«فلسفه» در ذهن اكثر ما كلمه قلمبه سلمبه‌اى است كه به قشر خاصي از مردم اختصاص دارد. غالب مردم هم در برخورد با كساني كه اهل مطالع فلسفه هستند با توجه به ميزان فهم و درك خود دو نوع برخورد ميكنند: يا او را آدم فرهيخته و باكلاسي مي‌دانند كه عمرش را در راه طلب علم صرف مي‌كند و يا اينكه با نگاهي تحقيرآميز او را جزو بي‌كارهايي برمي‌شمرند كه از روي شكم‌سيري به اين عرصه روي آورده است!
نتيجه غلبه هر كدام از اين دو نگاه –يا فراگيري هر دوي آنها- دور افتادن فلسفه از زندگي جاري مردم است. و در اين شرايط حتما عجيب خواهد بود اگر كسي از لزوم آموزش فلسفه به كودكان صحبت كند. اما اگر از اين نگاه عوامانه كمي فاصله بگيريم آنوقت انتشار كتاب «فلسفه اسلامي؛ طرح درس‌هايي براي آموزش به كودكان» كاري لازم است كه حتي تاكنون با تاخير هم روبرو شده.
پيش از ورود به معرفي اين كتاب خوب است ابتدا چند جمله زير را بخوانيم:
«امروز در كشورهاى پيشرفته‌ى مادى دنيا، يكى از كارهاى اساسى و يك رشته‌ى مهم، تدريس فلسفه براى كودكان است. خيلى‌ها در جامعه‌ى ما اصلاً تصور نميكنند كه براى كودك هم فلسفه لازم است. برخى تصور ميكنند فلسفه به معناى يك چيزِ قلمبه سلمبه‌اى است كه يك عده‌اى در سنين بالا به آن توجه ميكنند؛ اين نيست. فلسفه شكل دادن فكر است، ياد دادنِ فهم كردن است، ذهن را به فهميدن و تفكر كردن عادت دادن است؛ اين از اول بايد به وجود بيايد. قالب مهم است. اگرچه محتوا هم در همين فلسفه‌ى كودكان حائز اهميت است، اما عمده شيوه است؛ يعنى كودك از اول كودكى عادت كند به فكر كردن، عادت كند به خردورزى؛ اين خيلى مهم است. من خوشحال شدم از اين كه ديدم در خلال حرفها اين را متذكر شدند.»
اين جملات را رهبر معظم انقلاب در ديدار معلمان و اساتيد دانشگاه‌های خراسان شمالى در20 مهر 91 ايراد فرموده‌اند كه البته به همين يك مورد هم منحصر نمي‌شود؛(براي نمونه رجوع كنيد به ديدار با اهالي وزارت آموزش و پرورش 12 ارديبهشت 85، و سخنراني در جمع فضلاي حوزه علميه قم 29 دي 28))
و اما كتاب.
آموزش فلسفه يا فلسفه براي آموزش
حتما مواجه شدن با عنوان چنين كتابي سوالات زيادي را در ذهن ايجاد مي‌كند كه يكي از آنها مي‌تواند اين باشد كه نگاه مولف كتاب به فلسفه و آموزش آن چيست و كودكان آموزش ديده بر اساس اين طرح درس قرار است چه چيزي ياد بگيرند؟
آيا آنها بعد از حضور در كلاس‌هايي بر اساس اين طرح درس قرار است چگونه فكر كردن را بياموزند؟ آيا اين كلاس‌ها نوع عميق‌تر شدن كلاس‌هاي آموزش خلاقيت است؟
اين سوال‌ها و پرسش‌هاي مشابه با خواندن مقدمه كتاب پاسخ مي‌يابند. نويسنده در ابتداي مقدمه با برشمردن سابقه آموزش فلسفه به كودكان در نقاط مختلف جهان اين نكته را تذكر مي‌دهد كه علي رغم وجود اين سابقه كه شايد به نيم قرن برسد، چيزي كه در اين كتاب مطرح شده است بي‌سابقه است.
نويسنده تاكيد مي‌كند كه در اين سابقه نيم قرني آنچه بعنوان فلسفه آموزش داده شده در واقع روشي براي آموزش ساير علوم است. احتمالاً فراگيري و استفاده از مهارتهايي مانند منطق و استدلال كه در آموزش ساير علوم كاربرد دارد منظور نويسنده است. اما او توجه مي‌دهد كه در اين كتاب آموزش فلسفه نه بدين معني بلكه آموزش واقعي فلسفه اولي(الهيات) است. در واقع فلسفه ساده‌سازي شده تا كودك واقعا فلسفه(با تمركز بر حكمت متعاليه) بخواند و با مسائل فلسفي آشنا شود و صد البته كه به مهارت‌هاي پيش گفته نيز در خلال اين آموزش دست خواهد يافت.
كودكان و موضوعاتي چون ماهيت و لحوق!
بنابراين با توجه به مقدمه فوق هيچ عجيب نيست كه فصل‌هاي كتاب عناويني چون وجود و عدم، اصالت وجود، مواد ثلاث، ماهيت، مقولات عشر، كم متصل قار و لحوق و معيت داشته باشند. عناويني اينچنيني نشان مي‌دهند كه اين طرح درس دنبال آموزش چه موضوعاتي است و نگاه پدردآور به آموزش فلسفه به كودكان چقدر جدي‌ست.
بنابراين مشخص مي‌شود كه كودكان آكموزش ديده بر اساس اين طرح درس واقعا قرار است فلسفه اسلامي بياموزند نه مهارتهايي مانند روش فكر كردن، روش حل مسئله و يا اموري از اين دست.
اما چنين معارفي چگونه به يك كودك در سنين پيش‌دبستاني قابل انتقال است؟
اين كار شدني است
در هر فصل ابتدا اهداف آموزشي ان موضوع ذكر شده كه خود اين اهداف به سه بخش اهداف كلي، اهداف آموزشي و اهداف رفتاري تقسيم مي‌شوند. بعد از اين محتواي آموزشي آن درس ذكر شده است كه مربي را بصورت كاملا فشرده با محتواي مطرح در آن فصل آشنا مي‌كند.
بعد از آن نوبت به روش آموزش مي‌رسد. نگفته پيداست كه اين بخش مي‌تواند مهمترين بخش اين كتاب باشد. در اين بخش تلاش شده تا به مربيان آموزش داده شود چگونه با استفاده از اجسام و با بكارگيري بازي‌هاي مختلف كودكان را وارد بحث كرده و آنها را با مفاهيمي كه در ظاهر بسيار پيچيده و سخت هستند آشنا كنند.
براي درك اين موضوع چاره‌اي نيست جز اينكه كتاب را ورق بزنيد و چند روش اجرا را بخوانيد.
كتاب «فلسفه اسلامي؛ طرح درس‌هايي براي آموزش به كودكان» شروع خوبي براي ورود به مسئله آموزش عمومي فلسفه است. خواندن آن براي همه معلمان و مربيان اين حوزه و حتي همه كساني كه دستي در آموزش دارند مفيد است؛ چراكه به آنها روش استفاده از بازي و… را براي آموزش مفاهيم عميق ياد مي‌دهد. حتي مي‌توان اين كتاب را به همه والديني كه دغدغه تربيت فرزندانشان را دارند توصيه كرد.
اين كتاب را پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي به قلم مهدي پرويزي و با قيمت 8 هزار تومان منتشر كرده است.
Sorry. No data so far.