تریبون مستضعفین- آن‌چه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی ماهنامه سپیده دانایی با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباس پسندیده پیرامون جایگاه فرزندآوری در خانواده از نگاه اسلام است. سپیده دانایی در شماره شهریورماه خود پرونده‌ای را با عنوان «سلام بچه» به بررسی جوانب مختلف فرزندآوری و افزایش جمعیت اختصاص داده است.
هدف ازدواج فرزنددار شدن است یا رسیدن به آرامش؟ برخی بر این اعتقادند که گزینه‌ی اول، یعنی بچه‌دار شدن، هدف ازدواج است و برخی به گزینه‌ی دوم باور دارند. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباس پسندیده، عضو هیئت علمی دانشگاه دارالحدیث، به این سؤال و دلایل بی‌رغبتی برخی از همسران به فرزنددارشدن پرداخته‌ایم.
برای شروع بحث اجازه بدهید به این سوال بپردازیم که اساساً هدف از زندگی زناشویی چیست؟ آیا به آرامش رسیدن دو نفر در کنار هم هدف است یا صاحب فرزند شدن؟
در متون اسلامی برای زندگی زناشویی اهداف مختلفی ذکر شده است. مطالعه همه جانبه منابع اسلامی با استناد به روایات و نظر اندیشمندانی مثل علامه طباطبایی نشان می‌دهد هدف اصلی از ازدواج تداوم نسل است. سؤالی مطرح است و آن این است که اساساً چرا خداوند موجودی به نام انسان را در دو جنس آفرید؟ تداوم هر موجودی طبق قوانین آفرینش در خود آن موجود نهاده شده است. یعنی خداوند خلق اولیه را انجام داده و تداوم نسل را به خود موجودات واگذار کرد. لذا قانون زوجیت در قرآن کریم ذکر شده است. بر اساس این قانون، بشر در دو جنس خلق شده است و هر کدام با ویژگی‌های متفاوتی که دارند جذب هم می‌شوند و وقتی این اتفاق افتاد و ازدواج صورت گرفت، چون زن و مرد به هم نیاز دارند و ویژگی‌های مختلفی دارند، کنار هم به سکون و آرامش هم دست می‌یابند. اما ریشه‌ای‌تر از بحث آرامش یافتن، تداوم نسل است. بنابراین بر طبق فرهنگ اسلامی هدف اصلی خلقت در تداوم نسل از طریق دو جنس نهاده شده است.
یعنی هدف، زیاد شدن نسل بشر است؟
مطلبی که باید مدنظر قرار داد این است که کار به تداوم نسل ختم نمی‌شود. هدف فقط تکثیر انسان و تداوم او نیست. بلکه هدف غایی و بالاتر آن است که انسان‌های موحد و خدایی تربیت شوند. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: چرا اهل ایمان ازدواج نمی‌کنند تا خدا فرزندانی به آنها دهد که به وسیله موحد بودن، زمین را گران‌بها کنند. در کتاب رضایت زناشویی این مباحث به طور جامع مطرح شده‌اند.
به نظر شما چرا امروزه در برخی از همسران جوان تمایل کمتری به صاحب فرزند شدن وجود دارد؟
یکی از مباحثی که در جامعه مطرح می‌شود این است که جوانها نمی‌خواهند ازدواج کنند و یا نمی‌خواهند بچه‌دار شوند. باید توجه کنیم که اولاً این پدیده‌ها در گذشته هم وجود داشته‌اند، اما عادت ما این است که وقتی با موردی مواجه می‌شویم فکر می‌کنیم ما اولین کسانی هستیم که با این موارد مواجه شده‌ایم و اتفاق بزرگی رخ داده است.
در حالی‌که در گذشته نیز این مسائل وجود داشته‌اند. در زمان معصوم(ع) نیز شخصی نزد ایشان می‌آید و می‌گوید: من و همسرم تصمیم داریم فرزندی نیاوریم. چون اداره‌ی آنها دشوار است و می‌ترسم از پس مخارج برنیایم. معصوم(ع) می‌فرمایند: شما فرزند بیاورید، روزی او با خداست. می‌بینیم که در کلام معصومین نیز بر داشتن فرزند تاکید شده است. ثانیاً به نظر می‌رسد عدم تمایل به بچه‌دارشدن بیش از آنکه ناشی از مسائل اقتصادی باشد، ناشی از مسائل اعتقادی است.
درست است که ما باید هوشمند و مدبر باشیم و در زندگی عاقلانه رفتار کنیم، اما همه چیز دودوتای مادی نیست. خداوند فرموده است اگر ازدواج کنید، روزی شما را افزایش میدهم، در مورد فرزند هم تاکید شده رزقش با خداست.
اگر باور داشته باشیم و تلاش کنیم مشکلی وجود نخواهد داشت. به نظر من متخصصان علوم انسانی باید با استفاده از منابع اسلامی به پژوهش‌های میدانی بپردازند و وضعیت جامعه را بررسی کنند. بعضی از زنان و مردانی جوان که ازدواج نمی‌کنند و بچه‌دار نمی‌شوند، درآمدشان صرف هزینه‌های نادرست می‌شود، درحالی‌که اگر خانواده‌ای تشکیل شود و فرزندی آورده شود، جلوی هزینه‌های غیرضروری گرفته شده و زندگی هم تامین می‌شود. خداوند خود فرموده است که از جایی که فکر نمی‌کنید شما را روزی میدهم.
شما فکر می‌کنید مسائل مادی باعث شده، زوج‌های جوان کمتر تمایل به بچه‌دارشدن داشته باشند؟
موضوع مهم این است که متأسفانه نسل جدید مسئولیت‌گریز شده است. اگر چه تامین معاش نقش مهم و غیرقابل‌انکاری دارد اما مسئولیت‌پذیری موضوع مهم‌تری است. اگر در تقدیر باشد که روزگاری را با سختی و مشقت در این دنیا بگذرانیم، چه فرزند باشد چه نباشد، این اتفاق می‌افتد و دوران سخت تجربه می‌شود.
اساساً سختی، طبیعت زندگی دنیوی است و انسان برای زندگی سخت و آموزنده آفریده شده است. لذا مسئولیت‌پذیری در اینجا نقش مهم‌تری دارد و به نحوه تربیت برمی‌گردد. بعد از انقلاب به خاطر توصیه‌های اسلامی در خصوص فرزندان، خانواده‌ها به سمت حمایت و مراقبت بیش از حد از فرزندان پیش رفتند و آنها را نازپروده بار آوردند.
مسئولیت همه چیز را خود به عهده گرفتند و به این ترتیب باعث شدند نسل جدید، سخت‌کوش و مقاوم و مسئولیت‌پذیر بار نیاید و نتواند از پس مشکلات برآید. به‌همین‌خاطر به محض سخت‌شدن شرایط، فوراً به فکر پاک‌کردن صورت مسئله است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین اقدام در این زمینه، تغییر در شیوه‌های تربیت فرزند باشد.
“عدم تمایل به بچه‌دارشدن بیش از آنکه ناشی از مسائل اقتصادی باشد، ناشی از مسائل اعتقادی است.”
حرف عمیقی بود
ماشاالله