یکشنبه 04 نوامبر 12 | 13:46

عدالت، عبوديت و معنويت؛ مبانی حقوق بشر اسلامی

حجت‌الاسلام رجبی با بيان اينكه مادی‌گرايی مبنای حقوق بشر غربی است، عنوان كرد: عدالت، عبوديت و معنويت در نظام حقوقی اسلام، مبانی اساسی است، در حالی كه نگرش عبودی در اعلاميه حقوق بشر غربی مغفول مانده است.


حجت‌الاسلام والمسلمین محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با بیان این مطلب که آنچه که در اعلامیه حقوق بشر آمده است، تنها به بعد جسمانی و مادی بشریت، نظر داشته است، اظهار کرد: در این اعلامیه در مواردی که به بحث‌هایی چون آرامش و… پرداخته شده است، به بعد مادی توجه شده است ولی نظام حقوقی و اعتقادی اسلام، نگاهی همه جانبه به انسان و جهان پیرامون خود دارد.

وی افزود: نگرش اسلامی، پهنه گسترده‌ای را برای بشریت در نظر گرفته است زیرا این نگرش، انسان را در غایتی جاودانه، جای داده است و بشر را جاودانه می‌داند؛ حقوق بشری که اسلام بیان می‌کند دارای افقی جاودانه است که سعادت و خوشبختی و درجات تعالی او را به نحوی می‌‎بیند که این نگاه در حقوق بشر غربی لحاظ نشده است؛ بنابراین در چنین افقی حقیقت نهایی انسان بیان شده است و چنین حقوقی متضمن بالا‌ترین سعادت انسان است.

قائم مقام موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، اظهار کرد: بدون شک مبانی حقوق بشر اسلامی بسیار متنوع‌تر و کامل‌تر از حقوق بشر در معنای غربی است؛ اسلام به تمام ابعاد مادی و معنوی انسان در نظام حقوقی خود پرداخته است در حالی که در اعلامیه حقوق بشر غربی، حتی نگاهی جامع به ابعاد مادی انسان نیز نشده است؛ نگاه اعلامیه حقوق بشر به نیازهای انسانی بسیار ناچیز و محدود است و البته مبهم و کلی است و به همین جهت است که در مقام اجرا، این همه تعارض دیده می‌شود و نمی‌‎تواند جلوی ظلم و ستم در سراسر جهان را بگیرد.

وی ادامه داد: وجود این همه کلی گویی و ابهام در اعلامیه حقوق بشر موجب شده است که این همه سوءاستفاده از این حقوق در سطح جهان انجام شود؛ ولی عدالت و عبودیت و معنویت در نظام حقوقی اسلام، مبنای اساسی است که البته در اعلامیه حقوق بشر مفهومی ندارد؛ ‌‌نهایت چیزی که در اعلامیه حقوق بشر مورد نظر واقع شده است، مفهوم برابری است که آن هم کلی و بدون در نظر گرفتن معنویت است؛ عبودیت نگری در اعلامیه حقوق بشر غربی کاملا مغفول مانده است بنابراین این اعلامیه ضعیف است و خود کسانی که آن را تدوین کردند نیز به مفاد آن قائل نیستند.

رجبی افزود: نکته جالب آنکه،‌‌ همان موقع که این اعلامیه نوشته می‌‎شد در کشورهای غربی نظام برده‎داری رایج بود و خودشان حقوق بشری که تدوین کرده بودند را رعایت نمی‌‎کردند؛ چنین اعلامیه‌ای که خودش ناقض است چقدر ارزش دارد ولی در نظام اسلامی حقوق بشری که اسلام عرضه می‌کند نظامی شفاف و کاربردی است که می‌تواند معیار حق و باطل باشد؛ این نظام بر محور اخلاق و معنویت تدوین شده است؛ نظام حقوقی اسلام، جدای از عبودیت و حقوق نیست؛ در کنار این حقوق اخلاق، جنبه خشک حقوقی را از بین برده است و عدالت اجتماعی و فردی را در حقوق بشر اسلامی تضمین کرده است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار کرد: سلسله اصول کلی در نظام حقوقی اسلام شامل عدالت، معنویت و عبودیت، عمل به معاهدات اجتماعی و وفای به عهد و امانت‌داری، آزادگی و کرامت انسانی و.. است؛ هیچ حقی که باعث از بین رفتن کرامت و آزادگی و معنویت و عبودیت و عدالت شود در نظام حقوقی اسلام پذیرفتنی نیست و هیچ حقوقی از بشر نمی‌تواند از اصول اخلاقی که عقل انسانی حکم می‌‎کند از جمله وفای به عهد سازگار است.

وی ادامه داد: از دو جهت حق با تکلیف رابطه پیدا می‌‎کند؛ از طرفی هر حقی تعیین می‌‎شود معنایش این است که این گروه‌های مقابل رعایت این حق را بکنند که می‌‎شود یک تکلیف؛ اگر در حقوق بشر تجاوز به حقوق مسلم افراد و کشور‌ها و آزادی و انسان، نهی می‌شود، معنایش این است که هر فردی نسبت به افراد دیگر و هر دولتی نسبت به دولت‎های دیگر باید این حقوق را رعایت کند که به معنی دارا بودن تکلیفی بر دوش آنهاست و اینکه حق کشورهاست یعنی می‌‎توانند این را مطالبه کنند؛ یعنی هر حقی به نوعی تکلیف است ولی در تعریف اسلامی، وقتی در این باره سخنی گفته می‌شود چون از طرف خداست، یک تکلیف الهی هم در این میان لحاظ می‌‎شود؛ در اینجا مفهومی چون حقوق الهی مطرح می‌‎شود که انسان‎‌ها باید این حقوق الهی را رعایت کنند؛ این در حالی است که حقوق بشر غیر الهی فقط یک بعد دارد ولی در نظام حقوقی اسلامی انسان علاوه بر حقوق انسان‎‌ها، باید حقوق الهی را نیز رعایت کند.

رجبی در خصوص شبهات مطرح شده از سوی حامیان حقوق بشر در رابطه با برخی از تقسیمات حقوقی اسلام از جمله حقوق زن و مرد، اظهار کرد: در اینجا باید گفت که یک زمان بحث حقوق انسان‎هاست ولی یک زمان بحث از تقسیم کار و کار حکیمانه‌ به میان می‌آید؛ در مواردی که اسلام بین زن و مرد یا دیگران تفاوتی قائل شده است ابتدا باید گفت در تمام نظام‌های حقوقی این تفاوت وجود دارد؛ اسلام بر اساس یک تقسیم کار حکیمانه متناسب با توانایی‎های انسان‎‌ها این حقوق و تکالیف را وضع کرده است که عین عدالت است؛ اگر از کسی چیزی بخواهیم که در حد توانایی‌اش نیست بی‌عدالتی است؛ در وضع حقوق و تکالیف باید توانمندی و استعدادهای روحی و روانی و جسمانی و موقعیت اجتماعی افراد لحاظ شود؛ تکالیف، اختیارات و حقوق و امتیازات، در اسلام به نحوی حکیمانه، تنظیم شده است زیرا اسلام در همه چیز اعتدال و هماهنگی را رعایت می‌کند؛ یعنی به کسی تکالیفی بیش از وسعش نمی‌‎دهد و وقتی تکلیفی به کسی داده می‌شود در کنارش حقوق و امتیازات متناسبی را برای او وضع می‌کند.

وی عنوان کرد: در همین مسئله زن و مرد اگر به دقت نظر بیافکنیم به درستی در می‌یابیم که در مجموع، نمی‌‎توان با هیچ فرضی، تفاوت زن ومرد را منکر شد و اسلام در این زمینه به صورت مجموعه‌ای اقدام به اعطای تکالیف و حقوق کرده است؛ مدت‌ها پیش، زمانی که عده‌ای از دانشجویان خارجی با حضور در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، با آموزه‎های اسلام آشنا می‌‎شدند در جایی که حقوق زن و مرد مورد بحث واقع شد، به شکلی جالب می‌گفتند که آیا با وجود این همه حقوق و امتیازات برای زنان در اسلام، مردان متعرض نمی‌شوند؟ جالب آنکه این دانشجویان غربی هیچ پیش فرض قبلی درباره اسلام نداشتند و عنوان می‌کردند که در اسلام حقوق بسیار زیادی برای زنان لحاظ شده است؛ چون اسلام دیدی مجموعه‌وار به این قضایا دارد؛ اگر در این زمینه دیدی جامع نداشته باشیم به همین مشکلی که امروزه بسیاری از این سوال کنندگان برخورده‌اند بر می‌خوریم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه تصریح کرد: این سوالات و شبهات به اسلام معلول دو عامل است نخست آنکه عده‌ای از روی غرض‌ورزی، با این دید که امروز اسلام در سطح جهان در حال انتشار است و این انتشار به منافع آنان ضربه می‌‎زند، سعی دارند که اسلام را با این شبهات و وارونه جلوه دادن حقایق، منزوی کنند ولی گروه دوم افرادی هستند که واقعا اطلاع عمیقی از این مباحث ندارند که در این زمینه مسئولان و فعالان فرهنگی باید زمینه انتقال معارف ناب اسلامی را به سراسر جهان به شکلی جدی ایجاد کنند.

ثبت نظر

نام:
رایانامه: (اختیاری)

متن:

پربازدیدترین

Sorry. No data so far.

پربحث‌ترین

Sorry. No data so far.