کتاب «اگر رییس جمهور باشم» با پژوهش و تالیف مجتبی انوری یکی از جنجالی‌ترین و شاید به روزترین کتابی است که توسط انتشارات هامون این روزها منتشر شده است. این کتاب به دنبال پاسخ دادن به این سوال است که رئیس جمهور آینده ایران کیست و چه افرادی شانس بیشتری برای جلب رای‌های بیشتر در این انتخابات دارند. این کتاب حاصل مصاحبه با چند نفر از کاندیدهای احتمالی، مسئولان دولت فعلی و دولت‌های قبلی و نمایندگان مجلس است، ضمن اینکه نظر سنجی از این اشخاص به همراه تحقیق درباره پیشینه انتخابات‌های ایران، به کمک نویسنده آمده تا فضای کاملی از انتخابات پیش رو و برنده احتمالی آن به تصویر بکشد. آنچه در ادامه می‌خوانید گزارشی تقریبا کامل از این کتاب و چکیده محتوای آن است:
از حالا نمی‌توان پیش بینی و تحلیل درستی از انتخابات پیش رو ریاست جمهوری در خرداد ماه سال 1392 ایران داشت. محمد رضا باهنر نایب رییس مجلس شورای اسلامی در این خصوص می‌گوید: «انتخابات ریاست جمهوری در ایران، قابل پیش بینی نیست. احمدی نژاد و خاتمی با وجود تفاوت‌های بسیاری که با هم دارند، برخی شباهت‌ها با هم داشتند یکی آن که انتخاب هیچکدام از آن‌ها به ریاست جمهوری حتی شاید برای خودشان هم، قابل پیش بینی نبود».
انیشتن و فرمول دنیای سیاست
روزی پادشاه بلژیک سر میز شام در حالی که سیبی را تعارف «آلبرت انیشتین» می‌کرد، از او پرسید : شما اهل فیزیک هستید و ما اهل سیاست! در دنیای پیچیده فیزیک شما یک سیب پس از بالا رفتن چقدر می‌چرخد؟ انیشتین در پاسخ گفت: خیلی کمتر از آنچه در دنیای سیاست می‌چرخد. فرمول دنیای سیاست پیچیده‌تر و چرخش سیب‌ها در آن خیلی بیشتر است.
«روبرت میشل» استاد علم سیاست می‌گوید : «مردم دوست دارند سرنوشت خود را به دست کسانی بسپارند که به اندازه کافی شهرت داشته باشد. » آیا شهرت به تنهایی در انتخابات ریاست جمهوری ایران کارساز است؟
به عقیده نویسنده باید به تمامی نیروهای باتجربه و توانمند فرصت داده شود تا در اداره امور کشور نقشی داشته باشند. در جامعه ما، عامل شهرت نقش مهمی در انتخابات داشته است و مردم سال‌ها است که این چهره‌ها را می‌شناسند، ولی باید چهره‌ها را در کنار برنامه‌ها و توانایی‌شان ارزیابی کرد.
بر اساس اصل 115 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شرایط نامزدها در قانون ذکر شده است و رییس جمهور باید از میان رجال سیاسی و مذهبی و مدیر و مدبر باشد؛ اما تعریف دقیقی در این خصوص وجود ندارد. هرچند که در طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری که به تازگی از سوی مجلس شورای اسلامی مطرح و کلیات آن تصویب شد، شرایط احراز شرط رجل مذهبی و سیاسی آمده است؛ اما بیشتر تحلیل گران براین باور هستند که رجل سیاسی، سیاستمدار یا دولتمرد یا چهره شاخصی است که پیشنه سیاسی داشته باشد و با دانش و فن کشورداری بتواند توانایی لازم را با تدبیرها، روش‌ها و برنامه‌ها اداره کند و اثرگذار باشد.
تجربه‌های انتخاباتی در سراسر دنیا
تجربه‌های انتخاباتی جهان نشان می‌دهد که «سیاست همه ممکنات نیست»، بلکه عوامل مختلف و پیش بینی نشده در انتخابات تاثیرگذار است. علت شکست بعضی از نامزدها و حتی سیاستمداران کهنه کار، نادیده انگاشتن پدیده‌های پیش رو جامعه و ارزیابی‌های غیرکارشناسی است. نمونه این پیروزی‌ها و شکست‌ها در جریان‌های انتخاباتی ایران، به وضوح آشکار است.
ناظران سیاسی معتقدند که اگر هاشمی رفسنجانی در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری ایران کاندیدا نمی‌شد، احمدی نژاد به دور دوم راه پیدا نمی‌کرد و توزیع آرا شکل دیگری به خود می‌گرفت. یکی از دلایل پیروزی احمدی نژاد حضور هاشمی در عرصه انتخابات بود.
مردم ایران تا کنون چگونه رای داده‌اند؟
پیشینه انتخابات ریاست جمهوری ایران، بیشتر «چهره محور» بوده تا «برنامه محور». عوامل مختلفی چون : شهرت، چهره ظاهری، چهره ای شناخته شده و حتی ناشناخته، پیشینه سیاسی و اجرایی، توده گرایی، قومیت گرایی، محل زادگاه، ساده زیستی و حتی سید بودن در کسب آرا نامزدها ریاست جمهوری ایران تاثیرگذار بوده است. براساس آمار رسمی وزارت کشور در حال حاضر 240 حزب، انجمن، جامعه، جمعیت، سازمان، کانون و … در ایران وجود دارد که حتی دبیرکل و آدرس ندارند و این یکی از ایرادهای اساسی به بازار حزب و حزب بازی است. در ایران حزب دولت ساز و حتی پارلمان ساز وجود ندارد و رییس جمهورهای ایران پس از پیروزی در انتخابات در تشکیل کابینه با چالش‌های اساسی مواجه اند.
انتخابات و شهرهای مختلف
از نظر ترکیب قومی در ایران، بیش از 51 درصد فارس، 24 درصد آذری، 8 درصد گیلکی و مازندرانی، بیش از 8 درصد کرد و لر، 3 درصد عرب و بقیه اقوام 6 درصد را تشکیل می‌دهند. ایران به لحاظ مذهبی، نسبتا همگن است و حدود 90 درصد جمعیت ایران شیعه هستند. مسلمانان اهل سنت را بیشتر کردها، بلوچ‌ها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند. قومیت‌های ایرانی نقش مهمی در انتخابات ریاست جمهوری ایران دارند. سید محمد خاتمی تلاش فراوانی برای جلب حمایت رای دهندگان غیرفارس و غیرشیعه و قومیت‌ها به عمل آورد. حامیان خاتمی به زبان‌های کردی و آذری برایش تبلیغ کردند. کارشناسان «چهره ظاهری و سید بودن» خاتمی را یکی از امتیازهای وی برای جلب آرا در انتخابات ریاست جمهوری ارزیابی کردند.
تجربه انتخاباتی دوره نهم ریاست جمهوری روشنگر آن است که قومیت و محل زادگاه نقش اساسی در کسب آرا نامزدها داشته است. برای مثال : محسن مهرعلیزاده نامزد دوره نهم ریاست جمهوری به دلیل «آذری بودن» در استان آذربایجان شرقی نفر اول شد و بیشترین آرا را در منطقه شمال غربی کشور کسب نمود. محمد باقر قالیباف یکی دیگر از نامزدهای دوره نهم، به دلیل «خراسانی بودنش» نفر اول در استان خراسان رضوی شد و بیشترین آرا را در منطقه شمال شرقی کشور کسب کرد.
خاتمی چرا پیروز شد؟
در پی پیروزی محمد خاتمی در دوم خرداد سال 1376 و پس از فرونشستن موج احساسات برآمده از غیرمنتظره بودن پیروزی اصلاح طلبان بر اصولگرایان، ناظران و پژوهشگران «رمز پیروزی خاتمی» را تاکید بر نقش کلیدی جوانان، زنان، دانشگاهیان، فرهنگیان و لایه‌های میانی جامعه دانستند. خاتمی در سخنرانی‌هایش بر مباحثی چون : مردم سالاری، جایگاه زنان، جوانان را باور کنید، حکومت قانون، گفت‌وگوی تمدن‌ها، و جامعه مدنی انگشت نهاد و از آزادی‌های فرهنگی و اجتماعی در ساختارهای قانونی و حقوقی پشتیبان آن، سخن به میان آورد. آیا دوم خرداد برای اصلاح طلبان دوباره تکرار خواهد شد؟ آیا شرایط از نظرسیاسی و اجتماعی برای حضور اصلاح طلبان وجود دارد؟
پیام‌های پیروزی احمدی نژاد و شکست هاشمی
دور نخست انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری در 27 خرداد 1384، بسیاری از محافل بین المللی و ایرانیان را شگفت زده کرد. هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی نژاد با بیشترین آرا به مرحله دوم راه یافتند. ناطران سیاسی، ورود احمدی نژاد به مرحله دوم را پیروزی اصولگرایان بر اصلاح طلبان و کارگزاران و اعتراض به شکاف طبقاتی در جامعه دانستند. در دور دوم انتخابات 28 میلیون ایرانی شرکت کردند و احمدی نژاد با حدود 62 درصد از کل آرا در مقابل هاشمی رفسنجانی با 38 درصد، پیروز شد. در مجموع ارزیابی صاحب نظران این بود که مردم خواهان پایان دادن به تضاد طبقاتی و توزیع عادلانه ثروت هستند. اکثریت مردم، حامیان هاشمی را نوعی نماد اختلاف طبقاتی در جامعه تلقی می‌کردند و احمدی نژاد و حامیانش با شعار «عدالت محوری و توده پسند» به خوبی رمز پیروزی را دریافتند و توانستند آرای اکثریت مردم و به ویژه لایه های پایینی را کسب کنند.
شرط اول پیروزی در انتخابات یازدهمین دوره/ انتخابات دو مرحله‌ای می‌شود
بیشتر تحلیل گران بر این باورند که رمز پیروزی نامزدهای یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران با دوره‌های قبل متفاوت است. مردم به نامزدی رای می‌دهند که با برنامه «ایجاد انگیزه و امید» به منظور جلب اعتماد اکثریتی وارد انتخابات شود. با آمار و ارقام شعاری و وعده وعید و برنامه های بدون پشتوانه نمی‌توان اعتماد مردم را جلب کرد. «اعتماد سازی» شرط اول پیروزی در انتخابات یازدهمین دوره است. پیش بینی می‌شود که تخریب چهره‌ها و نامزدها در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران، پررنگ خواهد بود و بعید به نظر می‌رسد چهره ای بتواند بالای 20 میلیون رای را کسب کند، و به همین دلیل انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به مرحله دوم کشیده خواهد شد. انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران، نیازمند آرامش است و التهاب آفرینی خطری جدی محسوب می‌گردد. مردم از چهره های تکراری، بی برنامه و شعارگرا در انتخابات ریاست جمهوری خسته شدند. مردم چهره برنامه محور را می‌طلبند که به دنبال حل مطالبات و دغدغه های معیشتی و نظام اقتصادی پایدار باشد.
تورم، فقر، بیکاری، جوانان و سوء مدیریت؛ پاشنه آشیل دولت آینده است و مهار تورم، اولین مطالبه مردم به شمار می‌رود. با توجه به افزایش نرخ بیکاری، دولت آینده با «بحران بیکاری» روبرو است. گسترش بیکاری، موجب نگرانی بیشتر خانوادها و به ویژه لایه‌های میانی و پایینی جامعه شده است. با افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی جوانان و زنان و کارمندان، پایین افتادن سطح زندگی قشر متوسط، مطالبات مردم و به ویژه لایه های میانی جامعه از دولت آینده شدیدا افزایش می‌یابد.
معضل اجتماعی دولت آینده/ ترکیب سنی رای دهندگان
معضل اجتماعی دولت آینده «چالش جوانان» است. جوانان به دنبال استانداردهای زندگی هستند. در ایران مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه، جوانان و به ویژه تحصیلکرده ها برای استخدام به دستگاه‌های دولتی روی می‌آورند. دختران جوان ایرانی بیشتر درس می‌خوانند و دیرتر ازدواج می‌کنند. این دختران قبل از ازدواج در پی کار و ترجیحا دنبال کار دولتی هستند؛ در نتیجه تعداد جوانان جویای کار دولتی افزایش می‌یابد.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته در آستانه انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران، بیش از 20 درصد جمعیت کشور در گروه سنی 19 تا 29 سال قرار دارند. هیجان، شور و شوق، تحریک پذیری، امید به آینده، ادامه تحصیل، شغل فراخور حال، ازدواج، تضاد طبقاتی، آرزوهای دست یافتنی و … از نیازها و نقاط مشترک این گروه سنی است. در این خصوص باید بسیار هوشیار عمل کرد تا احساسات این گروه سنی مورد سوء استفاده قرار نگیرد.
بیش از 16 درصد جمعیت در گروه سنی 30 تا 39 سال، نزدیک به 12 درصد در گروه سنی 40 تا 49 سال، بیش از 8 درصد هم در گروه سنی بالای 50 تا 59 ، بیش از 4 درصد در گروه سنی 60 تا 69 سال ، و حدود 4 درصد هم بالای 70 سال قرار دارند. همچنین حدود 24 درصد در گروه سنی زیر 14 سال و بیش از 8 بقیه جمعیت در گروه سنی 15 تا 19 سال قرار دارند. شناسایی نیازها و نقاط مشترک گروه های سنی فوق و جلب اعتماد آنان به منظور کسب آرای بیشتر با برنامه های اجرایی مناسب، می‌تواند یکی از رمزهای پیروزی نامزدهای یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران باشد.
مهمترین مطالبه‌های اقتصادی مردم
اظهارات نمایندگان مجلس، دستگاه های نظارتی، اقتصاددانان و تیترهای درشت روزنامه‌ها، همگی حاکی از آن است که اقتصاد ایران از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. بیش از 80 درصد اقتصاد ایران دولتی است. اقتصاد ایران تورمی و سیاست‌های اقتصادی روشنی وجود ندارد. افزایش سرسام آور قیمت‌ها، کاهش بی سابقه و چشمگیر ارزش ریال، کسری بودجه، پایین افتادن سطح تولید کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، کاهش رشد بخش کشاورزی و آسیب جدی به این بخش، واردات بی رویه محصولات کشاورزی و کالاهای مصرفی، بیکاری پنهان و آشکار، گرانی مسکن و اجاره بها، دغدغه‌های معیشتی مردم و مشکلات زندگی، بی اعتمادی مردم در خصوص مبارزه جدی با فساد مالی، دلالی و واسطه گری، کسادی بازار، معلول شدن برخی مشاغل، رشد قارچ گونه انواع بانک به جای حمایت از تولید ملی و همه و همه چهره ناموزونی از وضعیت اقتصادی کشور را مجسم می‌کند. حال آن که انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری در این فضای اقتصادی و اجتماعی باید برگزار شود.
نویسنده کتاب معتقد است دولتی بودن اقتصاد، جنگ تحمیلی هشت ساله، اتکا به در آمدهای نفتی و وابستگی بودجه کشور به آن، تحریم‌های بین المللی، تفکر دولتی، خصوصی سازی مکرر بدون پشتوانه، فساد مالی، نظارت ستیزی، بوروکراسی و ناتوانی سیستم اداری، ضعف و سوء مدیریت اجرایی، عدم کارایی سیاست‌های پولی، نظام بانکی ناکارآ، سردرگمی در بهره سپردهای بانکی ، یارانه‌های دولتی، سهم ناچیز بخش صنعت، پس افتادن برنامه های توسعه، تنش‌های سیاست خارجی و … اقتصاد ایران را در سه دهه گذشته با افت و خیزهای بسیار روبرو کرده است.
فقط در ایام انتخابات نمی‌توان به یاد جوانان، دانشگاهیان، زنان، تورم، خط فقر، بیکاری، کارآفرینان، نخبگان، سلامت جامعه و … افتاد و خواستار مشارکت جمعی مردم پای صندوق‌های رای شد.
سناریوها و گزینه‌های احتمالی یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران
بیشتر تحلیلگران براین باورند که در انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران، رقابت بین گروه حامیان دولت، منتقدان جدا شده از دولت، اصولگرایان میانه رو و احتمالا اصلاح طلبان خواهد بود. با وجود احتمال گزینه‌های مختلف و حتی پیش بینی نشده و تایید و رد صلاحیت نامزدها از سوی شورای نگهبان قانون اساسی، چیدمان 5 تا 7 نفر در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران پیش بینی می‌شود.
حبیب الله عسگراولادی دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری براین باور است که در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری 40 نامزد داریم که 25 نفر آن‌ها اصولگرا و 15 نفر منفرد و اصلاح طلب خواهند بود.
مسلما تا زمان ثبت نام نامزدها و از زمان ثبت نام تا تایید صلاحیت از سوی شورای نگهبان و حضور نامزدها در عرصه تبلیغات ریاست جمهوری، هر گونه تحلیل براساس حدس و گمان و ممکن است پیش بینی‌ها درست یا نادرست از آب در آید.
انتخابات یازدهم و یازده سناریو
مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته در خصوص انتخابات پیش رو ریاست جمهوری ایران نشان می‌دهد که سناریوها و گزینه های زیر مطرح است: سناریو از ریاست مجلس به ریاست جمهوری، چهره رسانه‌ای، از شهرداری تهران، چهره دیپلماتیک، چهره نظامی و امنیتی، از شورای امنیت ملی، چهره نظارتی، چهره اقتصادی، از بستگان امام خمینی (ره)، از چهره‌های اصلاح طلب و از بدنه دولت دهم به ریاست جمهوری.
• گزینه از ریاست مجلس به ریاست جمهوری در زمان هاشمی رفسنجانی موفقیت آمیز و در زمان ناطق نوری با شکست مواجه شد. ناظران سیاسی علی لاریجانی (ریاست مجلس هشتم و نهم) و غلامحسین حداد عادل (ریاست مجلس هفتم) را گزینه‌های مطرح در این سناریو می‌دانند. علی لاریجانی نامزد نهمین دوره ریاست جمهوری ایران بوده است. گروهی هم حداد عادل را گزینه‌ای مطرح در این سناریو بر می‌شمارند؛ اما در هر صورت باید خود را در بوته آزمایش قرار دهد. وی نخستین رییس مجلس شورای اسلامی غیرروحانی در دوره هفتم بود. حداد عادل در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی، بالاترین رای را در تهران کسب کرد. تاکنون نامزد ریاست جمهوری ایران نشده است؛ اما گزینه‌ای مطرح از سوی اصولگراها و سایر گروها به شمار می‌رود.
• در گزینه چهره رسانه ای به ریاست جمهوری، عزت الله ضرغامی (ریاست سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی) را می‌توان نام برد که نامزد ریاست جمهوری ایران نشد.
• گزینه از شهرداری تهران به ریاست جمهوری در زمان محمود احمدی نژاد با اقبال عمومی مواجه و احمدی نژاد را به کرسی ریاست جمهوری نشاند. در سناریو یازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران، محمد باقر قالیباف شهردار کنونی تهران مطرح‌ترین چهره در این طبقه بندی به شمار می‌رود.
شرکت وی در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری، معرفی خوبی برایش بود و در خراسان شمالی و رضوی بالاترین رای را کسب نمود. قالیباف به دلیل «خراسانی بودنش» نفر اول در این دو استان شد و بیشترین آرا را در منطقه شمال شرقی کشور به دست آورد. بررسی‌های آماری روشنگر آن است که قالیباف در مجموع 98/13 آرا انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری را به خود اختصاص داد.
• در سناریو چهره دیپلماتیک به ریاست جمهوری، می‌توان به چهره‌هایی مانند : علی اکبر ولایتی (وزیر پیشین امور خارجه و مشاور امور بین الملل مقام معظم رهبری)، منوچهر متکی (وزیر پیشین امور خارجه دولت احمدی نژاد)، کمال خرازی (وزیر پیشین امور خارجه دولت خاتمی)، علی اکبر صالحی (رییس پیشین سازمان انرژی اتمی و وزیر کنونی امور خارجه) اشاره کرد که تاکنون کاندیدا ریاست جمهوری نشده اند. گروهی ولایتی را گزینه‌ای مطرح در این سناریو می‌دانند. احتمالا وی نامزد ریاست جمهوری آینده است. با توجه به تعامل گرایی دکتر ولایتی و در صورت کاندیداتوری، افرادی مانند هاشمی رفسنجانی نیز از وی حمایت خواهد کرد. این احتمال نیز وجود دارد که متکی از سوی گروهی از اصولگرایان نامزد ریاست جمهوری شود.
• در سناریو چهره نظامی به ریاست جمهوری، می‌توان به محسن رضایی (دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده پیشین سپاه پاسداران) و نامزد ریاست جمهوری دوره دهم ریاست جمهوری ایران و همچنین از یحیی رحیم صفوی (فرمانده پیشین سپاه پاسداران و مشاور عالی فرماندهی کل قوا) و علی فلاحیان (وزیر پیشین اطلاعات در دولت هاشمی رفسنجانی) می‌توان نام برد . هرچند که محمد باقر قالیباف را به دلیل فرماندهی پیشین نیروی انتظامی نیز می‌توان در این سناریو قرار داد. محسن رضایی در انتخابات دهمین دوره، داود دانش جعفری از همفکران نزدیک خود را به عنوان رییس ستاد انتخاباتی خود برگزید. انتخاب دانش جعفری به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و چهره ای اقتصادی و میانه رو، روشنگر آن بود که در صورت انتخاب رضایی به ریاست جمهوری، وی قصد دارد که با تیم اقتصادی وارد عمل شود . کاهش 70 درصدی هزینۀ سلامت یکی از وعده های اجتماعی‌اش در دهمین دوره ریاست جمهوری بوده است که مورد استقبال قرار گرفت. احتمال ائتلاف اصولگرایان معتدل با اصلاح طلبان معتدل در انتخابات آینده ریاست جمهوری، دور از دسترس نیست. در این خصوص جبهه ایستادگی آمادگی ائتلاف با تمام گروه های سیاسی معتدل را اعلام و بر نامزدی محسن رضایی تاکید دارد. وی در دهمین دورۀ ریاست جمهوری ایران، با ایدۀ «دولت ائتلافی» وارد انتخابات شد.
• بسیاری از ناظران سیاسی، سناریو از شورای امنیت ملی به ریاست جمهوری را مطرح کرده‌اند. سعید جلیلی (دبیر کنونی شورای عالی امنیت ملی)، علی باقری (معاون کنونی شورای امنیت ملی) و حسن روحانی (دبیر پیشین شورای امنیت ملی در دولت هاشمی و خاتمی) از گزینه های مطرح برای رسیدن به این عرصه‌اند که تاکنون نامزد ریاست جمهوری نشده است؛ هر چند که حسن روحانی را می‌توان در سناریو چهره های اصلاح طلب به ریاست جمهوری نیز طبقه بندی کرد. وی اخیرا به دولت «فراجناحی» در انتخابات آینده اشاره نموده است. سعید جلیلی و علی باقری در پی مذاکرات اتمی در طی چند ماه گذشته و در راس پرونده هسته ای ایران از چهره های مطرح در این سناریو برشمرده می‌شوند. جلیلی با روی کار آمدن دولت دهم با حکم منوچهر متکی به عنوان معاون اروپا و امریکای وزارت امور خارجه انتخاب شد و با حضور در عرصه دیپلماتیک، تجربه‌های گوناگونی را به دست آورد. دکتر جلیلی از سال 70 تا 79 در اداره‌های مختلف وزارت امور خارجه مشغول به کار بوده است.
• در سناریو چهره نظارتی به ریاست جمهوری، می‌توان به، مصطفی پورمحمدی (وزیر پیشین کشور و ریاست سازمان بازرسی کل کشور)، عبدالرضا رحمانی فضلی (ریاست دیوان محاسبات کشور) اشاره کرد که تاکنون نامزد ریاست جمهوری ایران نشده‌اند. مصاحبه های تلویزیونی و سفرهای استانی اخیر پورمحمدی روشنگر آن است که احتمال نامزد شدن وی جدی است. پورمحمدی یکی از چهره‌های شاخص در این سناریو است. وی نه تنها یک چهره نظارتی؛ بلکه چهره ای امنیتی و اجرایی نیز هست.
• ناظران سیاسی با توجه به نامگذاری سال 91 «سال تولید ملی، حمایت از کار، و سرمایه ایرانی» از سوی مقام معظم رهبری ایران و ادامه این دیدگه در سال 92 با نام «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» سناریو چهره اقتصادی به ریاست جمهوری مطرح کرده‌اند. مصاحبه‌های اخیر و ارایه تحلیل‌های اقتصادی واقعگرایانه از سوی نهاوندیان، وی را به یک چهره اقتصادی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری تبدیل کرده است. همچنین قائم مقام حزب موتلفه، آل اسحاق را یکی گزینه های این حزب برای ورود به عرصه انتخابات برشمرده است.
• در سناریو از بستگان امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، سید حسن خمینی نوه امام از گزینه‌های مطرح به شمار می‌رفت که وی هم نامزد نشد.
• در سناریو از چهره‌های اصلاح طلب به ریاست جمهوری می‌توان به محمدرضا عارف (معاون اول پیشین ریاست جمهوری محمد خاتمی)، اسحاق جهانگیری (وزیر پیشین صنایع و معادن دولت محمد خاتمی) و محمد علی نجفی (وزیر پیشین آموزش و پرورش و عضو کنونی شورای اسلامی شهر تهران) اشاره کرد.
برخی از تحلیلگران براین باورند که معرفی چندین گزینه از سوی اصلاح طلبان، نشانگر شکاف میان طیف اطلاح طلبان تندرو و میانه رو است. محمد خاتمی با حضور در حوزه اخذ رای نهمین دوره مجلس شورای اسلامی پنجره امیدی برای خود گشود و این احتمال نیز وجود دارد که در مرحله پایانی ثبت نام نامزدهای یازدهمین دوره ریاست جمهوری در وزارت کشور، به عنوان لیدر اصلاح طلبان حضور یابد. تئوری گزینه حداقلی از سوی بسیاری از صاحب نظران اصلاح طلب برای انتخابات آینده ریاست جمهوری مطرح است که بتوانند در سبد اصلاح طلبان بیشترین شانس را برای کسب آرا داشته باشند.
تحلیل گران بعد از انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری، دو تحلیل را در خصوص هاشمی رفسنجانی ارایه نمودند : گروهی رفسنجانی را سیاستمدار مقاومی دانستند که با گذشت زمان، بار دیگر نقش اساسی ایفا خواهد کرد و گروهی دیگر این چهره شاخص را بازنشسته سیاسی معرفی کردند. بیشتر تحلیل گران حضور مجدد هاشمی را در انتخابات ریاست جمهوری، ضعیف می‌دانند؛ اما حمایت وی را از یک چهره شاخص اصلاح طلب یا اصولگرای میانه رو مورد تایید قرار می‌دهند.
• گروهی براین باورند که دوره هشت ساله ریاست جمهوری احمدی نژاد را هم قطارانش ادامه خواهند داد. در این خصوص نظریه «دولت بی پایان» مطرح شده است. درسناریو از بدنه دولت دهم به ریاست جمهوری، گزینه‌هایی در حدس و گمان از سوی نزدیکان دولت و تحلیلگران سیاسی وجود دارد که اسفندیار رحیم مشایی، در این میان ثبت نام کرد.
نویسنده کتاب البته درباره اینکه کدام سناریو شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری دارد، هم نظرش را بیان کرده است که خوانندگان برای پی بردن به این نکته می‌توانند به کتاب «اگر رئیس جمهور باشم» مراجعه کنند.
Sorry. No data so far.