تریبون مستضعفین-مرتضی غضنفرنژاد
مردم در انجام بسياري از سياستهاي اقتصادي و سياسي و اجتماعي نقش عمده و در برخي از سياست ها اصلي ترين نقش را در اجرا و شكست آن بر عهده دارند. از اين رو اگر رفتار مردم عقلايي و از قاعده خاصي تبعيت كند مي تواند موجب رشد كشور باشد و اگر به به هم ريختگي اقتصاد دامن بزند براي كشور مشكل ساز خواهد شد. بر اين اساس يكي از مشكلات اساسي رفتار مردم مساله گراني و كميابي كالاها در برهه هاي زماني مختلف مثل رمضان و عيد نورزو و… مي باشد. در اين مقاطع مردم چون قصد دارند كه مواد مصرفي و سرمايه اي و غيره را در يك زمان خاص و همگي را باهم خريداري كنند و در طرف ديگر مقداري از اين كالاها را در مدت يك ماه يا چند هفته در خانه داشته باشند. اين رفتار مردم موجب افزايش تقاضاي در بسياري از كالاها مي شود و مشكلات بسياري را براي دولت و مردم و بعضا توليد كننده ها بوجود مي آورد. اگر كه دولت و مردم و توليد كنندگان براي تصحيح اين رفتار اقدام مقتضي را انجام دهند در غير اين صورت اين اقدام منجر به ايجاد هزينه هاي بسيار براي مردم در كنار افزايش واردات و آسيب ديدن توليد ملي شود و نه تنها در حالت عادي موجب كاهش رشد و پويايي اقتصاد مي شود، در شرايط مقاومتي و حساس كنوني اثرات بسيار مخرب تري نيز خواهد داشت. از اين رو بايد مردم و دولت و توليد كننده وظيفه خود را به درستي شناسايي كنند و طوري عمل كنند كه هزينه ها براي خانواده ها كاهش يابد و توليد كنندگان نيز منفعت كافي ببرند و دولت بودجه هنگفتي را براي واردات انجام ندهد.
لذا در اين مطلب به بررسي و آسيب شناسي رفتار دولت و مردم در اين برهه زماني مي پردازيم و در ادامه ضمن آسيب شناسي اين رفتار راهكارهايي جهت بهبود آن ارائه مي شود. تا اقتصاد كشور از اين امر ضربه نبيند و بتواند در شرايط مقاومتي و سخت نيز كارآ باشد.
1- آسيب هاي رفتار ناصحيح در شب عيد:
1-1- آسيب هاي رفتار مردم:
مردم متاسفانه در شب عيد خريد هاي خود را جمع مي كنند و يك جا قصد خريد مايحتاج خود را دارند و به همين دليل مدتي قبل از ماه رمضان يا شب عيد به بازارها مي‌روند و تمامي درآمد خود را در اين مدت صرف چنين خريد هايي مي كنند و هزينه هاي بسياري را براي خود ايجاد مي كنند.
در طرف ديگر يكي از رسومي كه در ميان مرسوم است و بعضا اشتباهاتي دارد آن است كه همه قصد داريم كه لزوما در شب عيد يك كالاي جديد بخريم. به عنوان مثال قصد داريم كه كيف و كفش و لباس نو بخريم يا وسايل خانه را جديد كنيم و تمامي اعضاء خانواده نيز چنين قصدي دارند.
همچنين مدت زيادي به نظافت خانه نمي پردازيم و منتظر هستيم كه به شب عيد نزديك شويم و خانه تكاني بكنيم. بعد در مدت كوتاهي مي خواهيم تمام خانه را مرتب كنيم ، تمام شيشه ها را بشويم و قالي ها را تميز كنيم و … كه باز اين كارها هم وقت زيادي مي گيرد و هم هزينه هاي زيادي را ايجاد مي كند.
بايد توجه داشت كه اين رفتار علنا يكي دو ماه توجه مردم را به مساله عيد جلب مي كند و بسياري از امور كشور به اين دليل تعطيل مي شوند. به عنوان مثال دانشگاه‌ها و مدارس از اواسط اسفند تا اواسط فروردين تعطيل مي شوند يا نيمه كار هستند و مراكز دولتي نيز چنين وضعيتي دارند. اين به معني آن است كه علنا كشور از مسير اصلي خود خارج مي شود و مساله اي كه براي ايجاد لذت و نشاط در جامعه است تا موجب رشد بيشتر كشور شود به معضلي براي اقتصاد كشور تبديل بشود.
1-2- آسيب شناسي رفتار دولت:
دولت در شرايط پيش آمده اساسا مديريت اقتضايي و مقطعي را اساس برنامه هاي خود قرار مي دهد. به دليل افزايش تقاضا در اين مدت براي جبران اين تقاضا واردات ميوه و بسياري از كالاها را افزايش مي دهد، واردات را آسان مي كند و موانع واردات را بر مي دارد و بر اين اساس ميزان واردات بسيار افزايش پيدا مي كند و بسياري از صنايع داخلي توان رقابت خود را از دست مي دهند و خصوصا در مورد ميوه و اقلام مصرفي ضرر بسياري به توليد كنندگان و كشاورزان وارد مي شود.
خصوصا در چند سال اخير كه درآمد ارزي دولت بسيار رشد داشت و چندين برابر سال هاي قبل شد، موقعيتي ايجاد شد كه دولت از واردات بيشتر براي مديريت تقاضاي شب عيد استفاده كند. وجود پرتقال هاي مصري و اجناس چيني كه به آجيل چيني هم رسيد خود گواهي بر اين اقدام است.
متاسفانه زماني كه دولت واردات را در سطح زياد و مقطعي خاص افزايش مي دهد اين ميزان واردات تنها متوجه شب عيد و تقاضاي برهه اي خاص نخواهد بود و موجب مي شود كه كالاهاي وارداتي تا مدت زياد تري در بازار داخل تاثير بگذارند و موجب زيان توليد كنندگان داخلي بشوند.
اين وضعيت تا قبل از نوسانات نرخ ارز بسيار مشهود بود و اين خصوصيت موجب مي شد كه محصولات خارجي بسيار ارزان تر از محصولات داخلي به دست مشتري برسد و باتوجه به هزينه توليد بالا در كشور، بسياري از صنايع توان توليدي خود را از دست بدهند و خصوصا كشاورزان ضرر بسياري بكنند.
2- ارائه راهكار جهت حمايت از توليد:
همانطور كه بيان شد چنين رفتاري توسط مردم و دولت و با توجه به ساختار اقتصادي كشور موجب مي شود كه نه تنها مردم توان مديريت خريد نداشته باشند بلكه با توجه به رفتار ناصحيح دولت توليد كننده‌ها نيز ضربه بخورند و بسياري از امور عادي كشور از جريان خارج شود.
2-1- پيشنهاداتي به خانوارها:
مردم براي آنكه هم بتوانند هزينه هاي خود را جبران كنند و هم به چرخه توليد كمكي كرده باشند پيشنهادات زير برايشان ارائه مي شود:
يكي از مسايل اساسي در خريد آن است كه تمامي خريد را به يك برهه خاص موكول نكنيم. به عنوان مثال اگر قصد داريم كه براي همسران لباس، فرزندان كفش و براي خودمان يك كت بخريم تمامي اين خريد ها را به شبد عيد نياندازيم. بهتر است كه از چند ماه قبل از عيد، در هر ماه يك كالا خريداري شود تا بتوان هزينه ها را تعديل كرد و فشار زيادي بر خودمان وارد نشود. همچنين بايد توجه نمود كه بسياري از كالاها در شب عيد گران مي شود و اگر قبل از شب عيد خريداري بشود، مي توان اجناس را ارزان تر خريداري كرد.
مساله ديگر آن است كه مردم بايد مطابق با درآمد خود خريد كنند. براي بسياري از مردم اينطور القا شده است كه بايد تمامي لباس ها از كفش و شلوار و پيراهن و … در ايام عيد نو بشود. اگر چه كه اصل اين امر لزوما پذيرفته شده نمي باشد اما بايد توجه كرد كه انسان بايد متناسب با درآمد و داشته ها و شان خود خريد كند نه آنكه متناسب با نيازي كه براي او ساخته شده است. لذا رسولخدا(صلي الله عليه وآله وسلم) ميفرمايند: «لا اَشْتَرِي شَيْئاً لَيْسَ عِنْديِ ثَمَنُهُ» يعني؛ من آن چيزي را كه پولش را ندارم، خريداري نميكنم(نهج الفصاحه666) و اين مساله بايد براي مردم ما يك اصل بشود و به آن توجه داشته باشند. بنابراين ضرورتي ندارد كه اگر درآمد ما كفاف بسياري از خريدها را نمي دهد براي آنكه شب عيد لباس نو داشته باشيم، به قرض و وام و … تكيه كنيم تا لباس بخريم. اگر انسان واقعا درآمد مالي او در حد اين وسايل نيست نبايد خود را به زحمت بياندازد و اين بايد يك فرهنگ بشود كه مطابق با داشته ها يمان خريد كنيم و نه مطابق با خواسته ها. اما متاسفانه مردم ما تحت تاثير فرهنگ مصرف گراي غربي به دنبال اين هستند كه مصرف خود را افزايش دهند و به دنبال كالاهاي لوكس و برندهاي خارجي باشند. بحث در مورد اصلاح الگوي مصرف نمي باشد اما بايد توجه نمود كه تمايل مردم به خريد كالاهاي خارجي خصوصا در ايام عيد نيز به عنوان يك مشكل براي توليد ملي به شمار مي آيد كه دراين ايام بيشتر نمايان مي شود. از اين رو خانواده ها نيز بايد توجه جدي داشته باشند تا بازار توليدات داخل گرم تر بشود.
همچنين بهتر است كه مردم هر چند كه برخي از كالاهاي وارداتي كه دولت آنها را وارد مي كند و منع قانوني نيز ندارد، خريداري نكنند، تا هم جلوي اين سياست اشتباه دولت گرفته شود و هم آنكه توليد داخل را مديريت كنند.
اساسا يكي از دلايلي كه دولت اقدام به واردات در شب عيد مي كند آن است كه در يك مقطع زماني تقاضا بسيار افزايش مي يابد و اگر مردم اين افزايش تقاضا را كنترل كنند و در عيد نيز به خريد روزانه بپردازند مي توانند در مديريت واردات كمك كنند.
به عبارت ديگر انسان به جاي آنكه در 15 اسفند 20 كيلو سيب و 20 كيلو پرتقال و … بخرد اين خريد را به پنج بازه تقسيم كند و در هر بازه 4 كيلو خريداري كند، مي تواند ميزان ميوه ها را مديريت كند . در اين حالت اگر ميوه هم اضافه آمد مي تواند يك بازه را كم كند و كمتر خريداري و از اضافه آمدن بسياري از كالاها جلوگيري مي كنند. امروزه يكي از مشكلات خانواده ها آن است كه مقدار بسياري از كالاي خريداري شده از قبيل ميوه و آجيل تا مدت ها بعد از عيد در خانه ها موجود است و مصرف مي شود و يا آنكه در خانه خراب مي شوند. لذا مديريت خريد مي تواند هم بار تقاضاي كلي جامعه را كاهش دهد و آنكه از خراب شدن و زياد آمدن كالا ها جلوگيري كند.
مساله ديگر ازدياد سفرها در اين ايام است. اين سفرها نيز بار زيادي بر دوش مردم ايجاد مي كند اما فرهنگ ما چنين شكل گرفته كه تمامي مسايل در كنار هم باشد. از اين رو براي مديريت بهتر هزينه ها اگر قصد داريم كه درايام عيد به سفر برويم،از برخي هزينه ها مثل خريد اجناس نو … صرف نظر كنيم تا بتوان مديريت بهتري بر منابع داشته باشيم.
2-2- فرهنگسازي براي مردم:
همانطور كه مقام معظم رهبري نيز تاكيد فرموند يكي از مسايل ديگري كه در باب سبك زندگي موثر است فرهنگسازي و تبليغات در جهت مصرف كالاهاي داخلي مي باشد، اين مساله در شب عيد بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرد. مردم بايد از طريق رسانه هاي مختلف ضمن تغيير سبك زندگي خود از زندگي كه متاثر از تكنولوژي راحت طلب شده است به زندگي كه تلاش و كوشش در آن تجلي دارد و بيشتر مطابق با فرهنگ اسلامي است روي بياورند و اين نيازمند تبليغات و فرهنگسازي مناسب در رسانه ها مي باشد.
متاسفانه در رسانه هاي مختلف عزم جدي براي فرهنگسازي توليد ملي ديده نمي شود. سايت ها و خبرگزاريها كه بيشتر به مسايل حاشيه اي نظير مباحث سياسي و اخبار دلار و سكه و … و مسايل حاشيه اي تمركز دارند و رسانه ملي نيز باوجود آنكه برنامه هاي مختلفي در باب حمايت از توليد ملي تهيه مي كند، اما در فرهنگسازي آن براي مردم بسيار ضعيف عمل مي شود و حتي برخي از فيلم ها و سريالها كه به نشان دادن زندگي افراد ثروتمند مي پردازند با نشان دادن مصرف كالاهاي لوكس و تجملي و بعضا غير ايراني مردم را تشويق به مصرف چنين كالاهايي مي كنند. در چنين شرايطي كه در برنامه ها و فيلم ها و سريال هاي رسانه ملي مصرف كالاهاي داخلي يك ارزش به شمار نمي آيد نمي توان انتظار چنداني در تاثير پذيير مردم و مصرف كالاهاي داخلي داشت. تعطيل شدن بسياري از برنامه هاي آموزشي و اقتصادي به خاطر كسري بودجه دولت در سال جاري نيز بر رها كردن فضاي فرهنگسازي دامن زده است. از اين رو مي توان از فرصت تبليغات و مصرف شب عيد براي ترويج مصرف كالاهاي داخلي فرهنگسازي اساسي انجام داد.
2-3- راهكارهايي براي دولت:
همانطور كه ذكر شد افزايش واردات و مديريت اقتضايي از آسيب هاي جدي رفتار دولت مي باشد. از اين رو دولت بايد از يك طرف با آموزش مردم در زمينه مديريت مصرف، از افزايش نامتعارف اقتصاد و تقاضا جلوگيري كند و در طرف ديگر در كالاهاي كشاورزي ابتدائا با افزايش ميزان انبارها و استفاده از تكنولوژي هاي انبار داري بتواند تقاضاي موجود را پاسخ دهد. امروزه يكي از مشكلات كشاورزان كمبود انبار و سردخانه هاي مناسب براي ذخيره سازي ميوه ها مي باشد. در طرف ديگر تكنولوژي پايين توليد و مشكلات بسياري بر بخش كشاورز ي موجود است ميزان بهره وري را كم كرده و هزينه توليد را بالا برده و بر اين اساس محصولات با قيمت بالاتري به دست مصرف كننده مي رسد. لذاست كه دولت بايد ضمن افزايش بهرهوري و ميزان توليد محصولات كشاورزي در كشور، مديريت مناسب تري را در شب عيد داشته باشد.
در طرف ديگر نبايد به بهانه جبران تقاضا باب واردات باز شود و كالاهاي بسياري به كشور وارد بشود. دولت در اقدامي بلند مدت بايد با تجهيز كارخانه ها ، زمينه افزايش توليد آنها و تضمين توليد در شب عيد را مهيا كند و در طرف ديگر با گسترش بازارهاي عرضه مستقيم محصولات، ميزان دلالي را كاهش دهد و سود بيشتري را به توليد كننده برساند.
يكي از مشكلات ديگر دولت در شب عيد جمع آوري نقدينگي دست مردم براي كاهش تقاضا مي باشد. دولت در طول سال نقدينگي را بدون برنامه به طرح ها و پروژه هاي مختلف مي دهد و در كشور توزيع مي شود و در پايان سال قصد جمع آوري اين نقدينگي را دارد. اگر دولت مي خواهد كه نقدينگي شب عيد فشار كمتري بر اقتصاد وارد كند بايد مديريت خود را در اعطا تصحيح كند تا دچار چنين مشكلاتي نشود.
وضع مقررات سخت تر براي كاهش تعطيلي ايام نوروز و رونق ادارات در ايام نزديك نوروز بايد يكي از طرح هاي ديگر دولت باشد. كاهش اين تعطيلات و مداومت بر برپايي مدارس و دانشگاه‌ها در كنار لزوم حضور كارمندان در ادارات در كنار گسترش روحيه كار و سخت كوشي بايد در دستور كار دولت قرار گيرد.
در پايان بايد اشاره كرد كه بازار شب عيد آميزه اي از رفتار ناصحيح مردم در مديريت خريد و تبعيت از الگوهاي اسلامي در كنار مديريت اقتضايي دولت و عدم اخلاق مداري و رزق محوري در سمت عرضه است كه نيازمند حاكميت مديريت صحيح در ميان مردم و دولت و سمت عرضه اقتصاد مي باشد. همچنين بايد براي ما سخت كوشي و پركاري فرهنگ نهادينه شده باشد تا به خاطر تعطيلات نوروز ، يكي دوماه تمامي بخش هاي كشور تعطيل نباشد و چرخ رشد و توسعه كشور كند نشود.
Sorry. No data so far.