حدود دو سال از آغاز جنگ داخلی در سوریه می گذرد که این جنگ فراز و فرودهای متعددی داشته است. دشمنان سوریه و نظام بشار اسد تا به حال سناریوهای متعددی را مورد بررسی و اجرا قرار داده اند که تا به حال عمده آنها با شکست مواجه شده اند. این سناریوها را می توان به دو بخش تقسیم کرد، سناریوهایی که قبل از برگزاری نشست دوحه انجام شده و سناریوهایی که بعد از آن نشست انجام شده، که ما در این مطلب از سناریوهای قدیم و جدید استفاده می کنیم.
سناریوهای قدیم
سناریوی کودتا بر علیه دولت بشار اسد
سناریوی کودتا سناریویی بود که عملاً در پی این کارکرد بود که با یک کودتای نظامی حکومت بشار را ساقط کنند، به طوری که چندین بار این کار را انجام دادند. چندی پیش روزنامه کویتی السیاسه از دومین کودتای نافرجام نظامی علیه دولت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه خبر داد. به نوشته این روزنامه براساس این کودتا قرار بود کاخ ریاست جمهوری سوریه برای نابودی بشار اسد و برادرش ماهر و دیگر مسؤولان بلندپایه دولتی وابسته به آنها، در حمله ای هوایی بمباران شود. روزنامه السیاسه به نقل از منابع آگاه در دمشق، پایتخت سوریه تاکید کرد، دستگاه های اطلاعاتی نیروی هوایی سوریه موفق به شناسایی این کودتا شدند. براساس این گزارش پس از این کودتای نافرجام، به مسؤولان فرودگاه های نظامی سوریه فرمان داده شده است تا از نزدیک شدن خلبانان به هواپیماهایشان جلوگیری و پرواز این هواپیماها حتی به صورت عادی و یا آموزشی تا اطلاع ثانوی، لغو شود. این منابع آگاه همچنین از دستگیری چهارده افسر و مسؤول بلندپایه سوری که در اجرای این کودتا دست داشته اند، از سوی دستگاه های اطلاعاتی نیروی هوایی ارتش سوریه خبر داده و اعلام کردند، تمامی عوامل این کودتا که بیشتر آنها از مسؤولان فرودگاه نظامی و بخش نیروهای هوایی نزدیک شهر دمشق بوده، دستگیر شده‌اند.
سناریوی ترور
طرح ترور بشار اسد توسط سه کشور آمریکا، اسرائیل و قطر دنبال می شود. در این زمینه «الیوت آبرامز» مشاور امنیت ملی آمریکا در تاریخ 24 اکتبر طی مطلبی در مجله «فارین پالیسی» از ترور بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به عنوان یکی از ابزارهای سرنگونی حکومت سوریه پرده برداشته است.
قطر، گزینه بعدی طرح ترور بشار اسد بود. روزنامه الدیار لبنان در گزارشی از سفر “حمد بن جاسم” نخست وزیر قطر به همراه مدیر امنیت این کشور به اراضی اشغالی با هدف دیدار با مقامات این رژیم به منظور جلب همکاری برای ترور رئیس جمهور سوریه در ازای گاز رایگان و بنزین ارزان قیمت پرده برداشت. این روزنامه همچنین با افشای اطلاعاتی از موافقت رئیس موساد با طرح پیشنهادی قطر برای ترور بشار اسد خبر داده است. در همین حال، برخی منابع از آمادگی قطر برای ارسال گاز رایگان و بنزین ارزان قیمت برای رژیم صهیونیستی به مدت دو سال در قبال اجرای این ماموریت از سوی نیروهای امنیتی – اطلاعاتی این رژیم خبر دادند و همچنین کمک در سوخت رسانی به اراضی اشغالی یکی دیگر از حمایت‌های قطر از رژیم صهیونیستی دانست.
در همین راستا، بنیامین نتانیاهو این پیشنهاد قطر را بسیار خطرناک ارزیابی کرده و سقوط حکومت سوریه را برای رژیم صهیونیستی و امنیت آن مهم برشمرده و باعث ایجاد چالش‌های زیاد برای این رژیم دانسته است.
اما سومین کشوری که طرح ترور بشار اسد را مطرح نموده، اسرائیل است، موشیه یعالون وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی از طرح ترور ‘بشار اسد’ رئیس جمهوری سوریه خبر داد و گفت: اسرائیل گروه های مسلح سوریه را به ترور رئیس جمهوری این کشور تحریک می کند.
سناریوی حلب ( برگرفته از سناریوی بنغازی)
حلب از ثروتمندترین و پر جمعیت ترین شهرهای سوریه است. بعد از ناکامی گروه های مسلح در استیلا بر دمشق و عقب نشینی از آن در برابر حمله ارتش، هدف اصلی اینک به دست گرفتن کنترل شهر حلب است که موقعیتی ممتاز دارد. علاوه بر جمعیت و ثروت، به ترکیه نیز نزدیک است.
سناریو تبدیل حلب به بنغازی کاملاً روشن است: اگر شهر حلب به دست مخالفان بیفتد و ارتش سوریه نتواند آن را پس بگیرد، به بنغازی دوم تبدیل می شود. دولت انتقالی در آن مستقر می شود و از پیمان ناتو و دولت های غربی تقاضای کمک می کند(در قالب دکترین مسئولیت حمایت). شهر حلب به مرکز پیشروی تبدیل می شود و حرکت دوباره به سمت دمشق آغاز می گردد و هسته های خفته در دمشق و حومه آن باز هم به جنبش در می آیند. براساس این سناریو لازم است که حلب سقوط کند و مهمتر این که مخالفان بتوانند دولت موقت و انتقالی تشکیل دهند.
برای اجرای این سناریو مخالفین با دو مشکل اساسی روبرو بودند.
1- اختلافات: به دلایل متعدد اعم از عدم پذیرش گروه های معارض بیرونی توسط نیروهای معارض در داخل، مشکل قومیتی، مداخله کشورهایی همچون قطر، ترکیه و آمریکا ضعف در استراتژی و تاکتیک جنگی
2- ارتش قوی سوریه: ارتش سوریه، بر خلاف ارتش قذافی، یک دستی خود را حفظ کرده است. به رغم فرار برخی از سربازان، افسران و کشته شدن وزیر دفاع و فرماندهان ارتش در انفجار دمشق، میزان ریزش نیرو، چندان برای حکومت سوریه نگران کننده نیست.
سناریوی منطقه پرواز ممنوع
سناریوی ایجاد منطقه پرواز ممنوع طرح مشترک ریاض_واشنگتن بود و زمانی مطرح شد که ملک عبدالله عبدالعزیز پادشاه عربستان و تعدادی از شاهزادگان بلندپایه سعودی با جوزف لیبرمن سناتور آمریکایی در ریاض دیدار کردند. لیبرمن طی حضور خود در ریاض ملاقات‌های ویژه با وزیر خارجه، رئیس دستگاه اطلاعاتی و وزیر دفاع عربستان سعودی برگزار کرده است، در این دیدار دو طرف درباره ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه تاکید کرده اند.
به طور مشخص ترکیه نقش جدی در اجرای این سناریو می بایست به عهده بگیرد. هیلاری کلینتون و احمد داوداوغلو، وزرای خارجه آمریکا و ترکیه، اعلام کرده‌اند که درصدد ارائه طرح‌های کاربردی برای حل‌وفصل بحران سیاسی در سوریه‌اند. به گفته خانم کلینتون برقراری منطقه پرواز ممنوع، یکی از گزینه‌های آنهاست(11 اوت 2012)
آمریکا و ترکیه قصد دارند مسأله برقراری منطقه «پرواز ممنوع» بر فراز سوریه را بررسی کنند؛ تصمیمی که در صورت تأیید نهایی به مخالفان مسلح حکومت بشار اسد در رویارویی با نیروهای امنیتی کمک شایانی خواهد کرد.
هیلاری کلینتون پس از دیدار احمد داوداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت:« آنکارا و واشنگتن باید جزئیات برنامه‌هایی کاربردی برای کمک به مخالفان مسلح در سوریه را تدوین کنند تا از این طریق سقوط حکومت بشار اسد تسریع شود.»
احمد داوداوغلو نیز در مورد بررسی گزینه منطقه «پرواز ممنوع» درباره سوریه گفت «زمان اتخاذ تصمیم‌های اساسی از سوی قدرت‌های خارجی برای حل‌وفصل بحران سوریه فرارسیده است. باید به بحران انسانی در شهرهایی نظیر حلب که زیر بمباران نیروهای حکومتی سوریه‌اند، پایان داد.»
اعمال منطقه پرواز ممنوع، از جمله اقداماتی بود که سال گذشته با کمک به مخالفان لیبیایی در براندازی حکومت معمر قذافی، نقش بسیار مهم و موثری داشت، اما تا امروز ایالات متحده و هم‌پیمانان اروپایی‌اش درباره اتخاذ تصمیمی مشابه برای پایان دادن به بحران سوریه سخن نگفته بودند.
اما در مقابل ترکیه و آمریکا این بار نیز روسیه دست به مخالفت با سناریوی منطقه پرواز ممنوع زد، به طوری که گنادی گاتیلوف گفت:« ما مکرراً اعلام کرده ایم که گام های مختلف یک جانبه درباره سوریه مانند پیشنهاد برای ایجاد یک “کریدور انسانی” و “منطقه امن” سازنده نیستند و با برقراری منطقه پرواز ممنوع در آسمان های سوریه مخالفت می کنیم.
به طور کلی سناریو پرواز ممنوع همانند ایجاد دولت انتقالی در حلب به دنبال ساختن محیط امن جغرافیایی بر ای تأسیس دولت معارض بود که به دلیل مخالفت روسیه و اقدامات ارتش سوریه کان لم یکن ماند.
سناریوهای جدید
سناریوی یمن در سوریه
زمانی که حزب بعث سوریه در مقابله نظامی با ترکیه، قطر و عربستان به عنوان حامیان معارضین نظامی در شهرهای مختلف این کشور است؛ برای نخستین‌بار پیشنهاد جایگزینی «فاروق الشرع» به‌جای «بشار اسد» توسط داوود اوغلو به‌عنوان یک راهکار سیاسی مطرح شد. این سناریو که بعد از 19ماه مقابله نظامی و مسلحانه شکل گرفته، بسیار شبیه به راهکار برون‌رفت تقابل عمومی با «علی عبدالله صالح» رئیس‌جمهور مخلوع یمن بود که برای سوریه هم تجویز شد؛ در حقیقت تکرار سناریوی یمن در سوریه است که به نوعی به دنبال ایجاد پیوند دولت در تبعید با جا به جایی بشار اسد است.
سناریوی سلاح شیمیایی (عراق)
سناریوی عراق، یا به گفته دیگر سناریوی وجود تسلیحات شیمیایی در سوریه از جمله سناریو هایی است که پس از ایجاد دولت در تبعید به شدت مورد توجه قرار گرفت. اراده برای اجرای این سناریو منابع غربی و رسانه‌های آنان را وارد مرحله جدیدی از تبلیغات علیه سوریه کرده است و مکرراً دم از سلاح شیمیایی در سوریه می‌زنند.
در پی گسترش این موج خبری، مقامات غربی، جداگانه و جمعی در این خصوص ابراز نگرانی کرده و وانمود کردند که نگران این موضوع هستند.
در این سناریو دو نکته راهبردی وجود دارد.
اول اینکه داشتن سلاح شیمیایی، عدم کنترل آن و اقدام جهت استفاده، سه دلیل مناسب برای ورود نظامی خارجی به بحران سوریه و توجیه افکار عمومی است. دوم آنکه اخباری مبنی بر تجهیز نیروهای معارض به سلاح های شیمیایی لیبی وجود دارد که این امر نیز می توان به شکل دیگر یعنی کاربرد توسط معارضه و مقصر جلوه دادن سوریه نمود یابد
سناریوی دخالت ناتو برای حمایت از ترکیه
نصب سپر موشکی پاتریوت در مرز ترکیه و سوریه یکی دیگر از سناریوهای بشار اسد و دخالت نظامی در سوریه است که با واکنش هایی رو برو شد. بر اساس این سناریو ایجاد یک جنگ دوجانبه میان ترکیه و سوریه می تواند شرایط را برای دخالت مستقیم نظامی خارجی را فراهم سازد. این سناریو به دلیل مواضع جدی و سخت روسیه،(“ولادیمیر پوتین” رئیس‌جمهوری روسیه در جریان کنفرانس مطبوعاتی بعد از مذاکرات خود با “رجب طیب اردوغان” نخست وزیر ترکیه در استانبول تاکید کرد که مقامات مسکو نگرانی ترکیه در خصوص حوادث رخ داده در مرز با سوریه را درک می‌کنند، ولی معتقدند که استقرار سامانه‌های موشکی «پاتریوت» تاثیری بر بهبود این وضعیت نخواهد داشت.) ایران و سوریه و تبعات آن عقیم ماند.
مشخص است، استقرار موشک‌های پاتریوت در ترکیه، بخشی از یک برنامه گسترده‌تر از سوی غرب و دولت آنکارا به منظور زمینه‌سازی برقراری منطقه پرواز ممنوع و احتمالاً انجام اقدامات نظامی علیه دولت سوریه است. البته بی‌گمان، واکنش دیگر کشورهای منطقه، به ویژه روسیه و ایران، عواملی است که می‌تواند در عملی شدن یا نشدن چنین برنامه‌ای تأثیرگذار باشد.
سناریو تصرف فرودگاه
بعد از اعلام تاسیس دولت در تبعید ارتش آزاد طی بیانیه ای اعلام کرد که تمامی کشورها می باست سفارت خود در دمشق را ببندند. این اقدام در جهت به رسمیت شناختن دولت در تبعید بوده است. پس از این تلاش همه جانبه ای از سوی گروه های مسلح به ویژه القاعده جهت تصرف فرودگاه و محاصره دمشق صورت گرفت. نکات مربوط به سناریو تصرف فردوگاه را چنین می توان برشمرد.
1- با توجه به خط ارتباطی تهران – دمشق و مسکو – دمشق تروریست ها تلاش داشتند از طریق تصرف نظامی فرودگاه این خط مواصلاتی را بشکنند و در نتیجه زمینه سقوط دولت بشار را فراهم کنند.
2- از سوی دیگر با توجه به اینکه اصلی ترین نقطه قوت ارتش در برخورد با تروریست ها به خصوص در مناطق حلب و حمص نیروی هوایی می باشد، تروریست ها تلاش نمودند تا با زمین گیر کردن این رکن ارتش، محیط امنی را جهت تاسیس منطقه برای انتقال دولت در تبعید ایجاد نمایند.
سناریوی تداوم بحران
در حال حاضر محتمل ترین سناریو اراده طرفین به خصوص آمریکا جهت تداوم بحران است. این تداوم بحران باعث می شود که دولت و ملت سوریه هر روز با درگیری های جدیدی روبه رو شوند. نیروهای معارض، شدت عمل بیشتر، انفجارهای انتحاری و اقداماتی از این قبیل انجام می‌دهند؛ ولی چارچوب شرایط جنگ فرسایشی است. در جنگ فرسایشی هیچ‌کدام از دو طرف توان یکسره سازی ندارد و الان نه دولت و نه مخالفین قادر به انجام چنین کاری نیستند. نتیجه این سناریو ضعف دوجانبه، فروش تسلیحات، کاهش قدرت القاعده، حفظ جهت گیری اعراب بر علیه سوریه به جای اسرائیل و… است.
Sorry. No data so far.