تربیت فزرند از سال های ابتدایی زندگی اش آغاز می شود. مادر فرزند را به دنیا می‌آورد و پدر دنیا را به او می‌شناساند. در واقع پدر غریبه شناسانده شده‌ای است که او را از دستان قدرتمند مادر جدا کرده و در پناه خود به او هویتی مستقل در جهان می‌بخشد، اما امروزه در جامعه ما تصویر پدران نشان‌دهنده آن است که آنها در مراقبت از کودک نقش كمرنگي نداشته اند و گاها تربیت فرزند را به طور کامل به همسرانشان سپرده اند. این پدران نقش خود را به نان‌آور خانواده بودن خلاصه کرده اند و به الگویی مقتدر اما دور از دسترس فرزندان تبدیل شده اند.
باید توجه داشت که نقش پدر در واکسینه شدن فرزندان مخصوصاً دخترها در مقابل ویروس های مختلف و خطرناک جامعه بسیار مهم است، و واگذاری تربیت فرزندان به مادر و خالی کردن مید‌ان تربیت از پدران، فرزندان را معمولاً با مشکلات و اختلالات رفتاری غیرقابل جبران مواجه می‌سازد که در این گزارش به آن پرداخته شده است.
فرزندان وسيله آزمايش پدران و مادرانند
دکتر امیر حسین بانکی پور استاد دانشگاه و عضو هيات علمي دانشگاه اهل بيت (ع) در گفتگو با مهرخانه در خصوص نقش پدر در تربیت فرزند گفت: در آیه قبل از آیه مشهور صبر خداوند مي فرمايد:”با چند چیز شما را امتحان می کنیم توسط ترس،گرسنگی، مال و جانتان” و آزمایش سخت تر می شود و می فرماید “آنچه از جان سخت تر است ثمرات است” که منظور از ثمرات در اين آيه همان فرزند است.
وی افزود: فرزند انسان میوه دل پدر است و آن چیزی است که به عنوان عمل صالح یک فرد ثبت می شود، حضرت نوح به خدا گفت: “چرا فرزند من اینگونه است، خداوند فرمود: “چون او از اهل تو نبود عمل صالح تو محسوب نمی شد” پس فرزند صالح مصداق عمل صالح محسوب می شود، و عالی ترین عمل صالح تربیت فرزند است.
در جامعه امروز، نقش تربیتی تنها به عهده مادر است
حجت الاسلام دکتر عباس پسندیده روانشناس و عضو هیات علمی دانشکده علوم حدیث در گفتگو با مهرخانه به نقش موثر پدر در تربیت فرزندان اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از مسایل مهم در تربیت فرزندان نقش والدین در تربیت و رشد آن هاست، به تصور عموم مردم، تربیت فرزندان بر عهده مادر گذاشته شده است و نقش مادر در این زمینه پر رنگ تر است، پدران نیز تنها مسئولیت تامین معاش را بر عهده دارند. این تقسیم بندی در عرف جامعه ما وجود دارد و مسئولیت تربیت فرزندان بیشتر بر عهده مادرها گذاشته شده است.
مسئولیت اصلی در تربیت فرزند با پدر است
پسندیده با بیان اینکه هم تحقیقات جدید روانشناسان و هم منابع اسلامی ما تاکید دارند که مسئولیت اصلی در تربیت فرزند با پدر است، گفت: پژوهشگران در کشورهای ديگر در پژوهشي كه تحت عنوان “پدرانه” صورت گرفته است، به این نتیجه رسیده اند که در خانواده هایی که پدر حضور جدی دارد و به مسئولیت و هدایت خانواده پرداخته اند، فرزندان بسیار موفق تر، رشد یافته تر و آماده تر برای زندگی هستند؛ اما در خانواده هایی که پدران حضور نداشتند و تنها مادر مسئولیت تربیت فرزند را به عهده داشته، تربیت موفق نبوده و شخصیت فرزندان به درستی شکل نمی گیرد و فرزندان به صورت غیر مقاوم و نا پخته هستند.
وی ادامه داد: این کاملا برخلاف تصوری است كه در حال حاضر صورت گرفته است و به همین جهت است که فرزندان، در نوجوانی و جوانی و حتی زمان ازدواج با مشکلات زیادی مواجه می شوند؛ چرا که آن پختگی و مقاومتی که لازمه یک زندگی مستقلانه است در آن ها دیده نمی شود.
تربيت فرزند صالح، بهترين سنت حسنه است
بانکی پور گفت: بهترین سنت حسنه، رفتاری است که ما به فرزندانمان آموزش می دهیم؛ فرزند وقتی تحت تربیت پدرش کاری را انجام می دهد، ثواب آن برای پدر نیز نوشته می شود. حتی اگر نامه اعمال پدر بسته شده باشد، ثواب كاري كه فرزند به واسطه کاری که پدرش به او یاد داده انجام دهد، به پدر می رسد.
این استاد دانشگاه به بیان حقوق پدر بر فرزند پرداخت و گفت: یکی از این حقوق این است كه نام نکویی را برای او انتخاب کند و حق اسم گذاری بر عهده پدر است؛ چرا که اسم بر روح و روان فرزند تاثیر می گذارد.
پدر موظف است زمینه های ازدواج فرزندان را فراهم کند
وي ازدواج فرزند را به عنوان حق دیگر پدر بر فرزند معرفي كرد و گفت: پدر موظف است زمینه های ازدواج فرزندان را فراهم کند، اگر ازدواج به تاخیر بیفتد و باعث شود فرزند دچار خطا و انحراف شود، پدر در این گناه شریک می شود. پس فرزندان را باید به گونه ای تربیت کنیم که آن ها آمادگی ازدواج را پیدا کنند.
بانكي پور به تربيت ديني اشاره كرد و افزود: پیامبر اکرم می فرمودند:” فرزندان آخر الزمان از دست پدرانشان آه می کشند.” اصحاب علتش را جويا شدند، پيامبر فرمود:”پدران در آخر الزمان به خوراک و پوشاک فرزندان توجه دارند؛ اما به آموزش دیني فرزندانشان توجه ندارند.”
وي ادامه داد: پیامبر فرمودند: “سه چیز را به فرزنداتان آموزش دهید قرآن خواندن، محبت اهل بیت و ادب و اخلاق نیکو”. پدران باید اخلاق اجتماعی و اخلاق نیکو را به فرزند آموزش دهند تا آنها از گناهان دور شوند. دانش، علم، مهارت کار و احساس مسئولیت نيز از جمله وظايفي است كه پدر وظيفه دارد به فرزندان آموزش دهند.
نقش مستقیم پدر در تربیت فرزند مغفول مانده است
نرگس سجادیه مدیر گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران به نقش پدر در خانواده اشاره کرد و گفت: برای نقش پدر در خانواده و تربیت فرزندان دو مسیر مستقیم و غیر مستقیم می توان تعریف کرد که منابع دینی به نقش مستقیم مثل انتخاب نام نیکو تاکید کرده اند. در متون دینی می بینید که نقش تربیت به عهده پدر است و نقش تربیتی مادر در حاشیه است مادر حتی برای شیر دادنش می تواند اجرت بگیرد و در اسلام بحث دایه مطرح شده و حتی حضرت رسول اکرم (ص) به دایه سپرده می شود. در آن زمان ممکن است بر اساس اقتضائات فرهنگی و اجتماعی کاملا نقش مستقیم پدر مطرح بود و مادر به صورت غیرمستقیم و تحت کنترل پدر ایفای نقش می کرد.
وی ادامه داد: آرام آرام که به سمت دنیای امروز حرکت کردیم این نقش مستقیم و غیرمستقیم حالت تعادلی پیدا می کند. در حال حاضر به وضعیتی رسیده ایم که نقش غیرمستقیم پدر خیلی پررنگ تر از نقش مستقیمش مطرح است. کم کم نقش پدر ها در تربیت به یک نقش غیرمستقیم تبدیل شده و نقش مستقیمشان مغفول مانده است.
پدر، ارتباط فرزند با واقعیت را تقویت می کند
سجادیه گفت: نقش غیرمستقیم پدر آن طور که می توان در نظر گرفت، تمهید شرایط است؛ اینکه خانه و سرپناهی برای خانواده و فرزندانش فراهم کند، از لحاظ امور غذایی به فرزندان رسیدگی کند و یک فضای آرام روانی در خانواده ایجاد کند. شما وقتی نگاه می کنید می بینید در بسیاری از خانواده ها نقش پدر به همین موارد خلاصه شده است و پدر خوب، پدری است که در خانواده ایجاد تنش نکند و تربیت فرزند بیشتر از مادر خواسته می شود.
وی با بیان اینکه این روش تربیت یک نوع عدم تعادل تربیتی را ایجاد می کند، افزود: در حالی که پدر و مادر هر یک دارای نقش مستقیم و غیرمستقیم هستند و نمی توان نقش های هر کدام را به دیگری واگذار کرد.
این استاد دانشگاه به تاثیرات نقش های تربیتی مادر و پدر اشاره کرد و گفت: مادر به واسطه محبت بی حد و مرز و بی شائبه ای که نسبت به فرزند دارد، بیشتر خیال ورزی های کودک را تقویت می کند و پدر به واسطه ارتباطی منطقی که با کودک دارد می تواند ارتباط کودک با واقعیت را تقویت کند.
شانه خالی کردن پدر در تربیت، ارتباط دختر با فضای بیرونی را دچار مشکل می کند
وی تصریح کرد: تحقیقات صورت گرفته نشان داده است که کودکان محروم از پدر در ارتباط با واقعیت دچار مشکل هستند و خوب نمی توانند در موقعیت اجتماعی یا فرهنگی قرار گرفته و واقعیت را درک کنند. ولی مادر به خاطر نرمش و انعطافی که دارد دنیایی پر از تبصره را برای کودکان متصور می کند که کودک می تواند آن را تغییر داد و به راحتی از این دنیای ساخته شده عبور کند. ولی اگر پدر در راس قانونگذاری باشد، کمتر این تبصره ها برای فرزند وجود دارد و اینگونه فرزند می داند که یک ساختار و چارچوبی وجود دارد که نمی تواند تغییرش دهی بلکه باید آن را بپذیرد .
سجادیه گفت: با شانه خالی کردن پدر در تربیت، مادر باید این نقش را به عهده بگیرد ولی از آنجایی که قرار گرفتن مادر در راس قانونگذاری با روحیات او سازگار نیست، یک اختلال تربیتی ایجاد می شود و حاصل آن ایجاد مشکل در ارتباط دختر و پسر با دنیای بیرونی است. در نتیجه فرزند به عنوان یک فرد در خود فرورفته یا خیال پرداز افراطی خودش را بروز می دهد و مانند بچه های لوسی که اصلاً نمی توانند چارچوب های بیرونی را بپذیرند، حرف می زند.
سازگاری اجتماعی دختر به کمک پدر شکل می گیرد
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه این روند سازگاری های اجتماعی فرزند را دچار مشکل می کند، افزود: سازگاری اجتماعی فرد، مبتنی بر شناختن چارچوب ها و قوانین از سوی اوست تا بتواند براساس آن ها عمل کند. اگر هیچ تجربه ای از این چارچوب ها نداشته باشد و همه چارچوب هایش منعطف باشند که همیشه می توانند تغییر کنند، این آدم در سازگاری اجتماعی دچار مشکل می شود.
وی در ادامه گفت: بسیاری از اوقات بعضی از روانشناسان پسافرویدی معتقدند بازی هایی که پدر با بچه می کند دارای قداعد ماندگارتری است و این قواعد ماندگارتر به بچه این آموزش را می دهد که تمام روابط اجتماعی مثل بازی های که با پدر می کند یک قواعد پایداری دارد که باید شناخته شده، بر اساسش عمل شود و اگر قرار است تصحیح و اصلاحی روی آن صورت گیرد، باید از یکسری قوانین دیگر استفاده شود؛ چراکه افراد نمی توانند صرفاً با تکیه بر روابط احساسی قواعد بازی را تغییر دهند، پس ارتباط با واقعیت و سازگاری اجتماعی دو بحث مهمی است که نقش پدر را در تربیت پررنگ می کند.
پدر، نقش مهمی در شکل گیری نقش های جنسیتی دختر دارد
سجادیه به نقش مهم پدر در شکل گیری نقش های جنسیتی اشاره کرد و گفت: پسران و دختران نیازمند حضور دو جنس در خانواده هستند که هم روابط این دو جنس را تجربه کنند و هم نقش هایی که این دو جنس ایفا می کنند و تمایلاتشان را بشناسند. و اگر این مسئله در محیط خانه تامین نشود عواقب ناخوشایندی به همراه خواهد داشت.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در حال حاضر فرزندان ما به شدت از اخلال در نقش جنسیتی شان رنج می برند. پسران دخترگونه یعنی شبیه مادران رفتار می کنند. دختران ممکن است یکسری از رفتارها را از مادر ببینند و نقش های مادر را به عنوان الگو بپذیرند، اما از آن طرف نیاز به توجه جنس مخالف دارند و نیاز دارند برخی واژگان محبت آمیز را از زبان پدرشان بیاموزند؛ جملاتی مثل اینکه امروز چه لباس قشنگی پوشیدی و …
وی ادامه داد: دختری که چنین واژگانی را کمتر از پدرش می شنود، ممکن است با شنیدن هر یک از این واژگان از سوی جنس مخالف در بیرون از خانه دلش بلرزد و فضاهایی برای انحرافش ایجاد شود. اینکه فرد تشنه محبت جنس مقابل باشد و زیر و بم های جنس مخالف را بشناسد، نیازمند این است که با این جنس ارتباط داشته باشد. شناخت جنس مقابل به یک تجربه ورزی نیاز دارد که پدر می تواند در این زمینه به دخترش کمک کند تا او بتواند زیر و بم های شخصیت یک پسر را تشخیص دهد. هر چه حضور جنس مخالف در خانواده کمتر باشد، به دلیل اینکه نزدیک ترین ارتباطات عاطفی در خانواده صورت می گیرد، آن فرد جنس مخالف را فقط از دور تماشا می کند و از آنجایی که جنس مخالف از دور برایش دست نیافتنی است، موجب آغاز انحراف های بعدی در این فرد شود.
پدر هنگام ورود به خانه اول دخترش را در آغوش بگیرد
سجادیه با بیان اینکه کنترل نیازهای فرزند مهم تر از پاسخگویی به آن هاست، گفت: امروزه نقش های غیر مستقیم پدر خیلی پررنگ شده در حدی که پدرها ایجاد شرایط مناسب برای زندگی را با تربیت فرزند اشتباه می گیرند و بیشتر وقتشان را صرف تمهید شرایط فرزندانشان می گذارند و کمتر در خانه حضور دارند، در حالی که اگر برخی نیازها کنترل شود و یا حتی پاسخ داده نشود بهتر است، تا اینکه پدر به خاطر ایجاد چنین شرایطی هیچ گاه در خانه نباشد. این رشد شخصیتی به شدت بچه ها را از نظر اقتصادی وبال خانواده بار می آورد و آنچه که ما از تربیت می خواهیم اتفاق نمی افتد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: در شرایط امروز تعدای از مادران شاغل هستند و ناگزیر باید نقش مستقیم هر یک از والدین در تربیت تقسیم شود و فارغ از آن اساساً نقش مستقیم پدر دارای کارکردهایی بوده که الان مادر نمی تواند آن کارکردها را عملی کند و این گونه ممکن است نیازهای روحی-روانی فرزندان بی پاسخ بماند.
وی به سیره اهل بیت در تربیت دختر اشاره کرد وافزود: در بعضی احادیث آمده که پدر وقتی وارد خانه می شود، اگر دختر یا پسری دارد، ابتدا باید دختر را در آغوش بگیرد و به او توجه بیشتری كند. در سیره حضرت رسول (ص) می بینید که ایشان هر روز درب خانه حضرت زهرا(س) می رفتند و به او ابراز محبت می کردند و این مسئله نشان می دهد که زن احساس حمایت عاطفی دارد، حتی اگر حمایت اقتصادی اش مستقل باشد.
حس خودآرایی دختر از سوی پدر پاسخ داده شود
سجادیه اظهار داشت: همانطور که مادر در شکل گیری نقش های جنسیتی نقش دارد، پدر نیز در تثبیت نقش جنسیتی دختر نقش دارد؛ به این مفهوم که به هر حال دختران تمایلی به زینت آرایی و خودآرایی دارند و این نیاز باید در محیط خانه و توسط پدر تامین شود و دختر به خاطر همین حس خودآرایی و زینت، باید جملات محبت آمیز بشنود و نیاز به دیده شدن دارد.
این استاد دانشگاه اعتقاد دارد: اگر دختران از پدرانشان جملات محبت آمیز دریافت کنند با شنیدن هر ابراز علاقه ای از سوی جنس مخالف در بیرون از خانه دستپاچه نمی شوند. بدین ترتیب دختر اعتماد به نفس لازم را به دست می آورد و به استواری شخصیت می رسد. پدران با فاصله ای که هنوز نمی توانند به دخترانشان ابراز علاقه کنند باید به خاطر داشته باشند که اگر تعادلات عاطفی در محیط خانه به یک حدی از محیط بیرون برسد دخترانشان در مواجهه با ابراز محبت های جنس مخالف دچار شوک نمی شوند.
پدران در آموزش به فرزندانشان صبورانه رفتار كنند
بانكي پور تصريح كرد: یکی از مشکلات امروز این است بچه ها وابسته به پدر و مادر بزرگ می شوند و سن بزرگ شدنشان 25 سالگی است. این مسئله ضربه به آن ها وارد می کند، پس باید احساس مسئولیت را به آن ها آموزش دهیم تا بتوانند زندگیشان را اداره کنند و تنبل نباشند.
وي تاكيد كرد: پدران باید همه این مسائلي كه عنوان شد را با صبر و حوصله به فرزندانشان آموزش دهند و با بداخلاقی این مسایل را به فرزندانشان منتقل کنند.
پدران بايد در تربيت دختران از عواطف بیشتري استفاده كنند
بانكي پور به نقش مهم پدر در تربيت دختران اشاره كرد و گفت: تربیت دختر بسیار سخت تر از پسر است، در روايات آمده است :”کسی که بتواند یک دختر خوب تربیت کند آتش جهنم از او دور می شود، کسی که دو دختر خوب تربیت کند بهشت بر او واجب می شود و …”
وي گفت: دختر تشنه محبت است و پدران بايد در تربيت دختران از عواطف بیشتري استفاده كرده و از نظر عاطفی باید به آن ها توجه شود تا محبت آن ها تامین شود و دچار لغزش نشود. هر چه بتوانیم سن ازدواج دختران را پایین تر بیاوریم، برای سلامت آنها بهتر است البته برای این امر باید زمینه های تربیتی دختر را فراهم كنيم تا آن ها در مقطع دبيرستان سنجيده رفتار كنند.
بانكي پور خاطر نشان كرد: تربيت عملي فرزندان بسيار مهم است، باید توجه کرد که دختران و پسران ما آن گونه که “ما دوست داریم” تربیت نمی شوند آن گونه که “ما هستیم” تربیت می شوند، پس ما باید با عمل و رفتارمان تربیت را به فرزندانمان آموزش دهیم.
پدر و مادر، هر دو نقش تعیین کننده در تربیت فرزندان دارند
پسندیده تصریح کرد: در تحقیقی که در منابع اسلامی شده است، مسئولیت های جدی تربیتی بر عهده پدر گذاشته شده است. این نشان می دهد که والدین نباید طبق تقسیم کاری که اكنون در جامعه وجود دارد، رفتار كنند. پدر نقش اساسی در تربیت فرزندان و رشد آن ها دارد البته بی تردید پدر و مادر هر دو نقش تعیین کننده در تربیت فرزندان دارند؛ اما مسئولیت تربیت، هدایت و اداره و مدیریت کردن در این زمینه، بر عهده پدر است و اگر این دو عنصر در کنار یکدیگر قرار گیرند می توانند فرزندانی موثر تربیت کنند.
وی با بیان اینکه مادر ها در تربیت فرزندان بیشتر اهل تسامح هستند، گفت: این رفتار مادران ممکن است باعث شود در برخی اوقات مصلحت های فرزندان رعایت نشود، سخت گیری های لازم صورت نمی گیرد و به همین دلیل فرزندانی ناپخته، نابردبار، زودرنج و پر توقع به جامعه تحویل داده می شوند
پدر باید نقش بیشتری در تربیت فرزندان و مدیریت خانواده بر عهده بگیرد
عضو هیات علمی دانشگاه علوم حدیث ادامه داد: اگر ترکیب پدر و مادر همانطور که در فرهنگ اسلامی نیز بر آن تاکید شده است رعایت شود، فرزندان رفتار مطلوب تر و نقش مهم تري خواهند داشت، متاسفانه وقتي وضعیت کنونی جامعه را نگاه می کنیم، می بینیم که در شهرهای بزرگ نه پدر حضور چندانی در خانه دارد و نه مادر حضور پر رنگی دارد.
وی با انتقاد از اینکه ما در تبلیغاتمان تنها به نقش مادر در خانه پرداخته ایم در حالی که پدر نيز بايد در خانواده حضور داشته باشد، گفت: پدر باید نقش بیشتری در تربیت فرزندان و مدیریت خانواده بر عهده بگیرد تا خانواده موفق و فرزندان رشد یافته ای را بتوانیم تربیت کنیم و تحویل جامعه بدهیم.
دختران بر اساس الگوگیری از پدر همسر خود را انتخاب می کنند
دکتر علیرضا شریفی، عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران معتقد است: امروز به دليل اين که نهادهاي ديگر در امر تربيت فرزندان وارد شده اند، تغييراتي در وظايف و کارکردهاي والدين، از جمله پدر صورت گرفته است. اين کارکردها به ويژه از ۷ سالگي که کودک از خانواده جدا مي شود، تحت تاثير شديد نهادهاي اجتماعي قرار مي گيرد. جامعه ما مي کوشد که فرزندان را به صورت جنسيتي (مذکر، مونث) تربيت کند بدين معنا که يک سري کارکردها به صورت کليشه اي در زمره وظايف مردانه و پسرانه و يک بخش ديگر نيز جزء وظايف دخترانه و زنانه تعريف و دسته بندي شده است.
وی می افزاید: با اين تقسيم بندي واضح است که همانندسازي پسران براي گرفتن نقش جنسيتي پسرانه يا مردانه در آينده تا چه حد به الگويي که از پدر مي گيرند، متکي است و پدر به طور مستقيم و غيرمستقيم، نقش مهمي در تربيت فرزندان پسر دارد و الگويي بارز به حساب مي آيد. به اين ترتيب واضح است نظام ارزشي، شخصيت، رفتار و منش فرزندان پسر، براساس الگوپذيري از پدر است.
وی به نقش پدر در تربیت دختر اشاره می کند و معتقد است: در مورد دختر نيز همين وضعيت وجود دارد؛ دختر قرار است طبق تعريف جامعه نقش يک همسر را ايفا کند و پدر براي او الگويي است که براساس آن الگو، دنبال همسر خواهد گشت. به خصوص تاثير پدر در سن نوجواني دختر و پسر بسيار چشمگير و قابل ملاحظه است.
Sorry. No data so far.