موسساتی که دانشگاه های جهان را رتبه‌بندی می‌کنند؟

در واقع ایده اولیه رتبه بندی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جهان توسط دانشگاه شانگهای جیاتانگ در سال 1998 پایه گذاری گردید.

طرح این ایده در پاسخ به دغدغه رئیس جمهور وقت چین بود که تأکید داشت تعدادی از دانشگاه‌های چین بایستی در سطح بین المللی فعال باشند و در شمار دانشگاه‌های برتر جهان محسوب شوند.

بنابراین در راستای دستیابی به هدف فوق، سیاست گذاران چینی تصمیم گرفتند ابتدا مدلی برای رتبه بندی دانشگاه‌های جهان طراحی نمایند و سپس با بهره گیری از نتایج آن؛ نخست جایگاه دانشگاه‌های چین در مقایسه با سایر دانشگاه‌های جهان مشخص شود، دوم نقاط قوت و ضعف دانشگاه‌های چین براساس نتایج حاصل شناسایی شود و در نهایت برای بهبود وضعیت و ارتقاء جایگاه دانشگاه‌های چین در رتبه بندی جهانی اقدام‌های لازم تدوین گردد.

از این رو طی پروژه‌ای به دانشگاه شانگهای جیاتانگ مأموریت داده شد دانشگاه‌های جهان را رتبه بندی کند و جایگاه دانشگاه‌های چینی را در سطح جهانی مشخص نماید.

از مهمترین موسسات پیشرو در رتبه‌بندی‌های جهانی که از سال 2004 فعالیت خود را آغاز نمودند کیو‌اس، تایمز، وبومتریکس و شانگهای را می‌توان نام برد.

کیو اس (QS)

کیو اس،  از مهم‌ترین مؤسسه‌های رتبه‌بندی است. این مؤسسه از نوامبر 2004 تا 2009 با موسسه‌ی تس (THES) همکاری می‌نمود. نشریة آموزش عالی تایمز نشریه‌ای است که در لندن منتشر می‌شود و به اخبار و مسائل مربوط به آموزش عالی اختصاص دارد.

سردبیر این نشریه آن مروز Ann Mroz ، و دبیر آن فیل باتی مسئول بخش بین‌الملل و وبگاه آن نشریه و همچنین سردبیر رتبه‌بندی‌های سالانه‌ی ARWUنیز است. این نشریه با همکاری مؤسسهٔ کاکارلی سیمونز Quacquarelli Symonds 200 دانشگاه‌ جهان را بر اساس 5 معیار کیفی و کمی رتبه‌بندی می‌نمود.

فهرست رتبه‌ها برای اولین بار در سال 2004 اعلام گردید. همزمان با آن، تجزیه و تحلیل 600 دانشگاه که توسط کارشناسان علمی شناسایی می‌شدند انجام گردید. علاوه بر رتبه‌بندی‌های جهانی، رتبه‌بندی‌هایی هم در رشته‌های علمی صورت گرفت.

فهرست رتبه‌بندی کیو‌ اس بر اساس شاخص‌های کمی و کیفی ایجاد ‌شده‌است و بر خلاف رتبه‌بندی‌های دیگر شامل هم‌سنجی (peer review) جهانی هم می‌شود.

بر این اساس، از حدود 9000 هیأت علمی از 5 قاره‌ی دنیا خواسته می‌شود دانشگاه‌های برتر در رشته‌ی خودشان را نام ببرند. براین اساس این رتبه‌بندی بر اساس شهرتی است که دانشگاه‌ها در بین دانشمندان هر رشته کسب می‌کنند.

در سال 2004 هم‌سنجی 50 درصد امتیاز هر دانشگاه را تشکیل می‌داد. از سال 2005 تس نظرسنجی از کارفرمایان در مورد ارزشیابی میزان استخدام دانش‌آموختگان فعلی را نیز انجام داد. این بررسی از بین استخدام‌کنندگان در شرکت‌های بین‌المللی انجام می‌شود.

THOMSON

رتبه‌بندی تس از نظر تس یکی از معایب نظرسنجی کیو‌اس-تس غرض‌ورزی‌هایی بود که در انتخاب کشورها اِعمال می‌شد. تعداد پاسخ‌دهندگان از کشور اندونزی بیش‌تر از آلمان، از انگلیس به اضافه‌ی استرالیا بیش‌تر از آمریکا، و از ایرلند بیش‌تر از روسیه بود. تامسون رویترز این غرض‌ورزی‌ها را برطرف کرد.

تس توانسته‌است از 13388 نفر نظرسنجی کند. نظرسنجی تس آموزشی است اما پاسخ‌دهندگان بیش‌تر بر اساس مقاله‌های علمی که در مجله‌های نمایه‌شده در ISI چاپ کرده‌اند انتخاب می‌شوند. ازهزاران هیأت علمی در سراسر دنیا که به دقت چنان انتخاب شده‌اند که از نظر آماری نماینده‌ی نیروی کار دانشگاهی در جهان باشند، خواسته می‌شود چنان چه تمایل داشته باشند یک پرسشنامه‌ی کوتاه را تکمیل کنند و قوی‌ترین دانشگاه‌های دنیا را از نقطه نظر خودشان مشخص کنند.

گروه عمده از آمریکا است در حالی که رشته‌های خوشه‌ای شمار اندکی از گروه هنر و انسانی حضور دارند.پاسخ‌دهندگان کمی بیش از نیمی از وقت خود را برای پژوهش و کمی هم کمتر از یک سوم آن را برای آموزش صرف می‌نمایند. اولین پیش‌نویس روش‌شناسی این مؤسسه برای بررسی و مشورت درهیأت تحریریه‌ی بین‌المللی خبرگان آموزش عالی مطرح شد. این هیأت عبارت‌اند از: استیو اسمیت رئیس دانشگاه‌های انگلیس، ایان دایموند رئیس اجرائی سابق شورای پژوهش اقتصادی و اجتماعی که در حال حاضر معاون دانشگاه آبردین است، سیمون مرگینسون استاد آموزش عالی دانشگاه ملبورن و فیلیپ آلتبچ مدیر مرکز آموزش عالی دانشگاه بوستون.

تس 13 شاخص پیشنهادی دارد که ممکن است تا سال آینده به 16 شاخص تغییر یابد. با این که این روش نسبت به رتبه‌بندی‌های کیو‌اس-تس پیشرفت کرده است اما هنوز احتمال دارد نقص‌هایی داشته باشد. تامسون رویترز تحلیل‌گر و تهیه‌ کننده‌ی اطلاعات در سال 2010 به بعد خواهد بود. روش رتبه‌بندی تس به شدت پژوهش‌مدار است. بیش از نیمی از ارزش‌گذاری‌ها به شاخص‌های پژوهشی اختصاص دارد. اما فعالیت‌های اقتصادی/نوع‌آوری امسال صرفاً درآمد پژوهشی محسوب شده است.

تس برای اولین بار در سال 2010 فهرست رتبه‌بندی خود را اعلام نموده‌است.

رتبه بندی شانگهایSHANGHI

این رتبه بندی توسط دانشگاه شانگهای جیائو تونگ Shangha jiao tong که یکی از دانشگاه‌های مهم دنیاست صورت می‌گیرد. ابتدا فقط دانشگاه‌های چین و دانشگاه‌های معتبر جهانی را بررسی و شناسایی می‌نمود و پس از روبرو شدن با استقبال دانشگاه‌های سایر کشورها، کار خود را به صورت گسترده و جهانی انجام داد. این موسسه سال 2003 رتبه‌بندی را آغاز کرد. دانشگاه شانگهای، جدیدترین رتبه بندی جهانی دانشگاهی خود را که برای اولین بار در سال 2003 انجام داد. رشته های مورد توجه شانگهای در این رتبه بندی رشته های علوم طبیعی و ریاضی، مهندسی/ تکنولوژی و علوم رایانه ای، علوم زیستی و کشاورزی، طب بالینی و داروسازی و در نهایت علوم اجتماعی بوده اند و موضوعات مورد توجه در این رتبه بندی نیز ریاضی، فیزیک، شیمی، علوم رایانه ای و اقتصاد هستند.

ISC(پایگاه استنادی جهان اسلام)

دانشگاه‌های داخل کشور برای اولین بار در سال 1389 توسط این پایگاه رتبه‌بندی شدند. معیارهای رتبه بندی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها در واقع همان معیارهای رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام (OIC) است که در نشست تهران به تاریخ 30 آوریل 2007 در تهران به تصویب نمایندگان کشورهای اسلامی رسید.

الف- معیارهای پژوهشی رتبه‌بندی معیارهای رتبه‌بندی شامل پژوهش (با وزن کل 64)، آموزش (با وزن کل 31) و وجهه بین المللی (با وزن کل 5) می‌شود. در حوزه پژوهش شاخصها عبارتند از کیفیت پژوهش، کارآیی پژوهش، حجم پژوهش، نرخ رشد کیفیت پژوهش و نرخ رشد کارآیی پژوهش. رتبه بندی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها بر اساس این شاخص ها از مقاله های علمی منتشر شده در مجلات معتبر بین المللی که در ISI نمایه شد‌ه اند و نیز از مقاله های کنفرانس های بین المللی ثبت شده در ISI صورت خواهد گرفت

. ب- معیارهای آموزشی رتبه بندی در حوزه آموزش نیز شاخص‌ها از اعضای هیئت علمی دارای جایزه، اساتید پراستناد بر حسب استانداردهای ISI و استانداردهای سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، نسبت اعضای هیئت علمی دارای مدرک Ph.D. به کل اعضای هیئت علمی، فارغ التحصیلانی که جایزه گرفته اند، نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو، نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان و دانشجویان دارای جایزه در المپیادهای بین المللی تشکیل می شود.

ج- معیارهای بین‌المللی رتبه‌بندی معیارهای وجه بین المللی رتبه بندی: نسبت اعضای هیئت علمی بین المللی به کل اعضای هیئت علمی، نسبت دانشجویان بین المللی به کل دانشجویان و نسبت اعضای هیئت علمی دارای مدرک Ph.D. خارجی به کل اعضای هیئت علمی دارای مدرک Ph.D است.

Scimago

گزارش‌های موسسه سایماگو بر اساس یک سری شاخص‌های کتاب‌سنجی است که پرده از برخی ابعاد مهم عملکرد پژوهشی موسسات پژوهشی جهانی بر می‌دارد. گزارش شش شاخص را نشان می‌دهد که کاربران را در ارزیابی تاثیر علمی، تخصیص موضوعی، میزان تولید و شبکه‌ی همکاری‌های بین‌المللی موسسات هدایت می‌نماید. دوره‌ی زمانی سال‌های بین 2006 تا 2010 است. این گزارش علاوه بر سازمان‌های پژوهش محور در هر اندازه، هر ماموریت سازمانی و هر کشور در هر کدام از پنج قاره‌ای موسسات آموزش عالی را هم در بر می‌گیرد.موسسات به پنج گروه تقسیم می‌شوند: آموزش عالی، نظام بهداشتی، آژانس‌های دولتی، شرکت‌ها و غیره.

 (University Ranking by Academic Performance)

یکی از موسساتی که دانشگاه‌های جهان را رتبه‌بندی می‌کند آزمایشگاه URAP است. رتبه بندی دانشگاه‌های جهان که در ترکیه به انجام فعالیت در سه سال گذشته مشغول بوده‌است آزمایشگاه URAP است که از معیارهای معتبری نیز برای این کار از جمله استفاده از اطلاعات سایت‌هایی همچون ISI و Google Scholar سود می برد. این آزمایشگاه که 2000دانشگاه برتر از110 کشور جهان را بررسی می نماید.

منبع:

1.ویکی پدیا

2.،http://gsia.tums.ac.ir