شمار کشورهایی که پس از جنگ دوم جهانی در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی از استعمار رها می‌شدند روندی فزاینده را تجربه می‌کرد؛ از طرف دیگر با افزایش قدرت مادی و ایدئولوژیکی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سابق، آرایش قدرت در جهان به سمت دوقطبی غرب و شرق شکل غالب را پیدا می‌کرد؛ برخی از رهبران کشور‌ها در دهه ۱۹۶۰ به طور جدی به فکر افتادند که سیاست خارجی خود را به گونه‌ای سامان دهند که تعهد نظامی و سیاسی به طرفداری از دو قطب قدرت نداشته باشند. این گونه بود که کشورهای غیرمتعهد تاسیس شد و تا امروز به کار خود ادامه می‌دهد. اجلاس شانزدهم کشورهای غیرمتعهد در تهران به دلایل گوناگون با اجلاس‌های پیشین متمایز است. ایران به عنوان یکی از نامدار‌ترین اعضای کشورهای غیرمتعهد به ویژه در سال‌های پس از انقلاب، این عدم تعهد را به خوبی و در عمل نشان داده است. برگزاری اجلاس در تهران در این روز‌ها فرصت مناسبی برای اقتصاد ایران قرار داده است تا بتواند ضمن تحکیم مناسبات سیاسی و استفاده از توانایی‌های این اجلاس برای مبارزه علیه وضعیت نامساعد جهانی، قراردادهای تجاری، صنعتی و اقتصادی با هیات‌های شرکت‌کننده منعقد کند. گمرک ایران برای آشنایی با شرایط تجاری ایران و ده‌ها کشور عضو این جنبش، ارقام مربوط به مبادلات تجاری ایران با آن‌ها را منتشر کرده است که خلاصه‌ای از آن را می‌خوانید.
تازه‌ترین آمار گمرک حکایت از رابطه تجاری ایران با ۱۰۵ کشور از میان ۱۲۰ عضو جنبش عدم تعهد در ۸ سال گذشته دارد. به طور کلی در چهارماه ابتدای امسال ایران به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بیش از ۳/۶ میلیارد دلار کالا صادر و بیش از ۸/۵ میلیارد دلار کالا وارد کرده است. در یک سال گذشته این ارقام حدود ۲۱ میلیارد صادرات و ۱۴ میلیارد دلار واردات بود. با نگاه به همین آمار مسوولان امیدوارند اجلاس پیش رو فرصتی مناسب برای گسترش تجارت ایران با دیگر کشور‌ها باشد. البته در فهرستی که گمرک از شرکای تجاری ایران در جنبش عدم تعهد تهیه کرده نامی از برخی کشورهای همسایه و شرکای ایران نظیر آذربایجان وجود ندارد. بر اساس بررسی گمرک روی روند تجارت ایران با ۱۲۰ کشورعضو جنبش عدم تعهد در این مدت بیشترین میزان صادرات غیرنفتی ایران به این کشور‌ها امسال و کمترین صادرات غیرنفتی نیز در سال ۱۳۸۶ رخ داده سهم ارزش دلاری بیشترین صادرات ۰۳/۶۵ درصد و کمترین میزان صادرات غیر نفتی به کشورهای فوق نیز با سهم ارزش دلاری ۷۳/۵۲ درصد در سال ۱۳۸۶ انجام شده است. در مورد واردات نیز بیشترین میزان واردات از کشورهای عضو جنبش غیر متعهد‌ها نسبت به کل کشور، با سهم ارزشی ۹۸/۶۲ درصد مربوط به سال ۱۳۸۵ و کمترین میزان واردات از این کشور‌ها نسبت به کل کشور، در سال ۱۳۹۰ و با سهم ارزشی ۴۳/۲۳ درصد صورت گرفته است. به استثنای سال ۱۳۹۰ و چهار ماه امسال، همواره تراز بازرگانی ایران با این گروه کشور‌ها منفی و به نفع مجموعه کشورهای عضو عدم تعهد بوده است. در سال‌هایی که تراز بازرگانی ایران با کشورهای مورد نظر منفی بوده است، کمترین میزان با کسری ۳ میلیارد و ۲۲۸ میلیون دلار مربوط به سال ۱۳۸۶ و بیشترین آن با کسری ۱۹ میلیارد و ۸۳ میلیون دلار مربوط به سال ۱۳۸۵ بوده است. تراز بازرگانی ایران با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در سال ۱۳۹۰، مثبت و بیش از ۶ میلیارد و ۲۳۵ میلیون دلار بوده است.
عراق بالا‌ترین تراز تجاری مثبت
آمار مبادلات تجاری با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد از سال ۱۳۸۴ تا پایان چهار ماه نخست امسال نشان می‌دهد ایران با ۱۰۵ کشور، دارای مبادلات تجاری بوده که از میان این کشور‌ها، ایران با عراق بیشترین تراز تجاری مثبت را به میزان ۲۳ میلیارد و ۳۰۸ میلیون به دست آورده است. بیشترین کسری تجاری ایران نیز امارات متحده عربی به میزان ۸۹ میلیارد و ۹۶۹ میلیون دلار بوده است. از سال ۸۴ تا کنون که مورد بررسی گمرک قرار گرفته است کشورهای عراق، افغانستان، جمهوری عربی سوریه، اندونزی و پاکستان، پنج کشور نخست به لحاظ بالا بودن میزان تراز تجاری مثبت با ایران و کشورهای امارات متحده عربی، سنگاپور، مالزی، تایلند و قبرس، پنج کشور نخست به لحاظ بیشترین کسری تراز تجاری با این گروه کشور‌ها بوده‌اند. اقلام عمده وارداتی و صادراتی ده قلم عمده صادرات غیرنفتی به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد از سال ۱۳۸۴ تاکنون، اغلب شامل سوخت و روغن‌های معدنی هستند که در مجموع ۵۷/۲۲ درصد از کل صادرات غیر نفتی به این کشور‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. ده قلم عمده واردات به این گروه کشور‌ها نیز اغلب شامل «روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین» و «برنج»، «شمش از آهن و فولاد غیرممزوج» کالا‌ها می‌شود که هرکدام از این اقلام، سهمی بالغ بر یک درصد از ارزش واردات به این کشور‌ها را از سال ۱۳۸۴ تا پایان تیرماه سال جاری به خود اختصاص داده‌اند و سهم هر یک از دیگر کالا‌ها کمتر از ۵۵/۰ درصد از کل بوده است. این ده قلم در مجموع در حدود یک چهارم از کل ارزش واردات را تشکیل داده‌اند.
اجلاس عدم تعهد فرصت تجاری جدید
البته در حالی که ایران از بین ۱۲۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد با ۱۵ کشور رابطه تجاری ندارد و با برخی کشور‌ها نیز رابطه بسیار محدودی دارد، اما مسوولان معتقدند که اجلاس پیش‌رو فرصتی جدید برای گسترش روابط تجاری کشور محسوب می‌شود. در این مورد حمید صافدل معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در توسعه روابط اقتصادی برگزاری شانزدهمین نشست سران جنبش غیرمتعهد‌ها را فرصتی استثنایی برای تعریف اقدامات مشترک اقتصادی و تعاملات تجاری میان کشورهای عضو عنوان می‌کند و می‌گوید: بهره‌گیری از توانمندی‌های بومی در رونق بخشی هرچه بیشتر به تجارت با هدف حمایت از تولید، کار و سرمایه ایرانی در سایه دیپلماسی موفق بین‌المللـی می‌سر است و باید از این توانایی بهره برد.
لازمه پیشبرد اهداف جنبش عدم تعهد
البته به گفته محمد نهاوندیان، رییس اتاق بازرگانی ایران جنبش عدم تعهد برای افزایش میزان اثرگذاری خود باید علاوه بر فعالیت در زمینه‌های سیاسی در امور اقتصادی نیز فعال شود. رییس اتاق ایران با این توضیح حضور اعضای جنبش در تهران را فرصتی برای گسترش فعالیت‌های ایران درمجامع بین‌المللی برشمرد. به اعتقاد رییس پارلمان بخش‌خصوصی در گذشته این جنبش در زمینه‌های سیاسی فعال‌تر بوده است، این درحالی است که اگر بخواهد در زمان حاضر نیز اثرگذاری خود را حفظ کند، باید درحوزه اقتصاد وارد شده و فعالیت‌های خود را دراین زمینه افزایش دهد. او با اشاره به وسعت بازار کشورهای عضو جنبش تاکید کرد: «این کشور‌ها دارای بازارهای مناسبی در سطح دنیا هستند، اگر بتوانند همگرایی و ارتباط اقتصادی را بین خود ساماندهی کنند و نهادهای اقتصادی به وجود آورند و از سوی دیگر همکاری بانکی، بیمه‌ای، حمل‌ونقل و مخابراتی داشته باشند، قادر خواهند بود زمینه سودآوری خود را بالا برده و عواید توسعه‌ای مشترکی را به دست آورند.
پیگیری پیمان‌های مشترک ضد تحریم
در این باره، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران نیز گفت: تعمیق تبادلات اقتصادی کشورهای عضو، افزایش سطح سرمایه‌گذاری‌ها، پیمان‌های مشترک ضدتحریم‌های یکجانبه و پول مشترک می‌تواند در اجلاس جنبش عدم تعهد مد‌نظر قرار گیرد. محمد حسین برخوردار برگزاری شانزدهمین اجلاس سران غیر متعهد در تهران را بهترین فرصت برای «آینده‌سازی موثر» در نظام تجاری جهان امروز بر شمرد و اظهار کرد: اگر چه اجلاس غیرمتعهد‌ها بیشتر یک اجلاس سیاسی است، اما جنبش عدم تعهد باید توامان با رویکردهای سیاسی خود، حوزه تعاملات اقتصادی و به‌خصوص تبادلات پولی و مالی خود را نیز مورد توجه قرار دهند و در این میان وجود یک نهاد مستقل مالی مشترک میان اعضا بسیار ضروری است. عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران افزود: تعمیق تبادلات اقتصادی کشورهای عضو، افزایش سطح سرمایه‌گذاری‌ها، مدیریت یکپارچه تجاری، تسریع تعاملات اقتصادی، پیمان‌های مشترک ضدتحریم‌های یکجانبه، بازارهای مشترک، پول مشترک، معرفی فرصت‌های تجاری و بهره‌برداری از ظرفیت بازارهای مالی کشورهای عضو می‌تواند در این اجلاس مد نظر قرار گیرد.
برخوردار در خصوص نقش این اجلاس در مسیر بی‌اثر کردن تحریم‌ها گفت: باید مبتنی بر «کارکرد‌شناسی» این اجلاس، محدودیت‌هایی که به‌واسطه تحریم‌ها بر فضای تجاری کشور تحمیل شده را درهم بشکنیم. سران کشورهای عضو باید بدانند که این مخاطرات که به‌دلیل اصرار بر حقوق ملت ایران بر ما تحمیل شده است ممکن است روزی برای ایشان نیز اتفاق بیفتد و از الان باید برای آن یک راه چاره همه گیر اندیشیده شود و بهترین راه‌حل، ایجاد نظام مالی مستقل میان کشورهای عضو است. چراکه باید تحریم‌ها را از ریشه مورد تهاجم قرار داد. البته ایجاد ابزارهای جدید مالی و گام برداشتن به سوی استقلال نظام پولی، پیش شرط‌های خاص خود را می‌طلبد که در این خصوص متخصصین و اهل فن باید اظهار نظر کنند.
Sorry. No data so far.