طبیعی است که در فضای مجازی به دلیل گستردگی آن به معرفی دین ناب اسلام بپردازیم، به این معنی که بحث تبلیغ را علاوه بر فضای فیزیکی و رسانه منبر، مدنظر قرار دهیم. روز به روز، تعداد کاربران فضای مجازی از طرق مختلف همچون تلفن همراه و رایانه بیشتر میشود و طبیعتاً در این فضا به دلیل گستردگی که دارد، باید تبلیغ بیشتری از دین و مفاهیم قرآنی داشته باشیم.
ضرورت تأسیس نهادی در راستای تبلیغ دین در فضای مجازی
حجت‌الاسلام مجید تلخابی، مدیر گروه فقه و ارتباطات پژوهشکده باقرالعلوم (ع) با اشاره به تأسیس واحد و نهادی در حوزه تبلیغ دین گفت: در حوزه تبلیغ دین در فضای مجازی باید واحد یا نهادی تأسیس شود تا سیاست‌ها به گونه‌ای اجرایی شود که هیچ غیرمتخصصی وارد این حوزه نشود و همه تبلیغات کار‌شناسانه پیش رود. این حوزه نیازمند فرماندهی با اعتبارات مناسب است. همه اقشار جامعه باید در حوزه تبلیغ دین در فضای مجازی وارد شوند و طلاب در این حوزه استثناء هستند و هرکسی در این حوزه سهمی دارد و باید به وظایف خود عمل کند.
تأسیس نهاد و واحدی در راستای نظارت و اجرایی کردن برخی اقدامات در حوزه تبلیغ دین در فضای مجازی می‌تواند سبب تقویت این حوزه و تأثیر آن بر کاربران داشته باشد. به نظر می‌رسد ورود اقشار مختلف جامعه از طلاب تا دانش‌آموز در حوزه تبلیغ دین در فضای مجازی ضرورت دارد و هر کاربری براساس دانش و تجربیات خود می‌تواند به این امر بپردازد.
خالی کردن میدان؛ گامی در جهت تقویت فعالیت‌های ضد دینی دشمن
فاطمه آلیا، عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور با اشاره به ایجاد شبهه‌افکنی دشمن در فضای مجازی گفت: دشمنان شبهات بسیاری از مسائل و مفاهیم دینی را در میان نسل جوان مطرح می‌کنند. آن‌ها فیلم اهانت‌آمیز به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص) می‌سازند و در فضای مجازی به نمایش می‌گذارند. با تقویت بنیه اطلاعاتی مردم به ویژه نسل جوان درباره پیامبر اکرم (ص)، دشمن خلع سلاح میشود و حتی اگر این دروغ‌ها را مطرح کردند، می‌توان این شیطنت‌ها را تبدیل به فرصت کرد.
وی افزود: اهانت به پیامبر اعظم (ص) از سوی دشمن فرصتی را برایمان ایجاد کرد تا دنیا متوجه شخصیت پیامبر اکرم (ص) شود. باید با تولید اطلاعات درباره سیره و پیام پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)، فرصت را غنیمت بشماریم و از آن بهره‌مند شویم.
زمانی که عرصه تبلیغ دین در فضای مجازی را خالی می‌کنیم، دشمن از این ضعف سوءاستفاده می‌کند و به تقویت بنیه فعالیت‌های خود می‌پردازد. دشمن با انتشار مطالب ضددینی در فضای مجازی سعی می‌کند تا اذهان جهان را علیه دین و اسلام سوق دهد؛ بنابراین ما باید با معرفی کامل قرآن و دین اسلام با فعالیت‌های ضددینی دشمن مقابله کنیم و نگذاریم تا با تقویت بنیه فعالیت‌های خود به اعتقاداتمان اهانت کنند.
مهم‌ترین رسالت شورای عالی فضای مجازی، تبلیغ دین در فضای مجازی است
مهدی اخوان‌بهابادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به تبلیغ دین در فضای مجازی اظهار کرد: مهم‌ترین رسالت شورای عالی فضای مجازی، عملکرد مناسب در راستای تبلیغ مناسب دین در فضای مجازی است و امیدواریم با اتخاذ سیاست‌های مناسب موضوع تولید محتوا را پیگیری کنیم.
وی افزود: بیشترین ضعفی که در کشور داریم در حوزه کار‌ها و فعالیت‌های ایجابی است به این معنی که باید بتوانیم همان محتوای فاخری را که در کشور تولید میشود به کاربران ارائه کنیم که متأسفانه این اتفاق نیفتاده است. در عصر کنونی، شاهد تولید نرم‌افزارهای بسیاری در حوزه دین و قرآن هستیم اما چند درصد از این محصولات به دست کاربران می‌رسد. متأسفانه نبود توزیع مناسب محصولات از مشکلاتی است که باید در این حوزه مرتفع شود. همچنین اتخاذ سیاست‌های مناسب شورای عالی فضای مجازی در این حوزه می‌تواند کارگشا باشد.
مفاهیم قرآنی باید در زندگی افراد کاربردی شود
غلامحسین الهام، مشاور حقوقی رئیس جمهور با اشاره به موضوع تبلیغ دین اظهار کرد: در بحث تبلیغ دینی دو مطلب وجود دارد، اول بحث تبلیغ و سپس رفتار دینی مطرح میشود. ما باید اقتصاد، فرهنگ، زندگی خصوصی و عمومی، تعاملاتمان با یکدیگر، تعهداتمان به قرارداد‌ها باید دینی باشد تا بتوانیم شاهد تبلیغ مؤثر مفاهیم دینی در همه رسانه‌ها به ویژه فضای مجازی باشیم.
همه اخلاق و خصوصیات، پیوندی از مفاهیم اسلامی، ارزشی و قرآنی است که اگر آن‌ها را تجزیه کنیم، ناموفق خواهیم بود. به این معنی که باید به گونه‌ای عمل کنیم تا مفاهیم اسلامی، ارزشی و قرآنی در زندگی کاربران کاربردی شود و تا زمانی که این دو مسأله را از یکدیگر تفکیک کردیم، نمی‌توانیم در این حوزه تأثیرگذار باشیم.
ضرورت شبکه‌های اجتماعی در راستای تبلیغ دین
حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تأثیر شبکه‌های اجتماعی در تبلیغ دین، گفت: طلاب می‌توانند با وارد شدن به شبکه‌های اجتماعی با کاربران ارتباط برقرار کنند و به تبلیغ بپردازند؛ چرا که کاربر ظاهر فرد را نمی‌بیند و به راحتی می‌تواند در جایگاه یک دوست اینترنتی ارتباط برقرار کند، اما همه این موارد در صورتی محقق خواهد شد که مفاهیم دینی را به زیرکی و متناسب با نیاز روز انتقال دهد.
وی افزود: بیشترین ارتباطات در فضای مجازی صورت می‌گیرد، لذا این جنبه‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد. اگر طلاب بتوانند وارد فضای مجازی شوند، دیگر نیازی نیست که با صرف هزینه و زمان بسیار برای تبلیغ دین به راه‌های دور سفر کنند و به امر تبلیغ بپردازند.
بسیاری از کار‌شناسان مخالف وجود شبکه‌های اجتماعی هستند، این در حالی است که اگر شبکه‌های اجتماعی بتوانند در راستای اهداف دینی و اسلامی قدم بردارند، نه‌تنها ضرری برای کاربران ندارد، بلکه ما را در تحقق اهدافمان کمک بیشتری خواهند کرد. برای مثال شبکه‌های اجتماعی همچون چارباغ یا تبیان از جمله شبکه‌های اجتماعی هستند که تاکنون عملکرد موفقی داشته‌اند؛ بنابراین تقویت این شبکه‌ها امری ضروری است.
ضرورت تدوین سند ملی قرآن و فضای مجازی
مهدی قره‌شیخ‌لو، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم با اشاره به سند ملی قرآن و فضای مجازی اظهار کرد: سازمان دارالقرآن الکریم در حال تدوین سند ملی قرآن و فضای مجازی است که اگر این سند در جایگاه سند ملی به تصویب برسد، راهکار مناسبی برای تجمیع تمامی ظرفیت‌هاست و امیدواریم این سند را تا سه ماه آینده به تصویب برسانیم.
وی به ارزیابی تبلیغ دین در فضای مجازی پرداخت و گفت: قطعاً تا حد ایده‌آل فاصله داریم، شاید وضعیتمان نسبت به گذشته بهتر شده باشد، اما در مقایسه با حجم اطلاعات و تبلیغاتی که در حوزه‌های ضد دینی و فرهنگی در فضای مجازی روبرو هستیم، بسیار فاصله داریم و عملکردمان ضعیف است. باید تلاش کنیم تا به واسطه شیوه‌های مناسب این خلأ‌ها را پر کنیم.
سند ملی قرآن و فضای مجازی یکی از اسنادی است که می‌تواند در راستای کاربردی کردن مفاهیم دینی و قرآنی در کشورمان تأثیرگذار باشد. تدوین این سند سبب میشود تا در فضای مجازی شاهد تبلیغات مناسبی در این حوزه باشیم، به گونه‌ای که مانع پیشرفت فعالیت‌های ضد دینی دشمن شویم.
یکی از راه‌های تبلیغ دین در فضای مجازی
حسن علیزاده، رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال تصریح کرد: اکنون امکاناتی در فضای مجازی فراهم شده است تا کاربران از طریق فضای مجازی و نرم‌افزار حضور خود را در اماکن مذهبی حس کنند و در آن حال و هوا قرار گیرند، طبیعتاً همه این‌ها نیاز دارد که ما از این ابزار‌ها و زمینه‌های ارتباطی به امر تبلیغات بپردازیم.
وی یادآور شد: زیارت مجازی که اخیراً توسط بخش خصوصی با حمایت مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال به بهره‌برداری رسیده است، می‌تواند این امکان را فراهم کند تا کاربر در هر زمان و شرایطی که دلش هوای حرم‌های شریف را می‌کند، پشت سیستم بنشیند و به صورت مجازی با همان رواق‌ها و کتیبه‌ها ارتباط برقرار کند.
ابزارهای سنتی جایگاه خاص خود را دارند، اما ابزارهای نوین برای قشر جوان یک ضرورت است، اکنون کسانی که از تریبون‌های مجازی استفاده می‌کنند، طبیعتاً ضریب نفوذ پیامشان بیشتر است؛ زیرا فضا، جغرافیا و عنصر مرز برداشته شده و از طریق یک تریبون مجازی می‌توان صدا را به دل مسلمانان فرا‌تر از مرز‌ها رساند. شاید مخاطبان مسجد در بهترین حالت ممکن به حداقل ۵۰ هزار نفر برسد، اما عمق نفوذ تبلیغات مذهبی از طریق رسانه‌های دیجیتال، وسعت بسیار بیشتری می‌تواند داشته باشد.
ورود علما به مقوله فضای مجازی؛ زمینه‌ساز تلفیق مدرنیته و دین
حجت‌الاسلام مرتضی ادیب یزدی، کار‌شناس علوم دینی و قرآنی با اشاره به ضعف‌های تبلیغ دین در فضای مجازی گفت: تا اندازه‌ای فاصله طلاب و علما با مدرنیته، سبب ایجاد ضعف‌هایی در تبلیغ دین در فضای مجازی شده است. ما از زندگی مدرن کمی فاصله داریم. البته تلقینی در ذهن طلاب وجود دارد که اگر طلبه‌ای بیشتر با اینترنت کار کند، ممکن است با تقوای الهی منافات داشته باشد. چنین تلقین‌ها و فضاهایی سبب شده است تا این گروه از جامعه کمتر با وسایل ارتباطی نوین ارتباط یابند.
وی با بیان اینکه بنابراین فضای مجازی شبیه سینماست و برای علما سخت است تا با این فضا ارتباط برقرار کنند، گفت: البته این نگاه سطحی است و علما باید به فضای مجازی و سینما ورود یابند و با کمال اقتدار و کار‌شناسانه برخورد کنند تا موارد منفی را نقد و نفی و موارد مثبت را تقویت کنند.
ما در فضای مجازی دچار مشکلات جدی هستیم، زیرا اختراع فضای مجازی از ناحیه غرب صورت گرفته و تکنولوژی غربی به این بازدهی و به این نوع ایجاد ارتباط در میان آحاد بشر رسیده است. در حکومت اسلامی علما باید به نیازمندی‌های مردم توجه کنند و با کمال صراحت، حکم خدا را آنچه هست، بیان کنند. اوج هنر روحانیت و مجتهدان و محققان انقلابی این است که تلفیقی بین واقعیت‌های روز و احکام الهی ایجاد کنند. باید به گونه‌ای عمل کنیم تا مردم با کمال صراحت و شفافیت وارد مقتضی روز شوند تا پیام انقلاب، قرآن و اهل بیت (ع) را در فضای مجازی به گوش همگان برسانیم.
راه‌اندازی رشته «تبلیغ مجازی دین» در حوزه و دانشگاه
رضا روستاآزاد، رئیس دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به ضرورت رسمی کردن تبلیغ دین در فضای مجازی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، اظهار کرد: گسترش روزافزون ظرفیت‌های فضای مجازی ایجاب می‌کند که مسئله تبلیغ دین در فضای سایبر در قالب رشته‌ای تخصصی پیگیری شود.
اکنون فضای غیر رسمی در فضای مجازی حاکم است که با استفاده از ابزارهای جدید آن را باید رسمی کنیم، همچنین رشته‌های دانشگاهی و رشته‌های حوزوی باید به صورت جدی وارد بحث فضای مجازی شوند تا به تقویت این حوزه بپردازند.
هر زنگ تلفن همراه یک پیام تبلیغاتی و فرهنگی است؛ بنابراین می‌توانیم از ایجاد ملودی‌های خوب برای تلفن همراه آغاز کنیم و تا بارگذاری کلمات قصار در پایگاه‌های اینترنتی و پیامک‌های دینی و قرآنی ادامه دهیم. حتی می‌توان پایگاه‌های اطلاع‌رسانی تفسیر قرآنی یا جستجو در قرآن را بیش از پیش گسترش داد. همچنین با هر کاربری باید به زبان خودش صحبت کرد و زبان امروز دنیا به ویژه در قشر فرهیخته، زبان نرم و سایبری است و متأسفانه تا اندازه‌ای فضای دینی و حوزه‌ها نسبت به دستاوردهای جدید فضای فناوری دیر عکس‌العمل نشان داده‌اند به همین دلیل عقب افتاده‌ایم.
ضرورت بلیغ بودن ادبیات در تبلیغ دین در فضای مجازی
عباس پویا، مدیرعامل کانون متخصصان هنرهای دیجیتال با اشاره به وظیفه کاربران در مقابل فعالیت‌های ضد دینی، تصریح کرد: اصلیترین وظیفه کاربران و مسئولان، شناخت فعالیت‌های سایت‌های ضد دینی است که با شناخت درست می‌توانیم به تجزیه و تحلیل بپردازیم. به عنوان مثال فیلم «قلاده‌های طلا» حرفی را زد که هالیوود صد‌ها میلیون تومان برای آن هزینه کرده بود. باید ببینیم که دشمن از چه چیزی وحشت دارد؛ بنابراین با شناخت اولین قدم می‌توانیم به واسطه ابزارهای هنر و به‌روز رسانه، قدم‌های بعدی را برداریم.
کار‌شناس ارشد سابق حوزه فضای مجازی ریاست جمهوری با اشاره به ویژگیهای بلیغ بودن ادبیات دینی در فضای مجازی گفت: اگر کاربران باور کامل به دین داشته باشند، همه رفتار و کردارشان رنگ و بوی دینی خواهد گرفت. نیازی نیست که در فیلمی نمازخواندن را نشان دهیم؛ چراکه در فیلم‌های فاسد قبل از انقلاب هم شاهد نمازخواندن بودیم؛ بنابراین اولین قدم خلوص ایمان مبلغ است که اگر از این ویژگی برخوردار باشد، بدون استفاده از نماد و نشانه‌ای می‌توانیم روح پاک دین را در فعالیت‌هایمان جاری کنیم.
فضای مجازی می‌تواند تأثیر بسزایی در گسترش مفاهیم دینی داشته باشد؛ زیرا مخاطبش جهانی است و اگر مطالبی که در این فضا مطرح می‌کنیم، براساس فطرت انسان‌ها باشد بسیاری از مسائل شناخته‌شده میشود. فعالیت در فضای مجازی تخصص خود را می‌طلبد و نمی‌توان نگاه سنتی به آن داشت، شاید بتوان از تجربه سنت استفاده کرد، اما نمی‌توان گفت که دقیقاً باید عملکرد این‌چنینی داشت؛ زیرا تأثیر اقدامات به شدت کاهش می‌یابد. مردمی‌تر شدن تبلیغ می‌تواند به تاثیرات آن بیفزاید؛ بنابراین می‌توان اجازه داد تا گروه‌هایی وارد این حوزه شوند و راهکارهایی را در نظر بگیرند. به عنوان مثال طرح «شهر رسانه» تفکر جدید و طرح نوینی بوده که تاکنون هنوز بازخوردی نداشته است.
تبلیغ دین در فضای مجازی وظیفه همه اقشار جامعه است
صادق آئینه‌وند، پژوهشگر تاریخ اسلام، اظهار کرد: طلبه‌ها باید با شناخت راهکارهای مطلوب، ضمن استفاده از رسانه منبر وارد فضای مجازی شوند تا اثربخشی بسیاری را داشته باشند. متأسفانه سایت‌های لاییک، ضد دین و سکولار آثار منفی بر جای می‌گذارند که باید با ارائه راهکارهای مطلوب با این سایت‌ها مقابله کنیم.
وی مخاطبان فضای رسانه منبر را متفاوت از فضای دیجیتالی دانست و تأکید کرد: مخاطبان رسانه منبر با مخاطبان فضای دیجیتالی متفاوت است؛ زیرا مخاطبان رسانه منبر به واسطه علاقه‌ای که دارند، پای منبر می‌نشیند و سراپا به موضوع موردنظر گوش می‌دهند، اما باید درنظر داشت که‌شناختی جزئی از مخاطب نوعی فضای دیجیتالی نداریم و باید به گونه‌ای عمل کنیم که شک و شبهه‌ای برایش باقی نماند.
تبلیغ دین از طریق رسانه منبر یا فضای دیجیتال تفاوتی نمی‌کند، مهم شناخت راهکارهای درست است که بتوانیم آن را به زبان مخاطب ارائه دهیم. همچنین تبلیغ دین در فضای مجازی اصلیترین رسالت همه اقشار جامعه است و همه نظیر استاد دانشگاه، روحانی، روشنفکر دینی موظف هستند تا رسالت تبلیغ دین در فضای مجازی را بر عهده بگیرند. هر فردی که اعتقاد، تعهد و باور دینی دارد، باید در این مسیر گام بردارد. هر قشری می‌تواند بر اساس تخصص و علم خود اقداماتی را در راستای تبلیغ دین انجام دهد، همچنین روحانیت باید به کمک این اقشار بیاید تا آن‌ها را در این امر مهم یاری دهد.
عملکرد سلیقه‌ای بر اعتقادات کاربران تأثیرگذار است
حجت‌الاسلام محمدحسین معزی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی تهران تصریح کرد: امروزه به جهت اینکه اهمیت نقش ایفاکردن دینداران و مبلغان دینی و برخی مؤثرین که دایره تاثیرگذاریشان وسیع است ـ و هنوز به طور شایسته بر همگان آشکار نشده است ـ لذا معمولاً افرادی در این عرصه حضور یافته‌اند که قدرت تاثیرشان پایین‌تر و دایره تاثیرشان محدود‌تر است، اما انگیزه و دغدغه بالاتری دارند.
وی با بیان اینکه بالتبع سلیقه‌ها در تبلیغ دین شخصی شده است، عنوان کرد: همانگونه که در فضای حقیقی هرکس می‌تواند داعیه‌دار عقیده‌ای باشد، در فضای مجازی نیز هرکسی می‌تواند تفکر خود را رواج دهد و این شاید بزرگ‌ترین آسیب باشد که تبلیغ دین در فضای سایبر بسیار شخصی، ذوقی، سلیقه‌ای و بدون ضابطه شده است؛ چه اینکه آن افرادی که مؤثرین واقعی هستند، وارد عرصه نمی‌شوند.
مؤثرین و اثرگیرندگان فضای مجازی، همان انسان‌های وادی حقیقت هستند که در زندگی روزمره با آن‌ها سرو کار داریم و از سویی نیز این را امروزه مشاهده می‌کنیم که اقبال به دینداری در جامعه بشری زیاد است و در میان جامعه ما نیز بالتبع این امر وجود دارد؛ به همین جهت، ضرورت فعالیت در فضای مجازی نمایان‌تر میشود. امروزه به جهت اینکه اهمیت نقش ایفاکردن دینداران و مبلغان دینی و برخی مؤثرین که دایره تاثیرگذاریشان وسیع است ـ و هنوز به طور شایسته بر همگان آشکار نشده است ـ لذا معمولاً افرادی در این عرصه حضور یافته‌اند که قدرت تاثیرشان پایین‌تر و دایره تاثیرشان محدود‌تر است، اما انگیزه و دغدغه بالاتری دارند.
حجت‌الاسلام سیدجواد موسوی‌هوایی، معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با تأکید بر ضرورت تمرکز در فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی افزود: ما همچنین باید سعی بکنیم در تمام فضای مجازی نوعی تمرکز در فعالیت‌های قرآنی و اخبار قرآنی داشته باشیم. باید سایت‌ها و افرادی که کار قرآنی و خبر قرآنی دارند، تمرکزی در آن‌ها ایجاد شود که اگر هرکس بخواهد خبر خاص قرآن را در فضای مجازی پیدا بکند، به سراغ خبرگزاری قرآن بیاید.
وی با اشاره به تبلیغ دین در فضای مجازی گفت: این مسئله به دو صورت کلی و با دو فرمول کلی امکان‌پذیر است؛ نخست اینکه ما اولاً محتوای فضای حقیقی را بیاوریم در فضای مجازی و ساماندهی کنیم که افراد بتوانند به آن مراجعه کنند.
در پایان…
آگاهی از مفاهیم قرآن و شناخت فضای مجازی دو مقوله مهم در تبلیغ دین در فضای مجازی است. هر یک از این دو مقوله بدون دیگری نمی‌توانند در این حوزه کارگشا باشند. بنابراین مبلغ دین در فضای مجازی باید این دو مؤلفه را در نظر بگیرد تا بتواند تأثیر خود را در فضای مجازی داشته باشد.
با این تفاسیر، همانگونه که مبلغان رسانه منبر آموزش‌های لازم را دیده‌اند، به همان نسبت باید مبلغان مجازی آموزش‌های لازم را در این فضای نوین ببینند چرا که فضای نوین، فضای تخصصی است و نمی‌توان بدون تخصص وارد آن شد. باید طلاب از همان ابتدا مباحثی با نام تبلیغ در فضای مجازی را در حوزه‌های علمیه سپری کنند تا پس از فارغ‌التحصیل‌شدن بتوانند در محیط مجازی به تبلیغ دین بپردازند.
Sorry. No data so far.