مهمانپرست: برای همکاری با اروپا آمادگی داریم

عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1391 شاهد تحولات قابل توجهی بود؛ از ریاست سه ساله ایران بر جنبش عدم تعهد و حضور مقاماتی از 120 کشور جهان در نیمه اول شهریور ماه در تهران تا سفر محمود احمدی‌نژاد به قاهره و قطع روابط اتاوا با تهران و از سرگیری مجدد روابط ایران و سنگال و برگزاری چهار دور مذاکره بین ایران و 1+5 (استانبول، بغداد، مسکو و آلماتی) و … در آستانه سال 1392 در گفت‌‌وگویی با رامین مهمان‌پرست سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه به بررسی رخدادهای این عرصه پرداختیم.

مهمان‌پرست در این گفت‌وگو در خصوص تعیین حافظ منافع بین ایران و کانادا با بیان اینکه پیشنهاداتی که به صورت غیرمستقیم برای تعیین حافظ منافع مطرح می‌کردند تا الان به نتیجه نرسیده، گفت: بحث تعیین حافظ منافع باید بر اساس توافق طرفین باشد و باید در یک گفت‌وگوی رو در رو در این زمینه تصمیم گیری صورت گیرد که تا الان چنین شرایطی به وجود نیامده و تصمیم جدیدی اتخاذ نشده است.

وی در این گفت‌وگو همچنین اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران برای همکاری با اروپا آمادگی دارد و افزود: اروپا ظرفیت مستقل و بالایی دارد و نباید رفتاری داشته باشد که استقلال و هویت اروپایی خود را زیر سؤال ببرد.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره گفت‌وگوهای ایران و 1+5 نیز عنوان کرد: ما امیدوار به آینده مذاکرات هستیم و امیدواریم این رویه ورود به مذاکرات از سوی 1+5 هر چه بیشتر چارچوب منطقی کامل‌تری یابد و امکان رسیدگی به تفاهم نهایی را بیشتر کند.

سردی روابط باکو و تهران و آنکارا و تهران، آینده روابط ایران و بحرین و همچنین تهران و لندن، اقدامات تهران در خصوص بحران سوریه، عملکرد مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت خارجه، ارزیابی تیم جدید اوباما و … از دیگر مواردی بود که در این گفت‌وگو به آنها پرداخته شد.

مشروح گفت‌وگوی ما با سخنگوی دستگاه دیپلماسی را در زیر می‌خوانید.

در سال 91 شاهد برگزاری چهار دور مذاکره بین نمایندگان ایران و گروه 1+5 در استانبول، بغداد، مسکو و آلماتی بودیم و طبق توافقات صورت گرفته قرار شد آلماتی بار دیگر (16 و 17 فروردین ماه) میزبان این مذاکرات باشد. ارزیابی شما از مذاکرات انجام شده و آینده پرونده هسته‌ای ایران چیست؟

 در سال 91 چند نشست با 1+5 برای پرداختن به موضوعات مختلف از جمله بحث فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان برگزار شد. شاید انتظار این بود که این مذاکرات زودتر در جهت درست خود قرار می‌گرفت و زمان به این شکل از بین نمی‌رفت. در طول مذاکرات در یکی از نشست‌ها پیشنهادات 1+5 و خواسته‌های آنها تشریح و در نشست دیگری پیشنهادات جمهوری اسلامی به شکل جامع و کاملی ارائه شد. تاخیر 8 تا 9 ماه‌ای که اخیراً به وجود آمد به دلیل اعلام نیازی بود که 1+5 برای بررسی پیشنهاد‌های کشورمان عنوان کرده بودند.

در نشست آلماتی تفاوت جدیدی مشاهده شد. در دفعات قبلی خواسته‌های 1+5 و پیشنهاداتی که به عنوان اقدام متقابل در مقابل خواسته‌هایشان ارائه می‌دادند از 2 جهت اشکال داشت. اشکال اول خواسته‌هایی بود که حقوق اساسی ملت ما را نقض می‌کرد و اشکال دوم اینکه اقداماتی که آنها متقابلا اعلام می‌کردند آمادگی انجام آن را دارند، به هیچ وجه قابل توجه نبود و به همین خاطر ارزش پیگیری و بررسی را نداشت.

در نشست آلماتی رویکرد کشورهای غربی 1+5 بیشتر به سمت خواسته‌های ما نزدیک شد و مطالب آنها منطقی‌تر از گذشته در نشست عرضه شد. البته این بدان معنا نیست که نقطه‌نظراتی که اعلام کردند کامل است و می‌تواند همه موارد مورد ‌نظر ما را پوشش دهد یا برای ادامه کار کفایت می‌کند.

این می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد. همین مقدار تغییر در پیشنهاداتی که ارائه شد و خواسته‌هایی که مطرح کردند می‌تواند مثبت تلقی شود و یک گام رو به جلو باشد، ولی باید در ادامه، مذاکرات به سمتی هدایت شود که حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز کشور ما به رسمیت شناخته شود و نگرانی‌های طرف مقابل نیز رفع گردد. ولی ماحصل این همکاری‌ها باید برداشتن گام‌های متقابل، همزمان و هم‌وزنی از طرف 1+5 باشد تا همه اقداماتی که در قالب تحریم‌ها و به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای علیه کشور ما انجام شده، در نهایت به شکل کامل برچیده شود.

مذاکرات کارشناسان فنی 28 اسفند در استانبول و مذاکرات آلماتی 2 در 16 فروردین 1392 نشانگر عزم و اراده جدی ما و 1+5 برای ادامه مذاکرات است. ما امیدوار به آینده مذاکرات هستیم و امیدواریم این رویه ورود به مذاکرات از سوی 1+5 هر چه بیشتر چارچوب منطقی کامل‌تری یابد و امکان رسیدگی به یک تفاهم نهایی را بیشتر کند.

جمهوری اسلامی ایران در سال 1391 به مدت سه سال عهده‌دار ریاست جنبش عدم تعهد شد. ایران به عنوان رئیس کنونی «نم» چه برنامه‌هایی را برای سال آینده در دستور کار دارد؟

ریاست سه ساله ایران بر جنبش عدم تعهد می‌تواند بسیار ارزشمند باشد آن هم در یک مقطع زمانی که شاهد بحران‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم و خیلی از کشورهای عضو این جنبش درگیر بحرا‌ن‌هایی هستند و حل این بحران‌ها نیاز به عزم و اراده و ایده‌های جدید نسبت به گذشته دارد.

امیدواریم در دوره ریاست ایران بر عدم تعهد با به کارگیری خلاقیت‌ها، ابتکارات و رایزنی‌های گسترده با اعضا بتوانیم قابلیت‌های این مجموعه بزرگ که بزرگترین مجموعه بین‌المللی بعد از مجمع عمومی سازمان ملل است را افزایش دهیم. قطعا در زمینه‌های مختلف طراحی‌های جدیدی در حال شکل‌گیری است و یکی از مسائلی که باید به آن توجه زیادی کرد، همکاری‌های نهادینه شده اقتصادی بین کشورهای عضو جنبش و افزایش وزن مجموعه جنبش عدم تعهد در موضوعات و مناسبت‌های بین‌المللی است تا جایگاه کشورهای عضو در مجموعه سازمان ملل ارتقا یابد و مصوبات جنبش بتواند به موضوعاتی که ضمانت اجرایی بیشتری داشته باشد نزدیک شود.

در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است. در طول این 3 سال می‌توان نشست‌های مختلفی در سطح وزرا و کارشناسان ارشد برگزار کرد و به تدریج شاهد برگزاری نشست‌ها و رسیدگی به موضوعاتی بود که در دستور کار کشورهای عضو جنبش قرار بگیرد. این موضوعات از طریق دو کانال پیگیری می‌شود یکی در تهران و از طریق وزارت خارجه و دبیرخانه جنبش عدم تعهد و دیگری از طریق نمایندگی‌ دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل که محل حضور دفتر هماهنگی جنبش نیز هست.

ما در اواخر سال 91 شاهد سفر محمود احمدی‌نژاد به قاهره به عنوان اولین مقام بلند‌پایه جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بودیم، آیا این سفر را می‌توان نقطه‌ای برای ارتقای روابط دیپلماتیک دو کشور تلقی کرد؟

 ظرفیت‌های بزرگی در دو کشور وجود دارد، اولا دو کشور از قدمت تاریخی و فرهنگ غنی برخوردارند و مشترکات فراوانی بین مردم ایران و مصر وجود دارد و همکاری‌های نزدیک دو کشور می‌تواند منافع زیادی را برای مردم دو کشور و همچنین مردم منطقه به همراه داشته باشد.

شرایط مصر با گذشته متفاوت است. با انقلاب مردمی در این کشور و کنار زدن حاکم قبلی وابسته به دنیای غرب که نقش زیادی در کمک به رژیم صهیونیستی و محاصره مردم فلسطین داشت و روی کار آمدن یک دولت مردمی، نوید تحرکات جدیدی در خاورمیانه می‌رود‌. البته مصر با مشکلات داخلی روبروست و شاهد برخی تحرکاتی هستیم که در برقراری شرایط باثبات در این کشور وقفه ایجاد می‌کند، ولی ما به دنبال ارتقای سطح روابط و همکاری‌ها با همه کشورهای مهم منطقه از جمله مصر هستیم. بخشی از ارتقاء رابطه مربوط به روابط سیاسی است و بخش‌های دیگر می‌تواند شامل همکاری‌های اقتصادی، گردشگری، رسانه‌ای و دانشگاهی و … باشد. رفت‌ و آمد‌هایی در این زمینه صورت می‌گیرد و اخیراً نیز وزیر گردشگری مصر به ایران سفر کرد و یادداشت تفاهمی در زمینه توسعه همکاری‌های گردشگری به امضا رسید.

سفر رئیس‌جمهور به مصر بسیار مهم بود؛ از این نظر که اولین سفر بالاترین مقام اجرایی کشور بود و رایزنی‌هایی که در زمینه روابط دوجانبه و موضوعات منطقه‌ای با مقامات مصری صورت گرفت می‌تواند به حل مشکلات منطقه کمک کند. ما اثرات خوبی را در سفر آقای مرسی به ایران برای شرکت در نشست جنبش عدم تعهد و همچنین سفر رئیس ‌جمهور کشورمان به قاهره شاهد بودیم. در این بین جلسات مختلفی در قاهره برگزار شد که بسیاری از آنها مربوط به بحران سوریه بود.

البته ممکن است تحرکاتی نیز در داخل مصر بر علیه روابط خوب ما صورت گیرد که نشانگر نگرانی برخی از جریانات منطقه است که روابط خوب کشورهای بزرگ اسلامی منطقه را به نفع خود نمی‌دانند و در جهتی حرکت می‌کنند که شاید خواسته اصلی رژیم صهیونیستی است. ولی در مجموع همکاری‌هایی که در طول سال 91 با مصر داشتیم را متفاوت با گذشته می‌دانیم. دایره رفت‌ و آمد‌ها و رایزنی‌ها و نزدیک شدن دیدگاه‌ها به همدیگر، نسبت به گذشته تغییر کرده و جهشی در جهت مثبت در آن ایجاد شده و در سال 92 این تحرکات و همکاری‌ها افزایش خواهد یافت.

هر زمان در مصر شرایطی به وجود آید که آنها احساس کردند می‌توانند برای روابط سیاسی در بالاترین سطح آمادگی داشته باشند، ما آماده‌ایم.

جمهوری اسلامی ایران در سال 91 در قبال بحران سوریه چه اقداماتی را انجام داد و در سال 92 چه برنامه‌ای را برای حل این بحران در دستور کار دارد؟

دیپلماسی ما در سال 91 در قبال سوریه بسیار تاثیر‌گذار بود. دو نگاه و عملکرد در رابطه با بحران سوریه وجود داشت. یک نگاه مربوط به دوستان واقعی ملت سوریه است که تلاش می‌کردند آرامش و ثبات را در این کشور دنبال کنند، درگیری‌ها متوقف و سلاح به دست افرادی که قصد اقدامات خشونت‌آمیز را دارند نرسد و گروه‌های مختلف مردمی مذاکراتی داشته باشند و گفت‌وگوهای مردمی شکل بگیرد و مردم سوریه خودشان راجع به آینده کشورشان تصمیم بگیرند. ما از این طرح حمایت کردیم و طرح 6 ماده‌ای خود را ارائه دادیم و فکر می‌کنیم مناسب‌ترین راه و مسالمت‌آمیزترین راه‌حل نیز همین است.

در جهت مقابل تفکر دیگری وجود داشت که معتقد بود باید درگیری‌ها افزایش یابد و سلاح‌های بیشتری به داخل سوریه ارسال شود و شرط و شروطی را از طرف مردم سوریه برای آینده این کشور بگذارند که این فقط می‌توانست به از بین رفتن حقوق مردم سوریه و زیرساخت‌های اقتصادی این کشور منجر شود و بیشترین صدمه را به مردم بزند.

در نتیجه عملکرد دستگاه دیپلماسی ایران در طول سال 91، خوشبختانه رویکرد سیاسی اولویت یافت و کشورهای زیادی به این حرکت پیوستند و در نشست تهران گروه‌های مخالف و موافق دولت سوریه دور هم جمع شدند و گفت‌وگوهای ملی را به صورت ابتدایی آن آغاز کردند. علاوه بر این گروه‌های بزرگ معارضه مثل ائتلاف ملی به رهبری «معاذ‌ الخطیب» نیز برای مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی ایران اعلام آمادگی کرده و آمادگی خود را برای مذاکره با دولت سوریه نیز اعلام کردند.

این نشان می‌دهد که طراحی کشور ما برای مدیریت بحران در سوریه توفیقات زیادی داشته و کشورهای زیادی متوجه شدند که راه درست، پرداختن به رویکرد سیاسی است و ایران به عنوان طرف رایزنی برای خیلی از کشورهای منطقه و خارج از منطقه تبدیل شد. برنامه ما برای سال 92 ادامه اجرای این طرح است تا به شکل کامل محقق شود و از همه امکانات خود برای کمک به مردم سوریه استفاده خواهیم کرد تا در اولین فرصت در یک فضای مناسب، با توقف درگیری‌ها و از طریق رسیدن به یک توافق جمعی بین گروه‌های مختلف در داخل سوریه، مردم این کشور نسبت به آینده خود تصمیم بگیرند.

آیا در سال 92 نشستی برای حل مسئله سوریه طراحی شده است؟

حتما نشست‌های مختلفی برگزار خواهد شد. در حال حاضر توافقات بر این است که این گفت‌وگوها ادامه یابد. حتما شرط رسیدن به نقطه مطلوب این است که نمایندگان گروه‌های موثر در کنار هم بنشینند و برای آینده سوریه به راهکاری دست یابند.

اتاوا در سالی که گذشت اقدام به قطع یکجانبه روابط با تهران کرد. آیا توافقی در خصوص تعیین حافظ منافع حاصل شده است؟

متاسفانه شاهد رفتار‌های غیرمعمول و خلاف قواعد بین‌المللی از سوی دولت افراطی کانادا بودیم و با اقدام آنها برای بستن سفارتشان در تهران و درخواست برای تعطیلی سفارت ایران در کانادا روبرو شدیم.

پیشنهاداتی که به صورت غیرمستقیم برای تعیین حافظ منافع مطرح می‌کردند تا الان به نتیجه نرسیده است.

بحث تعیین حافظ منافع باید بر اساس توافق طرفین باشد و باید در یک گفت‌وگوی رو در رو در این زمینه تصمیم گیری صورت گیرد که تا الان چنین شرایطی به وجود نیامده و تصمیم جدیدی اتخاذ نشده است.

البته معتقدیم اقدامات دولت کنونی کانادا می‌تواند منافع مردم کانادا را خدشه‌دار کند و توصیه‌های مختلفی داشتیم که به جای دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر به ظرفیت‌های کشور ما و کشورهای مستقل دیگر توجه کنند و اولویت برای آنها منافع ملی‌شان باشد.

از روابط تهران و لندن چه خبر؟

 رابطه ایران و انگلیس با یک تصمیم عجولانه و رفتار شتاب‌زده از طرف دولت انگلیس قطع شد و اگر قرار باشد اقدامی صورت گیرد مقامات انگلیسی باید آغاز کننده این اقدام باشند. ما برای اینکه اتباع کشورمان که در انگلستان حضور دارند و برخی از مردم ما که نیاز به تردد به این کشور دارند از لحاظ کنسولی دچار مشکل نشوند تدابیری را اندیشیدیم و به همین منظور ستادی در وزارت خارجه در تهران تشکیل شد و قوانینی را مصوب کردیم تا به شکل راحت‌تر و سریعتر بتوانیم پاسخگوی نیازهای کنسولی اتباعمان باشیم. همینطور به نمایندگی‌های مختلف در اروپا مجوز داده شد تا در صورت مراجعه کسانی که در انگلستان مستقر هستند، تسهیلات لازم را در اختیار آنها قرار دهند.

البته بحث‌هایی نیز با مقامات انگلیسی برای ارائه تسهیلات بیشتر در زمینه مسائل کنسولی داشته‌ایم. امیدواریم گفت‌وگوهایی که صورت گرفته بتواند به فعال شدن برخی افراد در بخش‌های کنسولی برای پاسخگویی به نیازهایی که در دو طرف وجود دارد، کمک کند.

با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه سال 92 و به منظور شرکت اتباع ایرانی مقیم در انگلستان و کانادا، چه تدابیری را اتخاذ کرده‌اید؟

 انتخابات ریاست جمهوری برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است و همه مردم علاقه‌مندند که در سرنوشت کشورشان مشارکت داشته باشند. ما هر نوع اقدامی را پیگیری خواهیم کرد تا هموطنان با کمترین مشکل بتوانند در انتخابات شرکت کنند.

در روابط با کشورهای آفریقایی در سال 91 شاهد چه تحولاتی بودیم؟

ما در آفریقا سابقه حضور مثبتی داشتیم و مشترکات زیادی به ویژه به لحاظ فرهنگی بین ما و کشورهای آفریقایی هست و ظرفیت‌های خوبی برای همکاری‌های تجاری و اقتصادی وجود دارد، ولی از این ظرفیت‌ها تا الان در حد مطلوب آن استفاده نشده است. برنامه‌های مختلفی داریم تا حضور گسترده‌تر و هدفمند‌تری را در کشورهای آفریقایی داشته باشیم. یکی از مسائلی که با آن روبرو بودیم بستن سفارت ایران در سنگال بود که به دنبال اتهاماتی که در رابطه با ورود سلاح به برخی از کشورهای آفریقایی مطرح شده بود، مقامات سنگالی تصمیم نادرستی در این زمینه اتخاذ کرده و یکطرفه اقدام به قطع روابط کردند که این قضیه مربوط به سال 90 بود. در سال 91 انتخابات ریاست جمهوری در سنگال برگزار و افراد جدیدی قدرت را در دست گرفتند و منافع ملی خود را دنبال و به این نتیجه رسیدند که تصمیم سیاسی گذشته درست نبوده و منافع ملی سنگال حکم می‌کند که نسبت به برقراری روابط با جمهوری اسلامی هر چه سریعتر اقدام کنند. این موضوع در نشستی که بین روسای جمهور ایران و سنگال در حاشیه اجلاس قاهره برگزار شد مورد توافق قرار گرفت و الان درصدد راه‌اندازی سفارت در داکار هستیم.

آفریقا ظرفیت مناسبی دارد و ما با کشورهای آفریقایی روابط خوبی داشتیم و توسعه همکاری‌ها و ارتقاء روابط با این کشورها برای ما از اهمیت برخوردار است.

با توجه به قطع چند ساله روابط ایران و مراکش آیا در سال آینده شاهد تحولی در این زمینه خواهیم بود؟

در مراکش نیز اقدام یکطرفه‌ای صورت گرفت. معتقدیم همکاری با جمهوری اسلامی ایران می‌تواند منافع کشورهای مختلف را تامین کند به ویژه کشوری اسلامی‌ مثل مراکش. مردم ایران و مراکش رابطه خوبی دارند و مشترکات زیادی بین آنها وجود دارد. امیدواریم فضا به شکلی تغییر یابد که مردم خوب مراکش از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند و همکاری بین دو کشور بتواند به بهبود هر چه بیشتر همکاری‌های همه‌جانبه کمک کند و این به نفع کشورهای منطقه نیز خواهد بود.

امیدواریم مسئولان مراکش با درک درست شرایط و منافع خود، تصمیم اشتباهی که قبلا اتخاذ کردند تصحیح کنند.

دولت بحرین در سال گذشته اقدام به بازگرداندن سفیر خود به تهران کرد، آیا در سال 92 شاهد تحولی در روابط تهران و منامه خواهیم بود و آیا ایران به منامه سفیر اعزام خواهد کرد؟

 بحرین با یک مشکل مطالبات مردمی روبروست و دولت این کشور و حاکمان آن به جای آنکه به مطالبات مشروع مردم پاسخ دهند متاسفانه هم سعی در سرکوب و به کارگیری روش‌های نادرست دارند و هم فکر می‌کنند اگر اتهامی را مبنی بر دخالت در مسائل داخلی این کشور به ایران وارد کنند، می‌توانند این بحران را مدیریت کنند.

همین عامل باعث شده که بحرین نتواند به ثبات واقعی برسد و از ظرفیت‌های همکاری با کشور بزرگ و قدرتمند ایران بهره‌مند شود. ما توصیه‌های خود را عنوان کرده‌ایم و بارها به مقامات بحرینی توصیه کرده‌ایم که راه اقتدار و بزرگی تکیه به حمایت‌های مردمی هر کشوری است. بهتر است که مطالبات مردم را بشنوند و سرکوب را کنار بگذارند. ایراد اتهام به ما و کشورهای دیگر هیچ نفعی برای حاکمان بحرین نخواهد داشت.

اگر شرایط به سمتی برود که ما با رفتار جدیدی از سوی حاکمان بحرین نسبت به مردم خود و اظهاراتشان در مورد کشورمان روبرو شویم، می‌تواند زمینه‌ای را فراهم کند که روابط در جهت درستی شکل بگیرد و خواسته‌های مردم را در داخل بحرین تامین کند. نتیجه رایزنی‌ها و حساسیت‌هایی که مردم و مسئولان ما در رابطه با وضعیت بحرین داشتند باعث شده توجهات به مسائل داخلی این کشور بیشتر جلب شود. کشورهای مختلفی از وضعیت نامناسبی که در داخل بحرین وجود دارد نگران هستند و تذکرات و توصیه‌های خود را ابراز می‌کنند و ما این را از نتایج دیپلماسی کشور می‌دانیم.

در سال 1391 فضای سردی بر روابط تهران و باکو حاکم بود. آیا این روال در سال آینده نیز ادامه خواهد یافت یا شاهد تحولی در این زمینه خواهیم بود؟

روابط با همسایگان برای هر کشوری از اهمیت بالایی برخوردار است، جمهوری اسلامی ایران با 15 کشور از طریق مرزهای آبی و خاکی همسایه است و این ظرفیت بزرگی است به ویژه اینکه برخی از کشورها مثل آذربایجان، تاریخ، فرهنگ و ریشه‌های اعتقادی مشترکی با ما دارند و ما باید از این ظرفیت‌ها برای بهبود همکاری‌ها بین دو کشور استفاده کنیم.

یک مسئله‌ای که در صحنه‌های مختلف خود را نشان می‌دهد تحرک سیاسی و رسانه‌ای خاصی است که هدف آن تخریب روابط خوب کشورهای منطقه از جمله روابط ما و آذربایجان است.

برای مقابله با این فتنه باید هوشیاری لازم به کار گرفته شود و اجازه ندهیم که تصمیمات یا اقدامات در جهتی باشد که این فتنه‌ها را پر رنگ کرده و به آن دامن زده شود. ما همواره اعلام کرده‌ایم که به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها احترام می‌گذاریم و به هیچ وجه دخالت در امور داخلی کشورها را درست نمی‌دانیم، ولی کشورهای منطقه نیز باید با درک شرایط منطقه و شرایط کشور ما در جهتی حرکت نکنند که به فتنه‌انگیزی علیه ملت بزرگ ما و استقلال کشور ما منجر شود.

در روابط ایران و کشورهای حوزه آمریکای لاتین در سال 91 شاهد چه تحولاتی بودیم. در مورد ونزوئلا، نزدیک دو سال است که به نظر می‌رسد روابط تهران و کاراکاس همچون سابق نیست.

 یکی از مسائل مهمی که ما در آمریکای لاتین داشتیم همزمان با اقداماتی که کنگره آمریکا برای محدود کردن فعالیت و حضور ایران در آمریکای لاتین داشت، رفتن به سمت حل یک مسئله ابهام‌آفرین بود که 18 سال فضای سنگینی بر روابط ایران و آرژانتین ایجاد کرده بود که همان بحث آمیا بود. ما با ورود به این مسئله و با مذاکراتی که با مقامات آرژانتینی داشتیم به توافقی دست یافتیم که باید به تصویب مجالس دو کشور می‌رسید که در مجلس آرژانتین تصویب شد و منتظر هستیم در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد.

آیا تا پایان سال جاری به تصویب خواهد رسید؟

بستگی دارد که آیا تا فرصت باقیمانده بتوانند آن را تصویب کنند. اما نکته مهم این است که این توافق به شدت رژیم صهیونیستی را عصبانی کرد. صهیونیست‌ها تحرکات زیادی را انجام داده و علیه دولت آرژانتین مواضع تندی را اتخاذ می‌کنند. فکر می‌کنم حل مسئله آمیا می‌تواند فضای جدیدی را برای توسعه همکاری‌ها بین دو کشور فراهم کند.

در مورد ونزوئلا چه؟

 ما در بحث همکاری‌ها با ونزوئلا آغازی طوفانی داشتیم. چون در مدتی کوتاه همکاری‌ها اوج گرفت و رفت و آمد‌ها و قراردادها و تفاهم‌نامه‌های زیادی به امضا رسید، سطح انتظارات را بالا برد. برای اجرایی کردن این تفاهمات مقداری زمان لازم بود. البته بیماری آقای چاوز نیز تاثیر‌گذار بود. اگر چه بستر این همکاری‌ها از طریق امضای تفاهم‌نامه‌ها آماده شده است. به دنبال این هستیم که از همه ظرفیت‌ها برای افزایش همکاری‌ها استفاده کنیم.

ممکن است تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران که سعی کردند از این طریق فعالیت‌های ما را در صحنه‌های خارجی محدود کنند تاثیراتی داشته باشد، ولی روابط ما با مردم و دولت ونزوئلا رابطه‌ای ریشه‌دار و عمیق است و ما در موضوعات مختلف سیاسی اشتراک نظر داریم و فکر می‌کنیم شرایط اقتصادی ما و ونزوئلا می‌تواند همدیگر را کامل کند.

در سال گذشته در خصوص ایرانیان زندانی در زندان‌های خارج از کشور چه اقداماتی را صورت دادید؟

دو دسته ایرانیان در خارج از کشور هستند که گرفتار می‌باشند، یک دسته سیاسی است مثل آقای نصرت‌الله تاجیک که برای آنها تله گذاشته و سعی می‌کنند از طریق بازداشت‌های غیرقانونی و بر اساس احکامی که بر مبانی عادلانه‌ای نیست، فشار را بر دولت ما افزایش دهند و تحرک تجار و سرمایه‌گذاران کشور ما را محدود کرده یا شرکت‌ها و افراد مختلف را از همکاری با ما بترسانند. ما تلاش زیادی برای آزادی اتباع خودمان و دفاع از حقوق آنها انجام دادیم که نمونه بارز آن آقای تاجیک بود که بالاخره توانستیم حکم برائت ایشان را گرفته و به کشور برگردانیم.

دسته دوم کسانی هستند که ممکن است به خاطر جرایم دیگر گرفتار شده و یا اتهامات دیگری به آنها وارد شده باشد. یکی از کارهایی که وزارت خارجه به شکل مستمر و اصولی انجام می‌دهد اقدامات کنسولی برای دفاع از اتباع و برگزاری مذاکرات سیاسی است که می‌تواند به رفع گرفتار‌ی‌ ایرانیان در خارج از کشور کمک کند.

ما در سال 91 تلاش زیادی در این زمینه انجام دادیم و توانستیم برخی از اتباع را آزاد کرده و برخی را به ایران بازگردانده تا دوران محکومیت خود را در ایران بگذرانند و تفاهم‌نامه‌هایی را امضا کنیم که شرایط ایرانیان در خارج از کشور را تسهیل کند. همینطور در بخش کنسولی در زمینه لغو روادید با کشورهای مختلف و همسایگان کار کرده‌‌ایم.

ما در سال 91 شاهد تحولی در روابط با اروپا نبودیم. آیا تحریم‌ها در این زمینه تاثیر‌گذار بود؟

 کاری که نسبت به کشور ما صورت می‌گیرد یک نوع ایجاد محدودیت در فضای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و جنگ نرمی است که هدف اصلی آن تسلیم کردن ملت ما و پیگیری نکردن حقوقشان است. ما برای همکاری با اروپا آمادگی داریم و فکر می‌کنیم اروپا ظرفیت مستقل و بالایی دارد و نباید رفتاری داشته باشد که استقلال و هویت اروپایی خود را زیر سؤال ببرد.

خیلی از تصمیماتی که در اتحادیه اروپا اتخاذ شد تصمیمات سیاسی تحمیل شده از بیرون بود که منافع بخش‌های خصوصی و دولتی کشورهای اروپایی را دچار خدشه می‌کرد. ما آمادگی بهترین روابط را با کشورهای اروپایی داریم. ظرفیت‌های بزرگی در ایران و در این کشورها وجود دارد و می‌توان با همکاری‌های گسترده منافع ملت ایران و ملت‌های اروپایی را تامین کرد. موقعیت جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران ویژه است. ما در محل تلاقی کریدور‌های شمال – جنوب و شرق به غرب قرار داریم و منابع عظیم انرژی در ایران مورد نیاز جدی کشورهای غربی است و برای همکاری‌های مختلف در سطح منطقه‌ای و بین‌الملل نقاط فراوانی را می‌توانیم پیدا کنیم.

اینکه تحرکات با اروپا کاهش پیدا کرده و شاهد تحرکات و رفت و آمدهای زیادی نیستیم دلیل آن تصمیم سیاسی است که اتحادیه اروپا به خاطر همبستگی با کشورهای غربی مثل آمریکا اتخاذ می‌کند و در برخی بخش‌ها همین تصمیمات با اعتراضات بخش‌های مختلف خصوصی و جریانات مخالف با حاکمان این کشورها روبرو می‌شود.

در سالی که گذشت روابط تهران و آنکارا خیلی گرم نبود. شما هم بر این باور هستید؟

 ما ترکیه را یکی از مهمترین کشورهای منطقه می‌دانیم که مرزهای فراوانی را در همسایگی با ما دارد و رابطه سیاسی خود را در بالاترین سطح می‌دانیم. معتقدیم همکاری بین ایران و ترکیه و برخی از کشورهای بزرگ منطقه می‌تواند شرایط جدیدی را ایجاد کند.

در رابطه با برخی از موضوعات نیز اختلاف‌نظر داریم که بحث سوریه یکی از مهمترین موارد است که دیدگاه‌های متفاوتی را از سوی مقامات ایران و ترکیه به دنبال داشت. ما داشتن دیدگاه‌های متفاوت را امری طبیعی می‌دانیم و معتقدیم کشورهایی که روابط صمیمی با هم دارند باید از طریق گفت‌وگوها و رایزنی‌های مستمر دیدگاه‌های خود را به هم نزدیک کرده و ایده‌های خود را مطرح کنند. ما این کار را انجام دادیم و فکر می‌کنیم این کار باید ادامه یابد. کشورهای قدرتمندی مثل ایران، عراق، ترکیه، مصر، سوریه و … می‌توانند در کنار هم وضعیت مناسبی را در منطقه ایجاد کنند که به نفع همه ملت‌های منطقه باشد.

شما به عنوان رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه در سال 91 چه اقداماتی را صورت دادید و چه برنامه‌هایی را برای سال آینده در دستور کار دارید؟ قرار بود که بودجه‌ای در اختیار این مرکز قرار داده شود آیا تخصیص داده شد یا خیر؟

 هدف اصلی دیپلماسی عمومی تبیین واقعیت‌های کشور و روشن کردن افکار عمومی نسبت به آن چیزی است که در کشور می‌گذرد. طبیعی است برای اجرای دیپلماسی عمومی موفق بخش مهمی باید به کار رسانه اختصاص داده شود و همکاری بین رسانه‌های کشور و رسانه‌های کشورهای مستقل را حتما در جهت منافع ملی می‌دانیم و به همین خاطر از گروه‌های مختلفی از رسانه‌های کشورها دعوت کردیم تا به ایران سفر کنند و در سفرها به برخی کشورها نیز هیئت‌هایی از رسانه‌های ایرانی ما را همراهی می‌کردند. در سال 91 به کشورهای لهستان، بوسنی، چین، پاکستان، قزاقستان، (بحرین و کویت قبل از بیداری اسلامی) و در اواخر سال نیز به عمان سفر کردیم. در آینده نیز برنامه‌هایی تدوین شده برای سفر به کشورهای عربی منطقه، آسیای مرکزی، آفریقایی و … و توسعه روابط با رسانه‌های کشورهای مختلف در دستور کار قرار دارد.

بخش دومی که باید در دیپلماسی عمومی مورد توجه قرار گیرد همه ظرفیت‌هایی است که غیر از رسانه در دیپلماسی عمومی قابل تعریف است. مثل همکاری با هنرمندان، کسانی که در زمینه‌های فرهنگی فعالیت دارند، سازمان‌های مردم‌نهاد، دانشگاهیان، ورزشکاران و … که ما وارد این صحنه‌ها شده‌ایم.

ولی دیپلماسی عمومی نیاز به حمایت‌های جدی دارد. درست است که شاید بخشی از دیپلماسی عمومی خیلی بودجه‌بر نباشد و بتوان با برخی از اقدامات، تبیین واقعیت‌ها و دفاع از چهره واقعی کشور را در دستور کار داشت ولی در خیلی از زمینه‌ها اگر گروه‌های غیردولتی بخواهند وارد فضای فعال دیپلماسی عمومی شوند نیاز به حمایت دارند و ما باید از بودجه و امکانات مناسب برخوردار باشیم.

متاسفانه علی‌رغم باور شخص آقای رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه به دیپلماسی عمومی و دستوری که آقای رئیس‌جمهور داشتند که بودجه مناسبی در اختیار دیپلماسی عمومی وزارت خارجه قرار گیرد؛ بنا به مشکلاتی که پیش آمد و یکسری محدودیت‌ها و فشار تحریم‌ها که منجر به انقباضی شدن بودجه‌‌ها شد، مبلغی برای دیپلماسی عمومی به وزارت خارجه تخصیص داده نشد.

خبری منتشر شده بود که 50 میلیارد تومان در اختیار دیپلماسی عمومی وزارت خارجه قرار گرفته و برخی از رسانه‌ها و سایت‌های خبری پیگیری می‌کردند که با توجه به اینکه این 50 میلیارد تومان اختصاص داده شده وزارت خارجه پاسخ دهد که چه اقداماتی را انجام داده است.

ما شرایط و مشکلات را درک می‌کنیم و باید خود را با شرایط واقعی کشور سازگار کنیم؛ ولی جدای از بحث بودجه در همه بخش‌هایی که می‌شد فعالیت جدی‌تری داشت وارد شدیم و بخش مهمی از فعالیت ما به برقراری روابط نزدیک با بخش‌های مختلف مردم در شهرها و استان‌های کشور اختصاص یافت که ملت، جامعه روحانیت، مدیران اجرایی کشور و … را در جریان تحولات قرار دهیم. روابط نزدیک با مردم می‌تواند دیپلماسی خارجی ما را موفق‌تر کند.

ارزیابی شما از تیم جدید اوباما چیست؟

 آقای اوباما در دور دوم ریاست جمهوری مجدداً ادعای داشتن یک سیاست متفاوت نسبت به گذشته را مطرح کرد و بسیار جدی عنوان می‌کرد که می‌خواهد طرح جدیدی داشته باشد و اولین نشانه‌های این تصمیم‌گیری را در تغییر تیم خود به ویژه در تعیین وزیر خارجه و وزیر دفاع شاهد بودیم. شاید به خاطر یک خصومت و دشمنی 60 ساله باور سریع ادعای تغییر در رفتار بسیار سخت باشد به همین دلیل ما عنوان کردیم که ارزیابی عملکرد واقعی و رفتار عملی مقامات آمریکایی می‌تواند تعیین‌کننده باشد که آیا واقعا تفاوتی در سیاست‌ها اتفاق می‌افتد یا خیر.

اینکه چه سیاست‌هایی می‌تواند نشانگر تغییرات عملی در رفتار مقامات آمریکایی باشد، به نظر می‌آید موضوعات زیادی می‌تواند صحنه آزمایش باشد. کنار گذاشتن دشمنی‌هایی که توسط مقامات آمریکایی دنبال می‌شود، عدم دخالت در مسائل داخلی کشور ما، احترام به حقوق ملت ما و وارد شدن به یک فضای منطقی تا از ظرفیت‌های کشورهای مستقل برای رفع بحران‌ها در سطح منطقه‌ای و بین‌الملل استفاده شود. اینها می‌تواند مواردی باشد که میزان حسن نیت و صداقت مقامات آمریکایی را به اثبات برساند.

بحث فعالیت‌های هسته‌ای کشور ما و مطالبی که در قالب گفت‌وگوهای ایران و 1+5 دنبال می‌شود، می‌تواند یک زمینه باشد. اگر واقعا مقامات آمریکایی به دنبال اثبات حقانیت خود در ادعایشان هستند احترام گذاشتن به حقوق ملت ما و داشتن یک رفتار منطقی در قبال جمهوری اسلامی ایران شاید فرصت خوبی را برای آنها فراهم کند.

به عنوان آخرین سؤال آیا در دولت یازدهم هم کماکان سخنگوی وزارت امور خارجه باقی خواهید ماند؟

خواهشی که تا به حال از مسئولان داشته‌ام این است که این فرصت را در اختیار دوستان دیگری که توانایی بالایی دارند قرار دهند و ما در بخش‌های دیگر در خدمت آنها باشیم. سخنگو مسئولیت بسیار سنگینی را باید برعهده بگیرد و آن دفاع از حقوق یک ملت است. در این مدت تلاش کردیم در حد توان از حقوق ملت دفاع کنیم و با توکل به خدا وارد این صحنه شدیم و امیدواریم خدا کمک کند. حق ملت ما این نیست که رفتار ظالمانه‌ای توسط کشورهای قدرتمند با آنها صورت می‌گیرد و بخواهند برای آنها محدودیتی ایجاد کنند.

راه مقابله با این سختی‌ها و فشارها را در اقتدار ملت می‌دانیم و امیدواریم ملت ما با وحدت و انسجام ملی پشت سر مقام معظم رهبری در صحنه‌های بزرگ سیاسی و اجتماعی که در پیش رو داریم قرار گیرند و همانطور که در سال 91 در 22 بهمن مشاهده کردیم که با درایت هستند در انتخابات سال 92 شاهد نمایش اقتدار ملت باشیم.