یخچال می‏‌تواند سبک زندگی را عوض کند

نظام تکنیکی یا تولید محصولی مانند یخچال می‌‏تواند به کلی الگوی خرید و مصرف مواد غذایی را نتحول سازد. این تنها نمونه ‏ای کوچک از تأثیر نظام اجتماعی بر سبک زندگی است.

تأثیر نظام اجتماعی بر سبک زندگی در مصداق خرید مواد غذایی

«برای صرفه‎جویی در انرژی و پول، یخچال خود را پر کنید. شاید تصور کنید که پرکردن یخچال باعث می‌‏شود کار بیشتری انجام دهید، اما عکس این مسئله صحت ندارد. هر چقدر مواد بیشتری در داخل یخچال خود قرار دهید، دمای آن کمتر نوسان خواهد داشت. بدین ترتیب همه مواد خنک می‌‏مانند و در هزینه‏های انرژی صرفه جویی می‌‎کنید. و چون یک یخچال پر، یخچالی خوشحال است، پرکردن یخچال ارزش آن را دارد.

به اندازه ظرفیت یخچال خود خرید کنید. چرا باید عمده خرید کنیم؟ چون از لحاظ قیمت به صرفه است و برای یخچال نیز مفید خواهد بود. از فریزر شروع کنید: به دنبال فروش‏های ویژه برش‏های دلخواه گوشت باشید و تا جایی که ظرفیت وجود دارد خریداری کنید. یک برش کامل را با بسته‏بندی فروشگاه در داخل یک کیسه فریزر بگذارید؛ یا به اندازه‏های کوچک‏‌تر مناسب برای هروعده تقسیم کنید. اگر آن‌ها را به طور صحیح بسته‏ بندی کنید، به راحتی می‌‏توانند تا شش ماه در فریزر بمانند. فضای اضافی فریزر را با کیسه‏های بسته میوه و سبزیجات یخ زده پر کنید تا برای تهیه غذاهای فرعی و نوشیدنی‏های کم‏هزینه از آن‌ها استفاده نمایید.

در یخچال، فقط به اندازه‏ای که برای گردش هوای سرد و دیدن محتویات پشتی لازم است فضا باقی بگذارید. موادی که بیشتر مصرف دارند را در جلو قرار دهید تا بتوانید بعد از باز کردن در یخچال براحتی آن‌ها را بردارید. اگر فرزندی دارید که درب یخچال را باز نگه داشته و به دنبال خوراکی می‌‏گردند، چیزهای مورد علاقه آن‌ها را در ارتفاع چشم ‏آن‌ها قرار دهید تا انرژی تلف نشود. برای جلوگیری از انتقال آلودگی و پرهیز از دور انداختن مواد غذایی، همیشه گوشت و ماهی خام را در پاین‏‌ترین قفسه بگذارید».

آنچه گذشت تبلیغات تجاری برای خرید انواع خوراکی یا چیز دیگر نبود؛ تبلیغات یخچال نیز نبود؛ بلکه دستور العمل فوق را که یک شرکت تولید کننده یخچال و فریزر در سایت خود قرار داده است، مطالعه کنید. درست است که در این تبلیغ هیچ توصیه‏ای برای اینکه چه بخریم وجود ندارد و این ما هستیم که آزادانه و با اراده خودمان دست به انتخاب می‌‏زنیم، ولی دقیقا مسئله همینجاست که هرچند این دستور العمل و هزاران دستور العمل دیگری که هرروزه با آن‌ها برخورد می‌‏کنیم، نه تنها سبکی از زندگی را پیش فرض دارند، بلکه به مدد نظامات اجتماعی، آن را معقول و مطلوب می‌‏نمایند. در این دستور العمل دو نکته قابل تأمل وجود دارد:

۱-به اندازه ظرفیت یخچال خود خرید کنید.

نه به اندازه بودجه و نه به اندازه نیازمان، بلکه می‌‏بایست به اندازه یخچالمان خرید کنیم! و این یعنی ما در حکم بردگانی هستیم که وظیفه‎امان پر کردن یخچال است! برای آن‌ها که فکر می‌‎کنند این جمله کاملاً منطقی و طبیعی است، نیازی نیست تا خود را به زحمت بیندازند و گلستان سعدی را ورقی بزنند و بیندیشند که اگر سعدی نیز در روزگار ما می‌‏زیست اصلاً در گلستان خود از فضیلت قناعت سخن می‌‏گفت یا نه، بلکه تنها کافیست به آگهی یخچالی که نه در قرن‏‌ها قبل، بلکه در ۱۹۵۵چاپ شده است نگاهی کنیم که چگونه متواضعانه (البته در قیاس با امروز) می‌‏نویسد که «(یخچال) مواد غذایی را همانطور که می‌‏خرید نگه می‌‏دارد».

پس هرچند شاید در وهله اول اینگونه به نظر برسد که نظامات اجتماعی (توجه شود که نظامات اجتماعی فرا‌تر از نظامات سیاسی و اقتصادی هستند و نظامات فرهنگی، علم و تکنولوژی را نیز در بر می‌‏گیرند) صرفاً دسترسی به چیزهایی را سهل و به چیزهای دیگری را سخت می‌‎کنند، ولی مسئله کمی پیچیده‏‌تر است. به عبارت دیگر تأثیر نظامات اجتماعی بر زندگی ما تنها بر سهولت دسترسی به فراورده‏‌هایشان خلاصه نمی‌‏شود، بلکه پا را فرا‌تر از این نهاده و برای ما سبک زندگی می‌‏سازند. به عنوان مثال برای خرید روغن خوراکی سری به بازار بزنید، مشاهده می‌‏کنید که روغن‏های مایع با قیمت مناسب و در تنوع بسیار زیاد موجود است و در مقابل روغن حیوانی هم با قیمت بسیار زیاد و هم به سختی قابل تهیه است، این اولین سطح تأثیر نظامات اجتماعی بر زندگی است، یعنی فراوره‏‌هایش دردسترس و معقول می‌‏نمایاند (که البته چون عالم فعلی ابزاری است، معقول این عالم هم صرفه‏ای اقتصادی است) مگر هنگامی که روغن جامد آمد، غوغا به پا کردند که روغن حیوانی مصرف نکنید، چرا که چنین می‌‏شود و چنان. و همین غوغا زمانی که می‌‏خواستند روغن‏های مایع را جایگزین روغن‏های جامد کنند به پا خواست.

ولی اگر کمی توجه کنیم می‌‏بینیم که حتی کسانی که امروزه روغن حیوانی می‌‏خرند آن را نه به عنوان روغن، بلکه به عنوان دارو تهیه می‌‏کنند و این تأثیر شگرف نظامات اجتماعی بر زندگی است که برای ما سبک زندگی می‌‏سازد.

حال به مثال یخچال برگردیم، واقعاً مسئله امروز این نیست که یخچال بخریم با نخریم، و اگر ابتدا برای این یخچال می‌‏خریدیم که «مواد غذایی را همانطور که می‌‏خریم، نگه دارد». ولی امروز یخچال ما است که می‌‎گوید چه چیزی و چقدر بخریم. این یخچال نوعی سبک زندگی برای ما ساخته است.

۲- برای صرفه‏ جویی در انرژی و پول، یخچال خود را پر کنید.

اگر شما هم کمی دغدغه اخلاقی داشته باشید، این سؤال برایتان پیش می‌‏آید که مصداق اسراف کدام است؟ و چه باید کرد؟ آیا باید تا آنجایی که یخچال‏مان جا دارد خرید کنیم تا مصرف برق آن پایین بیاید و بالتبع هم برق کمتری مصرف شود و هم به محیط زیست آسیب کمتری وارد شود و یا باید به اندازه نیازمان بخریم؟ آیا باید مواد را به صورت عمده بخریم تا پول کمتری بدهیم، حتی با وجود اینکه می‌‏دانیم احتمال خراب شدن بخشی از آن وجود دارد و یا باید پول بیشتری بدهیم ولی به اندازه نیازمان بخریم؟

پس سخن از تأثیر نظامات اجتماعی بر سبک زندگی، سخنی عمیق و لایه لایه است و سبک زندگی موجود به مدد نظامات اجتمای اموری را موجه و عقلانی کرده است و البته مخاطره آمیز است. در نمونه فوق دیدیم که نظام تکنیکی یا تولید محصولی مانند یخچال می‌‏تواند به کلی الگوی خرید و مصرف مواد غذایی را نتحول سازد. این تنها نمونه‏ای کوچک از تأثیر نظام اجتماعی بر سبک زندگی است.