امروز تقریبا برای بسیاری از مردم این معنا مشخص گردیده که اسباب بازی کودکان تنها یک وسیله سرگرمی نیست و این کالا علاوه بر اینکه کودک و نوجوان ما را سرگرم می‌کند وسیله موثری برای تاثیر بر اخلاق، رفتار و شکل گیری شخصیت اوست.
اسباب بازی ابزار موثر در سبک زندگی
اگرچه گاهی ما به جهت روزمرگی و گرفتاری‌ها این تاثیرات را فراموش می‌کنیم ولی وقتی از شخصی در این باره سوال کنید او به شما خواهد گفت که ار تاثیرات فرهنگی یک اسباب بازی روی فرزند خود مطلع است و آن را یکی از موارد موثر در سبک زندگی می‌داند.
علیرغم این، حساسیتی که امروز مردم و دولت باید در این مورد مهم نشان دهند وجود ندارد.
این مورد از آنجا نگران کننده است که بیشتر اسباب بازی‌های موجود در بازار «وارداتی» و حامل فرهنگ کشور سازنده است که بعضا هیچ قرابتی با ما ندارند؛ اسباب بازی‌هایی که بر ارزش‌ها، هنجار‌ها و نوع پوشش فرزندان ما تاثیر می‌گذارند.
۸۰ درصد اسباب بازی‌های موجود در کشور خارجی است
در حال حاضر نزدیک به ۸۰ درصد اسباب بازی‌های موجود در کشور خارجی است و این رقم به جهت تاثیر این کالا بسیار نگران کننده است.
بیش از ۳۰ درصد از کل فروش اسباب بازی‌ها مربوط به عروسک‌ها است که حدود ۷۰ درصد آن‌ها وارداتی هستند. ضمن اینکه از این ۳۰ درصد تولید داخل نیز حدود ۴۵ درصد آن کپی برداری از کارهای وارداتی است که هیچ شباهتی به فرهنگ ما ندارد.
باربی، سربازان آمریکایی در خاک کشورهای دیگر
با کمی دقت متوجه می‌شویم که طی سالهای اخیر شکل و حجم عروسکهای وارداتی وسیله‌ای برای ترویج سکس، شکل پوشش، تبلیغ شکلی از اندام، موسیقی‌های مبتذل و خصوصا رقص هستند و اگر عروسکهای موزیکال تا دیروز حجم کمی از عروسکهای در دست بچه‌ها را تشکیل می‌داد امروز دیگر کمتر عروسکی را می‌یابید که موزیکال نباشد و صاحب خود را به «رقص» ترغیب نکرده و او را آرزومند داشتن اندام شبیه خود نکند.
این مورد به خصوص درباره عروسکهای باربی بسیار مشهور شده بطوریکه «باربی» در فرهنگ لغات عده زیادی از مردم معادل واژه «زیبایی» و «اندام متناسب» شده است؛ عروسکی که نه به گفته ما بلکه به اذعان بسیاری از کار‌شناسان خارجی معرف و تبلیغ کننده فرهنگ آمریکایی و ارزش‌های آن است و امروزه نه تنها در ایران بلکه در بیش از ۱۵۰ کشور جهان بیش از یک میلیارد آن به فروش می‌رسد و به نوعی سربازان آمریکا در خاک کشورهای دیگر هستند.
اهمیت این کالا در نظر ما زمانی شکل واقعی تری به خود می‌گیرد که بدانیم گردش مالی اسباب بازی در دنیا بیش از ۷۰ هزار میلیارد دلار است که حدود ۷۰ میلیون دلار آن (حدود ۵۰ میلیون دلار از مبادی رسمی و حدود ۲۰ میلیون دلار به صورت قاچاق) مربوط به ایران است که البته با احتساب تولید داخل چیزی حدود ۸۰ میلیون دلار حجم بازار اسباب بازی در کشورمان است که این رقم نشاندهنده جایگاه این کالا در خانواده‌های ایرانی است.
اولین اقدامات دولت برای مواجهه با بازار اسباب بازی
اسباب بازی بعنوان یک کالای فرهنگی از بدو تولد تا حساسترین سنین رشد فکری و فرهنگی کودک با او همراه است. جالب اینکه امروزه این کالا از دنیای کودکان به وسیله رفع مشکلات روانی و جسمانی کهنسالان نیز ورود پیدا کرده و دامنه خود را گسترش داده است.
اما سوال مهمی که در این مورد وجود دارد این است که حجم ورود و تاثیرگذاری ما در این حوزه به چه میزان است؟
سال ۱۳۵۸ به علت محاصره اقتصادی ما توسط آمریکا و غرب، شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را در ارتباط با صرفه‌جویی ارزی به تصویب رساند که واردات قریب به ۳۰۰ قلم کالای اساسی به کشور ممنوع شد. از جمله این اقلام که لوازم آرایشی، بهداشتی، چینی‌آلات و وسایل تزئینی بود، واردات اسباب بازی نیز ممنوع و از وزارت بازرگانی کد صفر گرفت.
علیرغم اینکه واردات اسباب بازی ممنوع شد، ولی به دلیل تغییر و تحولات فرهنگی، رونق این صنعت در کشور یک رشد تصاعدی پیدا کرد و طی ۱۰ سال نزدیک ۲۵۰ برابر افزایش یافت.
به همین دلیل علیرغم درگیر ما در جنگ و محاصره اقتصادی، قاچاق اسباب بازی به کشور روز به روز رونق پیدا کرد و تبدیل به یکی از مشاغل پر سود برای قاچاقچیان شد.
برای مقابله با این اتفاق، واردات اسباب بازی در سال ۱۳۸۱ آزاد شد تا سامانی به این وضعیت داده شود درصورتیکه دو نسل از این عدم توجه آسیب دیده بودند.
تشکیل شورای نظارت بر اسباب بازی
اما این روند کماکان ادامه یافت و در مدیریت کلان کشور به اسباب بازی در حد یک کالای سرگرم کننده صرف نگاه شد در صورتیکه در همان سال‌ها بالا‌ترین آسیب تربیتی، اخلاقی و روانی در حوزه دختربچه‌ها از موضع عروسک‌ها بود.
در قدم بعدی در سال ۱۳۷۷ در شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه شورای نظارت بر اسباب بازی تصویب شد و برای اولین بار در تاریخ و نظام فرهنگی کشور یک نهاد رسمی در این مورد شکل گرفت که تا قبل از آن نبود.
به این شکل دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی واردات اسباب بازی را ممیزی کرد.
اما علیرغم ایجاد این شورا، مشکلات هنوز پابرجا بود و شورای نظارت بر اسباب بازی فقط ضوابطی را اعلام می‌نماید که جلوی حاد‌ترین موارد نظیر عروسکهای خیلی بد پوش را می‌گیرد. یعنی هیچ گونه استانداردی برای ورود اسباب بازی از نظر فرهنگی وجود ندارد.
صدا و سیما بزرگ‌ترین گروه مرجع برای خانواده‌ها در تهیه اسباب بازی
بر طبق نظرسنجی‌ها هنوز صدا و سیما بزرگ‌ترین گروه مرجع برای خانواده‌ها در تهیه اسباب بازی است و نقش آن در مقایسه با دیگر گروههای مرجع مثل مهدکودک و بعضا مدارس غیر قابل رقابت است. صدا وسیما از طریق مستقیم یعنی تبلیغ اسباب بازی و از طریق غیر مستقیم یعنی معرفی شخصیتهای کارتونی بیشترین تاثیر را بر بازار مصرف داخلی دارد. مثلا عروسکهای کلاه قرمزی، پسرخاله و تابه تا سال‌ها در بازار، قابل رقابت با انواع خارجی خود بودند و امروز هم عروسکهای شکرستان علی رغم قیمت بالای آن محبوب بچه هاست و این نشان می‌دهد که شخصیتهای کارتونی «تلویزیون» بیشترین طرفدار را بین بچه‌ها دارند.
تلویزیون نشان داده به راحتی می‌تواند در جلب نظر کودکان به شخصیتهای ایرانی نقش ایفا کند. سازمان‌ها و ارگانهای دیگر هم می‌توانند این روند را تکمیل کنند ولی مشکل اینجاست که اساسا به غیر موارد استثنا کاری در این مورد صورت نگرفته است.
تنها گذاشتن اعداد و ارقام کنار هم و عنوان این مطلب که صنعت اسباب بازی چین و آمریکا و اروپا جهان را تسخیر کرده دردی را در این عرصه از ما دوا نمی‌کند.
امروز دختران ما دوست دارند مانند باربی لباس بپوشند، آرایش کنند و اندامشان را مثل آن درآورند یا پسران ما شب‌ها خواب بن تن و اسپایدرمن را می‌بینند.
تربیت آینده سازان کشور را به دست کارخانه دارهای بزرگ خارجی سپرده‌ایم
همین‌ها اتفاقا مظاهر ملموس «سبک زندگی» است؛ همان چیزی که هم اکنون همه در تکاپوی برگزاری سمینار و دادن بیلان کاری درباره آن هستند و تنها چند هفته دیگر اصل آن هم فراموش می‌شود.
دستگاههای مسئول البته اسباب بازی را جدی نگرفته‌اند وگرنه در حدود بیست و چند سال گذشته همه فعالیت‌ها به این موارد محدود نمی‌شد.
وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، حوزه هنری، کانون فکری و شورای فرهنگ عمومی باید در این عرصه پاسخگو باشند که چه اقدامی برای میهمانان ناخوانده خانه‌های ما کرده‌اند.
جالب اینکه تولید کننده نیز به جهت احاطه بازار توسط این اجناس مجبور به کپی کردن همین شخصیت‌ها شده و به دلیل تولید بالا این کالا در خارج از ایران و به تبع آن قیمت تمام شده کمتر، کارخانه دار داخلی هم نمی‌تواند در این عرصه رقابت کند.
موارد متعددی وجود دارد که ما توانسته‌ایم در این حوزه موثر باشیم ولی دستگاههای مرتبط گزارش دهند که اصولا چه کرده‌اند که ما باید منتظر نتایج آن باشیم؟
به این شکل بهترین و موثر‌ترین سالهای عمر آینده سازان کشور را به دست کارخانه دارهای بزرگ خارجی سپرده‌ایم تا آن‌ها فرزندانمان را تربیت کنند.
Sorry. No data so far.