آیت‌الله خامنه‌ای: اساتید و دانشجویان بورسیه و مأمور به تحصیل اگر در کمتر از ده روز حداقل یک بار بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه‌شان صحیح است. [اما دیگر دانشجویان می‌توانند در مسأله سفر تحصیلی به فتوای مجتهدی که نماز را تمام و روزه را صحیح می‌داند، عمل نمایند.]
آیات عظام بهجت (ره)، صافى، فاضل (ره) و نورى: اساتید و دانشجویان، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و این وضعیت، تا مدتى ادامه داشته باشد [حداقل حدود سه ماه] کثیرالسفر محسوب می‌شوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه صحیح است.
آیت‌الله مکارم:
۱. کسانى که حداقل سه روز در هفته در رفت و آمد باشند و این برنامه حداقل دو ماه ادامه می‌یابد، کثیرالسفر محسوب می‌شوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه‌شان صحیح است.
۲. کسانی که دو سال یا بیشتر و هر سال حدود سه ـ چهار ماه [اگر چه به طور پراکنده] در محل تحصیل یا تدریس و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حکم وطن آنهاست و تا ادامه این وضعیت همواره نمازشان کامل و روزه‌شان صحیح است. [در بین راه نماز شکسته است.]
آیت‌الله سیستانى:
۱. کسانی که حداقل سه روز در هفته و یا ده روز در ماه [اگر چه به طور پراکنده] در رفت و آمد باشند و این برنامه براى مدتى [به طور مثال شش ماه در یک سال و یا حداقل سه ماه در چند سال تحصیلى] ادامه یابد، کثیرالسفر محسوب مىشوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه‌شان صحیح است.
۲. کسانی که سه سال یا بیشتر و هرسال حداقل ۱۵ روز در ماه و یا ۶ ماه در سال [اگر چه به طور پراکنده] در محل تحصیل و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حکم وطن آنهاست و تا ادامه این وضعیت همواره در محل تحصیل، نمازشان کامل و روزه‌شان صحیح است (در بین راه نماز شکسته است)
Sorry. No data so far.