خمپاره را می‌توان به گونه‌ای توپخانه جیبی و همراه فرمانده واحدهای پیاده نظام در خط مقدم به شمار آورد. از سالهای بسیار دور به این سو اکثر واحدهای غیر پیاده تلاش خود را برای پشتیبانی از این واحد در میدان نبرد به عمل می‌آورند. علت این پشتیبانی این است که اولا پیاده نظام مهم‌ترین و در عین حال ستون فقرات نیروی زمینی هر ارتشی را تشکیل می‌دهد و در همین حال در برابر حملات دشمن چه به شکل هوایی، توپخانه‌ای و یا چه زرهی آسیب پذیر است.
در ارتش‌های جهان معمولا از توپهای ۱۰۵ میلی متری به صورت سازمانی برای پشتیبانی واحدهای پیاده استفاده می‌شود. در این میان برای مواقع اضطراری و زمانی که به هر دلیل واحدهای پیاده به پشتیبانی توپخانه دسترسی ندارند از «خمپاره» برای ایجاد آتش پشتیبانی برای واحدهای پیاده استفاده می‌شود.
توپ آمریکایی ۱۰۵ میلی متری M۲
در یک نگاه کلی خمپاره یک وسیله ساده و کارآمد است که از یک لوله فلزی تشکیل شده است که در انتهای آن یک سامانه فعال کننده به شکل سوزنی وجود دارد. زمانی که خدمه خمپاره گلوله را به درون لوله پرتاب می‌کنند این مکانیزم در انتهای لوله به پشت گلوله ضربه زده و آن را فعال می‌کند. واحدهای پیاده نظام به صورت معمول از خمپاره‌هایی با کالیبر ۶۰، ۸۱، ۸۲ و ۱۲۰ میلی متری استفاده می‌کنند که بردهای مختلفی را تا حدود ۶ و یا ۷ کیلومتر را پوشش می‌دهند.
در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز انواع این خمپاره در سازمان رزم نیروهای ایرانی وجود دارد. اولین گام مهم ایران برای ارتقاء واحدهای خمپاره‌ای خود در سال ۱۳۸۹ برداشته شد که در طی آن سامانه خمپاره انداز «رزم» با کالیبر ۱۲۰ میلی متر و بردی در حدود ۱۶ کیلومتر رونمایی شد. در سامانه «رزم» با کمک سیستم‌های پشران کمکی که در انتهای گلوله نصب شده است برد سیستم به ۱۶ کیلومتر رسیده است. این سامانه از آن تاریخ به این سو به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تحویل شده است.
سامانه خمپاره انداز رزم با برد ۱۶ کیلومتر
اما امسال در روز صنعت دفاعی از یک گونه جدید از خمپاره به نام «وفا» پرده برداری شد. این سامانه جدید دارای کالیبر ۱۶۰ میلی متر بوده و یک گام جدید در افزایش توان رزم نیروهای مسلح ایران به حساب می‌آید. اما اینکه وفای ایرانی دقیقا دارای چه مزیتهایی بوده و می‌تواند چه تغییراتی در توانایی‌های ایران به وجود آورد مسئله‌ای است که در این مطلب به آن می‌پردازیم.
در یک ارتش منظم به صورت استاندارد معمولا از توپخانه کالیبر ۱۰۵ میلی متر برای پشتیبانی از واحدهای پیاده استفاده می‌شود.
در نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران این وظیفه بر عهده توپ ۱۰۵ میلی متری مدل «M۲» ساخت ایالات متحده آمریکا است. یک توپ قدیمی اما توانا که سابقه آن به جنگ دوم جهانی می‌رسد. نواخت تیر و دقت مناسب به همراه سادگی کارکرد از این توپ یک انتخاب ایده آل برای ارتش‌های جهان ساخته است.
اما در سالهای اخیر واژه جدیدی به ادبیات نظامی کشور ما وارد شده است و آن هم «نبرد نامتقارن» است. باید به سادگی و به دور از هر گونه توضیح اضافی گفت که توپی مثل M۲ به هیچ عنوان مناسب استراتژی نبرد نامتقارن نیست. شاید برای شما این پرسش پیش آید که چرا؟ برای یافتن دلیل این توضیحات را مطالعه کنید.
توپ مورد نظر به صورت استاندارد دارای وزنی در حدود ۲۲۶۰ کیلو گرم است و به صورت استاندارد باید به وسیله یک کامیون کشیده شود. این کامیون همچنین حاوی نفرات، مهمات و لوازم جانبی توپ نیز خواهد بود. مشخص است یک کامیون در حالی که توپ به پشت آن وصل بوده و در مکانی نزدیک به خط مقدم در حال حرکت است یک هدف راحت برای بالگرد‌ها و یا جنگنده‌های دشمن خواهد بود.
مسئله بعدی نیروی انسانی مورد استفاده برای این توپ است. برای عملیاتی کردن این توپ و شلیک آن به صورت استاندارد به ۸ نفر نیاز است. کافی است تا این توپ‌ها و نفرات را در تعداد بالا تصور کنید تا متوجه نفرات لازم فقط برای عملیاتی کردن این گونه از توپ‌ها شوید.
از نظر قدرت تخریب و برد نیز این توپ آن چنان نیرومند به حساب نمی‌آید. چیزی در حدود ۲ کیلوگرم تی ان تی در یک گلوله ۱۰۵ میلی متری وجود دارد که در برابر زره‌های پشیشرفته امروزی آنچنان کارا نخواهد بود. در زمینه برد نیز باید گفت که این توپ با بردی در حدود ۱۱ کیلومتر در نگاه اول بردی مناسب دارد، اما فراموش نکند که این توپ عقب‌تر از خط یک به سر می‌برد و مقداری از توان خود را باید صرف رسیدن به خطوط خودی و گذر از آن کند. این یعنی اینکه امکان استفاده بهینه از برد ۱۱ کیلومتری توپ وجود ندارد.
گلوله ۱۲۰ lمیلی متری خمپاره انداز رزم
البته باید گفت که صنایع دفاعی ایران در سال ۱۳۸۹ با معرفی سامانه خمپاره انداز «رزم» بسیاری از مشکلات موجود در امر پشتیبانی را حل کرد. یک خمپاره ۱۲۰ میلی متری که با یک خودروی تاکتیکی کوچک مثل کلاس «سفیر» قابل حمل است. این یعنی قابلیت بالای این سامانه برای تحرک و همچنین استتار که عواملی مهم و حیاتی در میدان نبرد نامتعارف به حساب می‌آیند.
در بحث خدمه نیز باید گفت که یک خمپاره به طور معمول از ۴ نفر تا ۶ نفر برای عملیات بهره می‌برد که در صورت لزوم می‌توان این عمل را با ۲ نفر نیز به انجام رساند. این یعنی نفرات کمتر و در نتیجه صرفه جویی در منابع انسانی و مالی که خود نکات مهم دیگری در اداره جنگ به شمار می‌آیند.
در بحث برد نیز سامانه رزم توانست تا با استفاده از سامانه‌های پیشرانه کمکی و رساندن برد به ۱۶ کیلومتر برد شلیک نیروهای پیاده ایران را افزایش دهد. در عین حال چون خمپاره سامانه‌ای است که در خط یک به کار می‌رود می‌توان از این برد ۱۶ کیلومتری با بهره بیشتری استفاده کرد.
با این وجود سامانه «رزم» هنوز یک مشکل داشت و آن هم بحثی به نام قدرت آتش و تخریب است. گلوله ۱۲۰ میلی متری این خمپاره در بهترین شرایط می‌تواند حاوی ۳ کیلوگرم تی ان تی باشد که باید وجود توان تخریب مناسب آنچنان که باید و شاید پاسخ گویی بخشی از تهدیدات متصور برای یگان‌های پیاده ایران نبود.
در اینجا بود که سازمان صنایع دفاعی ایران با معرفی سامانه «وفا» در حقیقت یک ابر خمپاره را به نیروهای مسلح ایران تحویل داد. بر اساس تخمین‌های موجود این خمپاره انداز وزنی در حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیوگرم دارد که آن را به یک انتخاب سبک و ایده آل برای خودروهای سبک تبدیل می‌کند.
خمپاره انداز وفا به همراه گلوله مخرب آن
در بحث برد نیز این خمپاره انداز از دو گونه گلوله استفاده می‌کند که اولین آن‌ها گونه معمولی با بردی در حدود ۹ کیلومتر است و گونه دوم که از پیشران راکتی کمک می‌کرد بردی در حدود ۲۰ کیلومتر دارد. این بدین معنا است که برد این سامانه نسبت به خمپاره انداز «رزم» نیز ۴ کیلومتر افزایش یافته است. اما این قدرت آتش و تخریب این سلاح است که آن را بسیار متفاوت می‌کند.
این خمپاره می‌تواند در هر دقیقه ۵ تا ۸ گلوله را به سمت هدف شلیک کند. اما بر خلاف گلوله‌های ۱۰۵ یا ۱۲۰ میلی متری، گلوله‌های ۱۶۰ میلی متری حاوی ۱۰ تا ۱۱ کیلوگرم تی ان تی هستند که می‌توانند برای هر هدفی یک کابوس واقعی باشند.
دکتر احمدی‌نژاد و سردار وحیدی در کنار ابر خمپاره ایرانی
این یعنی به نسب خمپاره‌های قبلی توان تخریبی حدودا ۵ برابر افزایش یافته است. برای درک بهتر این قدرت تخریب بهتر است بدانید که عمده کشورهای دنیا امروزه از توپهای کالیبر ۱۵۵ به عنوان بزرگ‌ترین توپ در سازمان رزم خود بهره می‌برند. با توجه به معرفی سیستم‌های حسگر لیزری در توپهای ایرانی می‌توان این انتطار را داشت که به زودی شاهد معرفی گلوله‌های هدایت شونده برای خمپاره‌ها باشیم که در آن صورت می‌توان به سامانه وفا لقب «ابر خمپاره ایرانی» برای قرن بیست و یکم را داد.
Sorry. No data so far.