هفته گذشته آخرین آمار صادرات و واردات غیرنفتی کشور را به نقل از گمرک منتشر شد. متاسفانه با بررسی آمار واردات کشور در 9 ماهه نخست سال جاری، این مساله دوباره تایید می‌شود که ایران در تامین محصولات اساسی کشاورزی وابستگی بیش از اندازه به خارج از کشور دارد. مساله‌ای که با کمی تامل در آن به نامطلوب بودن آن پی خواهیم برد.
این در حالی است که یکی از مهمترین اصول در اقتصاد مقاومتی کاهش ضربه‌پذیری اقتصاد از عوامل خارجی است. به عبارت دیگر باید مسیر رشد اقتصاد به سمتی باشد که در آن وابستگی به خارج در تامین محصولات اساسی کشور روز به روز کمتر از گذشته شود. چرا که تامین امنیت غذایی یکی از مهمترین مولفه‌های راهبردی در تامین امنیت کشور است.
مهمترین قلم در سبد محصولات اساسی گندم می‌باشد که به عنوان قوت غالب مردم شناخته می‌شود. حال باید دید وضعیت تامین این محصول در کشور چگونه است و چه میزان از آنها از خارج تامین می‌شود.
بر اساس گزارش منتشر شده، بیشترین میزان واردات را گندم به خود اختصاص داده است که عددی برابر با یک میلیارد و 882میلیون دلار وسهم ارزشی 5 درصد از کل واردات است. با این وضعیت باید نگران بود که مهمترین واردات ما، استراتژیک‌ترین محصول کشاورزی است که در تامین امنیت غذایی نقش اصلی را ایفا می‌نماید. این بدان معناست که قوت غالب مردم به خارج از کشور وابسته بوده و این زنگ خطری جدی برای مسئولین این حوزه می‌باشد.
برای بررسی عمیق‌تر لازم است تا تراز تجاری این محصول مهم را در چند سال اخیر بررسی نماییم.
نمودار بالا نشان دهنده تراز تجاری گندم در سه سال گذشته است. همانطور که مشاهده می‌شود تراز تجاری این محصول طی سال گذشته منفی‌تر شده است. این عدد نشان دهنده میزان وابستگی کشور در تامین این محصول می‌باشد. نکته قابل توجه این است که در طول این 3 سال هیچ‌گاه تراز تجاری صفر نشده است.
این وضعیت در حالی است که اکثر کارشناسان حوزه کشاورزی اذعان دارند که کشور ایران توانایی تولید و تامین نیازمندی‌های خود و حتی بیش از آن را دارد. پس باید گفت که ظرفیت‌های موجود در کشور برای کشاورزی بالقوه مانده و فعال نشده است. باید مسئولین امر فکری جدی برای بهبود این وضعیت بنمایند. از منظر راهبردی نباید این وضعیت ادامه پیدا کند چرا که امنیت کشور را با خطر مواجه می‌کند.
چند علت عمده برای وضعیت فعلی می‌توان بیان نمود:
1- ضریب نداشتن مساله کشاورزی در جامعه و خصوصا رسانه‌ها:
علی رغم تاکیدات فراوان حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری بر محور بودن کشاورزی در اقتصاد، این مساله در طول زمان به حاشیه رفته و کمتر رسانه‌ای به بررسی دقیق و جدی مسایل این حوزه همت گماشته است. لذا گفتمان عمومی جامعه نسبت به مسایل حوزه کشاورزی حساس نبوده و لذا اقدامات جدی برای بهبود وضعیت فعلی رخ نمی‌دهد.
2- نبود مدیریت منسجم در کشاورزی:
متاسفانه در حال حاضر مسئولیت حوزه کشاورزی به صورت منسجم و یکپارچه نیست و بخش تولید از بخش بازرگانی آن جداست. هرچند مجلس شورای اسلامی گامی برای ایجاد انسجام برداشته و طرح انتزاع را در دست بررسی دارد. اما باید توجه نمود که وقت نباید بیش از این از دست برود. همچنین گروه‌هایی نیز وجود دارند که به دلایل غیرکارشناسی به دنبال جلوگیری از به سرانجام رسیدن این طرح می‌باشند.
3- رویکرد نادرست دولت:
در سال‌های اخیر دولت تنها به کنترل بازار محصولات کشاورزی توجه داشته است و همین مساله سبب شده است تا توجه جدی به مساله تولید در حوزه کشاورزی نداشته باشد. در صورتیکه برای بهبود وضعیت باید رویکرد فعلی اصلاح شود.
مسایل دیگری نیز در ایجاد وضعیت فعلی موثر است از جمله خرید تضمینی که قیمت‌های آن متناسب با شرایط تورم نهاده‌های تولید نبوده و یا حمایت‌های غیرکارشناسی از نهاده‌های تولید که بررسی آنها مجال بیشتر و فضای کارشناسی را طلب می‌نماید. در نهایت باید توجه داشت که دشمن بیشترین استفاده را از وابستگی ما خواهد نمود و لذا حرکت به سمت کاهش وابستگی و تکیه بر تولید داخلی همان جهاد اقتصادی است که بارها از سوی مقام معظم رهبری به مسئولین و فعالان اقتصادی کشور توصیه شده است.
سیلوداران در کشور ورشکست شدند به علت عدم مدیریت مسعولین وزارت بازرگانی .در حالیکه اگر تسهیلات سرمایه در گردش به سیلو داران اختصاص داده میشد وضعیت گندم کشور به این روز نمی افتاد . جای تاسف است که مدیران بازرگانی در حد ان وزارتخانه نیستند .اگر خرید و فروش گندم انحصاری در اختیار شرکت غله و سیلوداران نباشد سال اینده همین اش است و همین کاسه .