فضای دودآلود داخل کافی شاپ، گلویم را می‌آزارد. کمی زمان می‌برد تا بتوانم می‌زهای خالی اطرافم را درست تشخیص دهم. میزها یا دو نفری پر شده یا چند نفری و در سویی دختری تنها پشت یکی از میزها نشسته است. وجه مشترک همه آن‌ها سیگاری است که به راحتی تقریباً دست همه دختران و پسران روشن است.
نمی‌خواهم تنهایی دختری حدود ۲۰ساله را به هم بزنم اما سیگار دستش نمی‌گذارد!
کنارش که می‌نشینم نگاهی گذرا به من می‌اندازد و پاسخ سلامم را با تکان دادن سر می‌دهد. نگاهی به من می‌اندازد و به رسم ادب پاکت سیگار ESSE طلایی‌اش را به طرفم می‌گیرد.
لبخندی می‌زنم و تشکر می‌کنم. انگار آن لحظه به هم صحبتی احتیاج داشت که خیلی زود به دادش رسیدم. ۱۹سال بیشتر ندارد و دانشجوی ترم اول علوم آزمایشگاهی است. می‌گوید هنوز به زندگی در شهر بزرگ و زندگی گروهی با چند دختر که هر کدام از شهرهای مختلف آمده‌اند عادت نکرده است به همین خاطر هم هراز چند گاهی به این کافی شاپ می‌آید تا به تنهایی سیگاری بکشد و به شرایط جدیدش عادت کند.
سیگار کشیدن را ۲ماهی است شروع کرده، اگر چه تا پیش از این حتی از برادرش که یواشکی سیگار می‌کشید هم ایراد می‌گرفته و… می‌گوید بچه‌های خوابگاه کمابیش سیگار می‌کشند. تنهایی، دوری از خانواده و تشویق بچه‌های قدیمی‌تر که سیگاری هستند، بقیه را هم به سیگار کشیدن ترغیب می‌کند.
روایت‌های آماری؛ افزایش ۲۰درصدی میزان مصرف دخانیات در بین دختران
افزایش مصرف دخانیات میان دختران دغدغه‌ای است که مدتی است توسط برخی از مسئولان مطرح شده است، موضوعی که طرح آن نه از باب هشدار بلکه از لحاظ نگرانی از فراگیر شدن بیشتر آن و البته ارائه راهکار است.
علاوه بر «ضرغام صادقی» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس که به افزایش ۲۰درصدی میزان مصرف دخانیات در میان دختران ۱۵تا۲۰ساله کلان شهرهای کشور اشاره کرده و کمبود نشاط اجتماعی و بی‌توجهی به نیازهای این گروه از جامعه را یکی از عوامل تمایل جوانان به مصرف دخانیات خوانده است یک کار‌شناس مسئول دخانیات وزارت بهداشت نیز از همین موضوع خبر داده است: «۲۰درصد دختران دانش آموز مصرف سیگار را تجربه کرده‌اند». به گفته خدیجه محصلی مصرف سیگار و قلیان در بین دختران نوجوان و جوان به سرعت رو به افزایش بوده و اختلاف وضعیت پسران و دختران کاهش یافته است به طوری که حدود ۲۰درصد دختران دانش آموز تجربه استعمال دخانیات دارند.
وی می‌گوید: طبق نتایج بررسی جهانی وضعیت استعمال دخانیات در بین نوجوانان، مصرف دخانیات در بین دختران ۱۳-۱۵ سال در دنیا در حال افزایش است و اختلاف میزان مصرف در بین دختران و پسران کاهش یافته است به طوری که در بعضی از کشور‌ها دختران بیشتر از پسران دخانیات مصرف می‌کنند. در منطقه مدیترانه شرقی میزان مصرف دخانیات در بین دختران در مدارس رو به افزایش است و به میزان ۱۹. ۵درصد در جمهوری اسلامی ایران، ۲۲. ۴ درصد در سومالی، ۲۶. ۸ درصد در سوریه، ۲۷. ۷ درصد در فلسطین و ۵۴. ۱ درصد در لبنان رسیده است. بنابراین، این مسئله به ایران محدود نمی‌شود بلکه با برخی تفاوت‌ها دیگر کشور‌ها نیز درگیر همین موضوع هستند.
محصلی ادامه می‌دهد: ۳۸درصد افراد ۱۳-۱۵سال در منازل و ۴۶درصد آن‌ها در اماکن عمومی در معرض استنشاق تحمیلی دود مواد دخانی هستند و این زنگ خطر بزرگی برای سلامت دختران و زندگی آینده‌شان است. سرانجام یک آسیب‌شناس و متخصص علوم رفتاری نیز که تحقیقاتی می‌دانی درباره همین معضل اجتماعی انجام داده است بر این گفته‌ها مهر تایید می‌زند و از استعمال ۱۰تا۲۰ درصدی سیگار در بین دختران جوان خبر می‌دهد. نتایج آماری وی بر اساس تحقیقات صورت گرفته در ۶ ماه اول امسال نسبت به ۶ ماه اول سال ۱۳۹۰ به دست آمده است. مجید ابهری البته بر مبنای همین تحقیقات خاطرنشان می‌کند: سن استعمال سیگار توسط دختران به ۱۶ سال کاهش یافته است.
ژستی به نشانه امروزی بودن
پریا دختر ۲۴ سالهای است که از ۱۷ سالگی، سیگارهای پدرش را از روی کنجکاوی و البته مخفیانه مصرف کرده، او اکنون سال هاست که مکرر سیگار می‌کشد بااین تفاوت که الان همه می‌دانند که او سیگاری است، حتی پدر و مادرش! می‌گوید اگر بدانم در مکانی اجازه کشیدن سیگار را ندارم اصلاً به آنجا نمی‌روم چون کشیدن سیگار برای من یک ضرورت است که نمی‌توانم از آن بگذرم. معتقد است که سیگار تمرکزش را بیشتر می‌کند و به او آرامش می‌دهد. او کشیدن سیگار برای ژست اجتماعی‌اش را رد می‌کند ولی درباره یکی از دوستانش می‌گوید که برای اینکه خودی نشان دهد و مثلاً بگوید امروزی است از هر فرصتی برای سیگار کشیدن استفاده می‌کند در حالی که حتی بلد نیست سیگار را چگونه در دست بگیرد.
از نظر پریا سیگار کشیدن، دختر و پسر ندارد و این نشانه پایین بودن سطح اجتماعی و فرهنگی افراد است که برای سیگار کشیدن دختران قبح اجتماعی قایل هستند چرا که هر شخصی چه دختر و چه پسر می‌تواند از هر وسیله و ابزاری که لذت می‌برد استفاده کند و سیگار هم یکی از همین ابزارهاست! البته او قبول دارد اگر مادری سیگار کشید باید انتظار سیگاری شدن دخترش را هم داشته باشد زیرا مادری که سیگار در دست دارد نمی‌تواند به دخترش بگوید سیگار بد است و نباید بکشد.
این موضوع، نکته‌ای است که کار‌شناس مسئول دخانیات وزارت بهداشت به شکلی دیگر به آن اشاره می‌کند. محصلی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: صنایع دخانی و بازار فروش آن‌ها، دختران را مورد هدف قرار داده است. آن‌ها از طریق تبلیغ در مجلات زنان، طرح‌ها و بسته بندی‌های جذاب و مورد دلخواه دختران و همچنین به کارگیری تصاویر جذاب، دلفریب، تبلیغ لاغری و دوست یابی، استقلال طلبی و زیبایی به جلب توجه دختران می‌پردازند. به گفته وی مصرف دخانیات به وسیله والدین، سایر اعضای خانواده و دوستان در استعمال دخانیات توسط دختران تاثیر به سزایی دارد.
اما دیدگاه ابهری نیز در این باره شنیدنی است. این آسیب‌شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: گسترش رفتارهای ناهنجار و بعضی از بزهکاری‌های اخلاقی در جامعه، با توجه به افزایش هجوم ناتوی فرهنگی با تغییر سبک زندگی ارتباط مستقیم دارد، چرا که تغییر شیوه و سبک زندگی، استانداردهایی را در رفتار ایجاد می‌کند که بعضی از آن‌ها با معیارهای ارزشی و فرهنگی و دینی جامعه ما هیچگونه تطابق و سنخیتی ندارد.
وی یکی از این رفتارهای ناهنجار را استعمال سیگار و قلیان توسط بانوان عنوان می‌کند و می‌گوید: با توجه به کاهش استعمال سیگار توسط بانوان و رسیدن حداقل سنی استعمال سیگار توسط دختران به ۱۶ سال باید توجه داشت که الگوهای رفتاری نادرست در جامعه از والدین گرفته تا دوستان و همسالان و گروه‌های مرجع رفتاری باعث می‌شود بعضی از دختران جوان و بانوان برای عقب نماندن از قافله به اصطلاح تمدن غربی و برای نشان دادن خود در قالب یک زن امروزی دست به استعمال دخانیات بزنند. آن هم در حالی که سیگار دروازه ورود به اعتیاد است.
وی با اشاره به نتایج پژوهش‌های می‌دانی انجام شده درباره علت استعمال سیگار توسط دختران توضیح می‌دهد: در این تحقیقات به فرآیندهایی برخورد کردیم، از جمله اینکه متوجه شدیم گروهی از دختران برای اینکه خود را بزرگ‌تر از سن خود نشان دهند اقدام به این رفتار زشت اجتماعی می‌کنند. گروهی دیگر برای عقب نماندن از قافله به اصطلاح امروزی‌ها و غربی نشان دادن خود به این اقدام دست می‌زنند و گروه سوم نیز کسانی هستند که دچار ضعف مهارت «نه» گفتن هستند یعنی با اندک تمسخر دوستان و فشار و دعوت آن‌ها سیگار را در لای انگشتان خود می‌گیرند و چنین وانمود می‌کنند که آن‌ها شجاعت لازم را برای این کار دارند و بزرگ شده‌اند و از والدین و بزرگ ترهای خود نیز نمی‌ترسند.
وی خاطرنشان می‌کند: متاسفانه استعمال سیگار و قلیان نه دلیل بزرگ شدن است و نه نشانه امروزی بودن بلکه تنها یک ناهنجاری رفتاری و یک آسیب اجتماعی است که در میان بخش قابل توجهی از دختران ما انجام می‌گیرد. وی علاوه بر این اضافه می‌کند: بخش دیگری از دختران سیگاری نیز دخترانی هستند که در شهرهای دیگر و دور از خانواده‌های خود در دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند. این گونه دختران با توجه به فاصله جغرافیایی از خانواده خود به ویژه وقتی در کنار بعضی از دوستان ناباب قرار می‌گیرند، حرکت استقلال طلبانه خود را در کشیدن سیگار می‌دانند یا در همخانه شدن با این گونه افراد و برای اینکه خود را همرنگ جماعت کنند به این عادت، آلوده می‌شوند.
بنابراین کاهش سن استعمال سیگار و قلیان و اینکه متاسفانه بعضی از والدین اجازه می‌دهند دختران و پسران جوان و نوجوان در مقابل چشم آن‌ها قلیان استعمال کنند باعث می‌شود آن‌ها در خلوت و غیبت خانواده‌ها به سراغ سیگار بروند.
امیر حسین قاضی‌زاده سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با بیان اینکه این موضوع با شرایط روانی و روحی و فرهنگی جامعه ارتباط دارد خاطرنشان می‌کند: اگرچه استعمال سیگار برای زن و مرد ناپسند است اما از آنجا که زنان و مادران نقش محوری و مادری در خانواده دارند، استعمال سیگار توسط این قشر مشکلات بیشتری را به همراه دارد و نسل‌های آینده را بیشتر تهدید می‌کند. وی خاطرنشان می‌کند: بعید می‌دانم مادری سیگاری باشد ولی فرزندانش سیگاری نشوند ولی ممکن است پدری معتاد و یا سیگاری باشد ولی به واسطه مراقبت مادر، فرزندانشان کاملاً سالم تربیت شوند. وی تصریح می‌کند: علاوه بر این چون آستانه حیای خانم‌ها در جامعه از نظر اجتماعی دارای اهمیت زیادی است و از سوی دیگر استعمال سیگار امری ضد عرف برای زنان و دختران است مشاهده صحنه مصرف سیگار توسط زنان به ذائقه جامعه آسیب بیشتری وارد می‌کند.
تلقین محدودیت‌های اجتماعی
«مریم» دختر ۲۵ ساله درست از زمان ورود به بازار کار همراه با همکارش سیگاری شد. اما به چهره‌اش که نگاه می‌کنی چندین سال مسن‌تر به نظر می‌آید. مریم در شرح حال خود می‌گوید: از زمانی که یادم می‌آید پدر و برادرم همواره با امر و نهی کردن مانع رسیدن من به آرزو‌هایم می‌شدند؛ در خانه ما برای برادرم هیچ ممانعتی وجود نداشت اما من همیشه با این جمله مواجه بودم که چون دخترم نباید خواسته‌ای خارج از عرف آن هم از نظر پدر و مادرم داشته باشم. حتی به من اجازه کار کردن هم نمی‌دادند. آن قدر باآن‌ها جنگیدم تا پدرم راضی شد وارد شغلی شوم که یکی از دوستانش برایم پیدا کرده بود. اما یکی از همکارانم سیگاری بود و من هم که محدودیت‌های فراوانی را تحمل کرده بودم سیگار کشیدن را از همکارم یاد گرفتم و… اما همین سیگار چهره‌ام را دگرگون کرده و خودم می‌دانم چقدر شکسته شده‌ام حتی مدتی است تنگی نفس آرامشم را گرفته است!
این موضوع درست همان نکته‌ای است که ابهری هم به آن اشاره می‌کند «با توجه به ناهنجاری‌های فیزیکی و عصبی سیگار روی دختران جوان، یعنی زردی پوست، سیاهی لب‌ها ودندان‌ها و چروک شدن پوست صورت و پیری زودرس و مشکلات ریوی، دختران جوان باید توجه کنند آلوده شدن به این رفتار زشت آن‌ها را از الگوهای رفتاری مثبت و مناسب دور می‌کند و آن‌ها را به جاده‌های انحرافات دیگر اخلاقی می‌کشاند».
وی دیدگاهی را که محدودیت‌های اجتماعی را عاملی تاثیرگذار در گرایش دختران به مصرف سیگار می‌داند کاملا رد می‌کند و می‌گوید: تلقین غلط این رفتار نادرست که کشیدن سیگار باعث رفع غم و غصه می‌شود یکی از علل رفتاری و روانی آلوده شدن دختران و پسران جوان به این ماده زیان بخش است ضمن آنکه بعضی از افراد تلاش می‌کنند که استعمال سیگار توسط دختران و بانوان جوان را به محدودیت‌های اجتماعی مرتبط کنند که از نظر رفتاری وروانی این ارتباط، غیرمنطقی و غیرقابل قبول است و هیچ گونه توجیه منطقی برای برقراری ارتباط و توازن بین این دو وجود ندارد، به ویژه آنکه محدودیت‌های اجتماعی باید باعث کاهش عادت به سیگار شود نه افزایش آن.
چه باید کرد؟
شرایط کنونی جامعه به گونه‌ای است که به نظر می‌رسد علاوه بر نگرانی بهتر است این گونه به قضیه نگاه کنیم که برای جلوگیری از افزایش مصرف سیگار در بین زنان چه می‌توان کرد؟
محصلی عضو کمیسیون اجتماعی در این باره پیشنهاد می‌کند برای پیش گیری از مصرف دخانیات در بین دختران اقدامات اساسی انجام شود از جمله اینکه در راستای اجرای معاهده جهانی کنترل دخانیات لازم است استراتژی‌های کنترل دخانیات برای پیش گیری از زیان‌های استعمال مواد دخانی برای هر دو جنس دختر و پسر به طور یکسان تهیه شود که بر این مبنا دختران حق دارند از بازاریابی محصولات دخانی و استنشاق تحمیلی دود مواد دخانی محافظت شوند. وی می‌افزاید: برای محافظت دختران در برابر مضرات دخانیات، باید آگاهی دختران درباره زیان‌های ناشی از مصرف دخانیات و حق آن‌ها برای زندگی در محیط‌های بدون دخانیات افزایش یابد. فروش و بازاریابی محصولات دخانی برای همگان به ویژه افراد جوان متوقف و همچنین مصرف مواد دخانی توسط بزرگسالان در مقابل نوجوانان باید ممنوع و متوقف شود ضمن آنکه محیط‌های مدارس نیز باید عاری از دخانیات باشد.
ضرغام صادقی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز درباره همین موضوع می‌گوید: خانواده‌ها، نظام آموزشی، صداوسیما، وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش باید اقدامات بیشتری در رفع این معضل داشته باشند. وی می‌افزاید: علت اصلی تمایل جوانان و نوجوانان به دخانیات، بی‌توجهی به نیازهای این گروه از جامعه است. این نماینده از فقدان طرح‌های فرهنگی در محیط‌های آموزشی و مراکز مرتبط با جوانان، گله می‌کند و معتقد است که مسئولان باید با برنامه ریزی برای آگاه سازی جوانان درباره آثار و مضرات مواد دخانی تلاش کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: خانواده‌ها فکر می‌کنند که مدارس و نظا م‌های آموزشی تمام اقدامات و مسائل را برای آگاهی جوانان انجام می‌دهند اما متاسفانه اجرای این موضوع تاکنون تحقق کامل نیافته است به همین دلیل کم توجهی خانواده‌ها و فضای آموزشی علت افزایش میزان تمایل جوانان به مصرف دخانیات است ضمن آنکه جوانان ما در دوران بحران هویت هستند، از این رو امکان تقلید و تجربه از کارهای دوستانشان وجود دارد. وی همچنین کمبود نشاط اجتماعی را یکی از علت‌های تمایل جوانان به مصرف دخانیات خواند و بر لزوم ایجاد مراکز و فضاهای شاد و مفرح برای جوانان تاکید کرد.
نظارت‌هایی که کم رنگ شده است
قاضی‌زاده سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس در همین باره از اجرا نشدن درست قانون مبارزه با دخانیات و قانون فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال انتقاد می‌کند و می‌گوید: متاسفانه نیروی انتظامی و اداره اماکن و سایر دستگاه‌ها آن گونه که لازم است بر این امر نظارت نمی‌کنند و همین امر مشکلات کنونی را ایجاد کرده است. وی خاطرنشان می‌کند: ظاهراً در بین کسانی که ناظر به اجرای این قانون هستند هم افراد سیگاری پیدا می‌شود به همین دلیل نظارت آن‌ها هم کم رنگ شده است.
در این مورد نه قصد سیاه نمایی داریم و نه قصد بزرگ نمایی، که دیده‌های همه ما در سطح جامعه به خوبی گواهی می‌دهند این موضوع فراگیری فراوانی بین زنان جامعه ندارد اما قصدمان فقط یک هشدار است تا مبادا بی‌توجهی به این موضوع گریبان گیر تعداد بیشتری از دختران و زنان شود. ریشه یابی علل گرایش دختران و زنان به مصرف دخانیات و همچنین راهکارهایی که باید اندیشید تا نتایج تحقیقات می‌دانی سالهای آینده باز هم ارقامی بالا‌تر را به رخ ما نکشد، هشدار ما به برخی مسئولان و خانواده‌ها بود!
چکیده گزارش
این روز‌ها افزایش مصرف دخانیات در بین برخی از دختران به یک دغدغه برای خانواده‌ها و مسئولان تبدیل شده است. یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس به افزایش ۲۰درصدی میزان مصرف دخانیات در میان دختران ۱۵تا۲۰ساله در کلان شهرهای کشور اشاره می‌کند. از سوی دیگر طبق آمار ۳۸درصد افراد ۱۳تا۱۵ سال در منازل و ۴۶درصد آن‌ها در اماکن عمومی اقدام به مصرف سیگار می‌کنند. کار‌شناسان در بیان علت این ناهنجاری به کمبود نشاط اجتماعی، بی‌توجهی به نیازهای این گروه‌های سنی ۱۳تا۱۵، تهاجمات فرهنگی و تغییر در سبک زندگی افراد اشاره دارند، کار‌شناسان در کاهش این ناهنجاری هم داشتن راهبرد برای کنترل دخانیات و آگاه کردن دختران را از زیان مصرف سیگار، مهم می‌دانند.
Sorry. No data so far.