روح الله رضوی- امروزه فعالیت‌های بشر دوستان در کنار وجهه انسانی، عملاً تبدیل به ابزار سیاستی موثری در عرصه بین الملل شده است. کشورهای مختلف و حتی جریانات فکری مختلف در جهان اسلام و مسیحیت با بهره گیری از فعالیت‌های بشر دوستانه عملاً اقدام به تبدیل فرصت‌های بالقوه موجود در اقصی نقاط جهان به ظرفیت‌های بالفعل کرده‌اند؛ امری که متاسفانه با غفلت جمهوری اسلامی ایران و نهادهای مربوطه از این عرصه در سال‌های اخیر مواجه شده است. این مهم با نگاهی به مبانی فرا ملی انقلاب اسلامی و ایران و تصریحاتی مانند قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر حمایت از محرومان و مستضعفان در کنار ظرفیت‌های بالای انسان دوستانه ملت مسلمان ایران، بیش از پیش این سوال را مطرح می‌سازد که «چرا حضور جمهوری اسلامی ایران در عرصه کمک‌های بشر دوستانه بین المللی اینقدر کمرنگ است؟»
طی سال‌های اخیر یکی از مجموعه‌هایی که کمتر مورد مداقه و توجه منتقدین قرار گرفته است جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران بوده است. این امر عمدتا به دلیل نگاه خیری‌ای صرف و غفلت از ظرفیت‌های بالایی که این نهاد بشر دوستانه می‌تواند ایفا کند گسترش یافته است. حال آنکه علی رغم ظرفیت‌های بالای فرهنگی سیاسی این نهاد، توجه به این امر که این نهاد متکفل انتقال کمک‌های مردمی به محرومان مختلف در داخل و خارج از کشور بوده است باعث می‌شود بر اهمیت دقت و نظارت بر عملکرد این نهاد افزوده شود.
بحران‌های انسانی رخ داده در سال‌های اخیر مانند بحران غزه، سومالی و پاکستان و بحران انسانی میانمار در ماه‌های اخیر و مقایسه عملکرد این سازمان با نهادهای مشابه در دیگر کشور‌ها، روشن می‌سازد که ضروری است عملکرد این سازمان در بوته نقد گذاشته شود. نکاتی کلی در باب نوع عملکرد جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از نهادهای مسوول در این زمینه در ادامه آورده شده است که امید است مسوولان امر بدان توجه کنند:
الف) ورود دیر هنگام جمعیت هلال احمر به بحران‌های انسانی
در بحران‌هایی مانند بحران سومالی در سال گذشته شاهد بودیم که نخستین کاروان‌های کمک رسانی جمعیت هلال احمر زمانی به موگادیشو رسید که بسیاری از نهادهای بین المللی اقدام به برپایی کمپ‌های امداد رسانی خود در این کشور کرده بودند. متاسفانه در سال جاری نیز شاهد هستیم که علی رغم انتشار اخبار تصمیم رئیس هلال احمر ترکیه مبنی بر سفر به اردوگاه‌های آوارگان میانماری در بنگلادش، هلال احمر جمهوری اسلامی ایران کماکان نسبت اصل موضوع کمک رسانی به مردم مسلمان میانمار دچار شک و ابهام است و مسوولان این جمعیت رسماً نسبت به وقوع یا عدم وقوع فاجعه انسانی در مورد مردم میانمار به قطعیت نرسیده‌اند! این در حالی است که مطابق با آمارهای رسمی تا پیش از وقوع ناآرامی‌های اخیر قریب به ۳۰۰ هزار آواره مسلمان میانماری در بد‌ترین شرایط ممکن در کشور فقیر بنگلادش زندگی می‌کرده‌اند و طی ماه‌های اخیر حداقل میزان آوارگان جدید معادل ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است. جمعیت هلال احمر ظاهرا از یاد برده است که آنچه مورد مناقشه است در مورد درگیری‌های قومی مذهبی داخل میانمار و آمار و ارقام کشتگان است، لکن وضعیت چند صد هزار آواره مسلمان میانماری در بنگلادش بر هیچ کسی پوشیده نیست. این در شرایطی است که حتی نهادهایی مانند دیده‌بان حقوق بشر در آخرین گزارشات منتشره خود بر کشتار، تجاوز و دستگیری گسترده مسلمانان قوم روهینگیا در منطقه آرکان کشور میانمار تصریح داشته‌اند. علی رغم اینکه در داخل کشور حتی مقام معظم رهبری در اولین روزهای ماه مبارک رمضان طی سخنانی اشاره به وضعیت بد این مردم داشتند اما کماکان مقامات هلال احمر به اعلام آمادگی جهت جمع آوری کمک‌ها اکتفا می‌کنند و هنوز مشخص نیست چه زمانی قرار است این تصمیم به اقدام منتهی شود!
ب) عدم توجه به ظرفیت‌های بالای مردمی برای جمع آوری کمک
جمع آوری کمک‌های هلال احمر عمدتا از طریق اعلام شماره حساب و برپایی صندوق در امکان خاص بوده است در صورتی که با بهره گیری از فضا سازی‌های می‌دانی مانند نمایشگاه و ظرفیت تشکل‌های مردم نهاد و هیات‌های مذهبی و… می‌توان چندین برابر شرایط عادی از کمک‌های مردمی بهره جست. تجربیات برخی تشکل‌های مردم نهاد در بحران سومالی اثبات کرد که بهره گیری از این نیرو‌ها می‌تواند به افزایش قابل توجه کمک‌های انسانی جمع آوری شده بینجامد. تنها در یک نمونه اتحادیه بین المللی امت واحده با برپایی صندوق‌های کمک رسانی طی سه شب قدر سال گذشته در ۸ هیات مذهبی سطح کشور توانست مبلغ ۲۲۰ میلیون تومان کمک‌های مردمی برای محرومان سومالی را جمع آوری کند که این رقم حاکی از ظرفیت‌های بالقوه بسیار بالایی برای جمع آوری کمک‌های انسانی در این زمینه است.
ج) عدم انتقال و هزینه‌کِرد صحیح کمک‌های جمع‌آوری شده
روش‌های انتقال کمک‌های جمع آوری شده و نیز بهره گیری از ظرفیت‌های تولید داخل برای تبدیل کردن کمک‌های ریالی به اجناس مورد نیاز محرومان جهان، از جمله مواردی است که کمتر به آن‌ها توجه می‌شود. برای مثال آیا نمی‌توان با سیاست گذاری صحیح و از پیش طراحی شده بجای خرید محصولات خارجی با کمک‌های ریالی جمع شده، اقدام به تبدیل کمک‌های نقدی به اجناس تولید داخل مورد نیاز محرومان کرد؟
اصولا آیا نمی‌توان با سیاست گذاری صحیح علی رغم اختصاص درصدی از کمک‌های جمع آوری شده به کالاهای مصرفی، کمک‌های نقدی را بصورت منطقی تری برای محرومان هزینه کرد؟ درصد بالایی از هزینه‌های جمع آوری شده صرف خرید کالاهای خوراکی مانند آرد و برنج و کنسرو می‌شود که این امر تنها رفع موقت نیاز مردمی است که دچار قحطی شده‌اند. در مثال سومالی کشورهای دیگر دنیا با انجام اقدامات ضربتی مانند حفر چاه عمیق، برپایی بیمارستان صحرایی، کمک به کشاورزی و… علی رغم رفع ریشه‌ای مشکلات پایگاه و جایگاه حضور بلند مدت در منطقه شاخ آفریقا را فراهم کرده‌اند. همین شرایط در منطقه‌ای مانند غزه نیز وجود دارد. کشورهای مختلف مسلمان دنیا مانند مالزی، اندونزی و ترکیه با برنامه ریزی‌های بلند مدت و طرح و پروژه‌هایی مانند احداث بیمارستان مدرسه عملا علی رغم اقدامات زیرساختی پایگاهی برای حضور خود در منطقه فراهم می‌سازند.
مساله دیگر در این زمینه اتلاف درصد بالایی از هزینه‌های جمع آوری شده بر سر انتقال این کمک‌ها به منطقه مورد نظر است. برای مثال انتقال کالا‌ها با هواپیما بجای حمل نقل دریایی ـ که البته نیازمند تجمیع کمک‌های جمع آوری شده است ـ بیشتر مقرون به صرفه می‌نماید؛ هرچند در برخی موارد به دلیل فوریت انتقال کمک‌ها ضروری است که این کمک‌ها از طریق هوایی انتقال یابند. لکن اصولا تغییر نگاه کمک رسانی از کمک‌های مصرفی صرف به کمک‌های ریشه‌ای و بلند مدت می‌تواند در کاهش هزینه‌های انتقال نیز موثر باشد.
د) نگاه جهادی فراموش شده و ریسک‌پذیری پایین
طی بحران‌های اخیر جهان اسلام مانند حوادث سومالی و نیز محاصره غزه، متاسفانه کمتر شاهد روحیه جهادی در هلال احمر ـ مانند تجارب جهاد سازندگی حوزه بین الملل ـ بوده‌ایم. هلال احمر نشان داد که که قدرت ریسک پذیریری پایینی را دارد و حاضر نیست برای انتقال کمک‌های به مردمی که نیازمند هستند ریسک و خطرات منطقه بحران را متحمل شود. کشتی حامل کمک‌های ایرانی به غزه با اولین اخطار اسرائیلی‌ها متوقف شد و راهش را به سمت مصر کج کرد و در نهایت هم بارش را در سوریه تخلیه کرد. در سومالی نیز کمک‌های هلال احمر تنها در موگادیشو توزیع شد و هلال احمر حاضر به حضور در مناطق بحرانی جنوب سومالی نشد.
ه) ضرورت حفظ کرامت انسانی در انتقال کمک‌ها:
در کنار این مسائل ضروری است که کرامت انسانی محرومان نیز مورد توجه قرار گیرد و همه چیز فدای یک تصویر کنار پرچم جمهوری اسلامی ایران نشود. قطعا در صورت برنامه ریزی صحیح و اقدام به موقع و نگاه‌های میان ـ بلند مدت به محرومان جهان نفوذ استراتژیک جمهوری اسلامی ایران نیز در جهان گسترش خواهد یافت، نفوذی که قطعا مانند یک گزارش تصویری کوتاه از پرچم جمهوری اسلامی ایران گذرا نخواهد بود.
در پایان بنظر می‌رسد بمنظور رفع انتقادات فوق، علی رغم نیاز به اصلاح نگاه‌های مدیریتی و سازمانی در این نهاد، بازبینی جدی در نیروی انسانی مشغول به کار در این نهاد و توجه جدی به انگیزش‌های اعتقادی ضروری باشد.
Sorry. No data so far.