وقتی اوستا پای شهریار را بوسید

استاد اسرافیلی از جمله شاعرانی است که از دوران جوانی در جریان شعر انقلاب و شعر متعهد بیت و مصراع می‌سروده. استاد اسرافیلی در دوران جوانی و همزمان با شکل گیری بخش شعر و ادب حوزه هنری همپای بزرگانی چون مهرداد اوستا، حسن حسینی و قیصر امین‌پور به پیشرفت شعر و ادبیات انقلاب کمک کرده است. استاد خاطره‌ای از دیدار با مرحوم شهریار داشتند. امروز به مناسبت سالگرد حسین شهریار گپ و گفتگویی را که با حسین اسرافیلی  شده است را منتشر می‌کنیم.

حسین اسرافیلی:

اولین باری که استاد شهریار را از نزدیک دیدم قسمت نشد رو در رو صحبت کنیم

یکی دو باری در طول حیات استاد شهریار به خدمت ایشان رسیده بودم، بار اول با تعدادی از دوستان در تهران به باغی دعوت شده بودیم که استاد شهریار هم در آن مهمانی حضور داشتند. ملاقات من در آن روز صرفاً از دور صورت گرفت و قسمت نشد که استاد را از نزدیک ببینم اما دومین باری که به خدمت استاد شهریار رسیدیم اتفاق جالب‌تری در خاطراتم برایم رخ داد که هم اکنون برایتان تعریف می‌کنیم.

وقتی وارد منزل شهریار شدیم استاد…

بعد از اینکه حوزه هنری تشکیل شد از استاد شهریار وقتی گرفتیم تا همراه تعدادی از عزیزان به خدمت ایشان برسیم خاطرم هست من به همراه بسیاری از بزرگان که برخی از آنان الان در قید حیات نیستند به خدمت استاد شهریار رسیدیم.

مرحوم اوستا، مردانی، سپیده کاشانی، محمود شاهرخی، استاد مشفق کاشانی و سیدحسن حسینی و قیصرامین‌پور از جمله افرادی بودند که در این سفر با هم همراه شدیم تا به منزل استاد شهریار در تبریز برویم. وقتی وارد منزل ایشان شدیم طبق معمول استاد در اتاق نشسته بودند.

آن زمان مهرداد اوستا، سرپرستی گروهی که به خدمت استاد شهریار رسیده بودیم را به عهده داشت و برخی مکالمات را ایشان به استاد منتقل می‌کرد.

وقتی رباعی‌هایی که برای شهریار سروده بودم در جمع آن روز خواندم

خاطرم هست یک رباعی برای استاد شهریار گفته بودم و مرحوم اوستا به استاد گفت که اسرافیلی و با اشاره‌ای به من رباعی برای شما گفته که می‌خواهد برایتان بخواند.

شهریار گفت: به به، حتماً بخوانید.

شعری که شهریار به تبعیت از حافظ سروده بود

بعد از اینکه رباعی‌هایم را برای شهریار خواندم مرحوم شهریار به اوستا گفت: یکی از شعرهای حافظ روی من تاثیر زیادی گذاشته است و من هم به استقبال از خواجه حافظ شعری با‌‌ همان ردیف گفتم.

منظور شهریار غزلی از حافظ بود که با مصراع «چون پیر شدی حافظ» شروع می‌شد.

شعری هم که استاد شهریار در استقبال از خواجه حافظ گفته بود با‌‌ همان ردیف «شباب اولی» بود.

بعد از اینکه استاد شعری برای ما خواندند به خواهش استاد اوستا یکی دو شعر دیگر هم برایمان قرائت کردند.

نکته جالبی که از دیدار آن روز در ذهنمان نقش بسته است، طرز رفتار مرحوم اوستا با استاد شهریار بود.

وقتی اوستا به محض رویت شهریار پای استاد را بوسید

اوستا زبانی فاخر و بیانی فخیم و بسیار پرصلابت داشت، اتفاقی که آن روز افتاد این بود که به محض اینکه اوستا مرحوم شهریار را دید سریع به پای ایشان افتاد و پای استاد شهریار را بوسید.

با وجود اینکه اوستا شاعر شهریار نبود اما دورادور نسبت به شهریار حس ارادت داشت شهریار هم به شکل متقابل به اوستا علاقه‌مند بود.

رویت این واقعه برای ما که آن زمان جوان و دانشجو بودیم الگویی بود که همیشه در ذهنمان نقش بسته که فردی چون اوستا چگونه به پای استاد شهریار افتاد.

شهریار از بعد مردمی بودن و استفاده از فرهنگ عامیانه در شعر حرف اول را می‌زند

در خصوص ویژگی‌های شعری استاد شهریار باید بگویم شخصیت شهریار چه از لحاظ ادبی و چه از لحاظ عرفانی دارای زوایا و منظرهای گوناگون است.

شهریار یک شاعر کاملاً مردمی بود مخاطب شعرهای شهریار تمام مردم بودند و از شاگرد قهوه‌چی گرفته تا شاه روزگار در شعر شهریار دیده می‌شود.

شهریار از بعد مردمی بودن و استفاده از فرهنگ عامیانه در شعر حرف اول را می‌زند. بسیاری از مفاهیم عامیانه بودند که ما جرات ورود آن‌ها را به شعر نداشتیم مثل برخی ضرب المثل‌ها و فولکورهای عامیانه. اما استاد آن‌ها را به ظرافت وارد شعر کرده بود.

شهریار در شعر «حیدر بابا» از دیالوگ‌های معمولی روز استفاده می‌کند/شهریار جایگاه ویژه‌ای در اقوام دارد به ویژه بین آذری زبان‌ها

اگر دقت بکنید شهریار در شعر «حیدر بابا» کاملاً از زبان دیالوگ‌های معمولی روز خودش استفاده می‌کند و برخلاف برخی از شعرا که کلمات صقیل به کار می‌برند واژگان عادی و روزمره را به شکل شعر در می‌آورد.

نکته بعدی که در خصوص شعر شهریار می‌توان به آن توجه کرد جایگاه ویژه‌ای است که شهریار در ملت‌ها و قبایل ایرانی و غیرایرانی پیدا کرده است.

هیچ یک از شاعران ایرانی به اندازه شهریار در سطح جهان شناخته شده نیستند برای مثال می‌توانیم از جایگاه خوب شهریار در میان آذری زبان‌ها نام ببریم.

در آخر می‌توانیم در کنار ویژگی‌های عامیانه و جایگاه خوب شعر شهریار در بین ملل مختلف از وجود روحانیت و معنویت خاصی را در شعر شهریار نام ببریم که این نشان از سیر و سلوک این شاعر داشت.