تلویزیون بی‌بی سی فارسی در بخش خبری خود گفت: در اسنادی که تازه منتشر شده است اسنادی از کرمیت روزولت نوه تئودور روزولت رئیس جمهوری پیشین آمریکا است. او چهره اصلی کودتای ۲۸ مرداد بود و در آن زمان یک افسر بلند پایه سیا و از طراحان اصلی و فرمانده این کودتا بود. در دهه هشتاد میلادی، روزولت پیش از مرگش در مصاحبه با بی‌بی سی از پشت پرده عملیات کودتا صحبت کرد مصاحبه‌ای که امروز برای اولین بار پس از سه دهه پخش می‌شود.
بی‌بی‌سی فارسی پس از اعلام این خبر خلاصه‌ای از این مصاحبه را پخش کرد.
ترجمه صدای کرمیت روزولت: {اگر یادتان باشد بریتانیایی‌ها را از ایران بیرون کرده بودند، کارکنان شرکت نفت ایران و انگلیس اکتبر ۱۹۵۱ از ایران اخراج شدند و تعطیلی سفارت بریتانیا هم سپتامبر ۱۹۵۲ بود. تقریبا دو ماه بعد از تعطیلی سفارت بریتانیا بود که سرویس اطلاعاتی بریتانیا اولین بار با من تماس گرفت. انتخابات امریکا تازه برگزار شده بود.
انگیزه‌های اصلی این عملیات یکی نفت و دیگری ترس از سلطه شوروی بر ایران بود. اولی برای بریتانیا مهم بود و دومی برای آمریکا.
به محض اینکه تحقیقاتم تمام شد و به این نتیجه رسیدم که در صورت بروز شکافی مشخص بین شاه و مصدق، مردم و ارتش ایران از شاه حمایت خواهند کرد انجام عملیات هم قطعی شد. شاه نسبت به نیت آمریکا و بریتانیا در این کار بدبین بود. در مرحله اول توافق شده بود که اشرف خواهر دوقلوی شاه به تهران برود و با او صحبت کند. سرویس اطلاعاتی بریتانیا با اشرف در سوئیس تماس برقرار کرد و اشرف موافقت کرد که به تهران برود. رفت که شاه را در کاخش ببیند. اما شاه حرف اشرف را نپذیرفت بنابراین اشرف به سوئیس برگشت. دفعه بعد تلاش کردیم از طریق ژنرال شوارتسکوف با شاه ارتباط برقرار کنیم. شاه این بار هم فکر می‌کنم قانع نشد که ژنرال شوارتسکوف اختیارات لازم را برای مذاکره با او دارد. وقتی من او را دیدم شانس آوردم که من را شناخت می‌دانست که روزولت نیامده است تا به او دروغ بگوید.
قرار بود آیزنهاور در میان یک سخنرانی در سانفرانسیسکو پیامی به شاه ایران بدهد و از آن طرف چرچیل قرار شد تغییری در برنامه نیمه شب بی‌بی سی بدهد وقتی که برنامه را به شاه گفتم او گفت که لازم نیست من قانع شدم ولی من گفتم ببین بهتر است بگذاری کاری که می‌خواهند را بکنند بنابراین آیزنهاور در سخنرانیش این کلمات را گفت و چرچیل هم ترتیب دستکاری در سیگنال نیمه شب بی‌بی سی را داد.
قرار بود که شاه رئیس گارد سلطنتی را به خانه دکتر مصدق در وسط شهر بفرستد تا او را بازداشت کند. ولی درست شب عملیات یکی از افسر‌ها یا در صحبت با افسر دیگری بی‌احتیاطی می‌کند یا ظاهرا نظرش عوض می‌شود. به هرحال تیمسار ریاحی در جریان قرار می‌گیرد و به سرعتش خودش را به خانه مصدق می‌رساند. بنابراین وقتی ژنرال نصیری با چند تانک به خانه مصدق می‌رسد می‌بیند که نیروهای ارتش منتظر او هستند. آن‌ها اصلا نمی‌دانستند که ماجرا از چه قرار است به او اجازه می‌دهند که فرمان شاهنشاهی را به دکتر مصدق ابلاغ کند و بعد هم دستگیرش می‌کنند و برای مصاحبه می‌برندش پیش تیمسار ریاحی و ریاحی می‌گوید که فرمانهای شاه برای عزل مصدق و جایگزینی سپهبد زاهدی به جای او هر دو فاقد اعتبار هستند. ژنرال دو روز و نیم در زندان ماند تا اینکه ما پیروز شدیم.
آن روز‌ها من در تهران بودم. شب آخر نزدیک سفارت اقامت کردم.
مامورانی داشتیم که خیلی خوب می‌دانستند باید چه کار کنند اینکه چطور بازار را برانگیزند و علیه مصدق راهپیمایی خیابانی راه بیندازند و ارتش را به حمایت از راهپیمایی و مخالفت با مصدق ترغیب کنند.
سر راه برگشت در لندن توقف کردم تا به سرویس اطلاعاتی بریتانیا گزارش بدهم که آن‌ها گفتند چرچیل خیلی منتظر است شما را ببیند. او در بستر بیماری بود. من را به محل اقامت او بردند. بیشتر از دو ساعت در اتاقش بودم خیلی مشتاق بود بشنود چه اتفاقی افتاده است ملاقات ما بیش از دو ساعت طول کشید.}
*** اینکار بی‌بی سی، درست پس از انتشار اسنادی از دخالت سیا در کودتای ۲۸ مرداد صورت می‌گیرد.
پس از گذشت شش دهه از کودتایی که با مداخله آمریکا و انگلیس به سرنگونی محمد مصدق، نخست وزیر دوران نهضت ملی شدن نفت ایران انجامید، روز گذشته سازمان جاسوسی آمریکا تن به انتشار سندی داد که ایفای نقش سازمان سیا را در این کودتا اثبات می‌کند.
این نخستین سند است که می‌تواند اذعان رسمی سیا مبنی بر آن باشد که این سازمان به برنامه‌ریزی و اجرای کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ در ایران کمک کرده است.
اشاره صریح به نقش سیا در یک کپی از سوابق داخلی این سازمان با عنوان «مبارزه برای ایران» آمده است که تاریخ آن به اواسط دهه ۱۹۷۰ برمی‌گردد.
این سازمان نسخه‌ای به شدت سانسور شده از این سند را در سال ۱۹۸۱ در قالب قانون اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا منتشر کرد، اما همه ارجاعات به TPAJAX، اسم رمز عملیات تحت رهبری آمریکا را در آن حذف کرده بود. این ارجاعات اما در نسخه اخیر وجود دارد.
بخش «اقدام مخفیانه» این بار حذف نشده و برای نخستین بار حقایقی را در خصوص مشارکت این سازمان در کودتا فاش می‌کند.
در این سند آمده است: «کودتای نظامی که مصدق و کابینه او را سرنگون کرد، با هدایت سیا و به عنوان اقدام سیاست خارجی آمریکا صورت گرفت.»
دیگر مواردی که سیا دیروز منتشر کرد؛ شامل فایل‌هایی از کرمیت روزولت، افسر ارشد می‌دانی سیا در ایران حین کودتاست. این اسناد جزییات جدید و همچنین عمیقی را در خصوص اقدامات این آژانس اطلاعاتی پیش و پس از عملیات فراهم می‌کند.
بر اساس اسناد منتشر شده، عملیات کودتا شامل گام‌های متعددی بود که از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: توسل به تبلیغات سیاسی برای تحلیل بردن مصدق از نظر سیاسی، واداشتن پهلوی به همکاری، رشوه دهی به اعضای مجلس، سازمان‌دهی نیروهای امنیتی و ترتیب دادن تظاهرات خیابانی.
رسانه‌های آمریکایی فعال در زمینه سیاست خارجی با انتشار این اسناد جدید می‌پرسند با وجودی که دو رییس جمهور آمریکا، بیل کلینتون و باراک اوباما به صورت علنی به ایفای نقش آمریکا در این کودتا اذعان کرده‌اند، اینکه چه شده سیا نهایتا تصمیم گرفته است نقش خود را در این خصوص، آن هم پس از گذشت این مدت طولانی تصدیق کند، هنوز مشخص نیست.
نشریه فارن پالیسی روی پایگاه اینترنتی خود در این باره نوشته است: مسئولان طبقه‌بندی اطلاعات در دولت آمریکا به ویژه در جامعه اطلاعاتی اغلب دیدگاه متفاوتی درباره این موضوعات دارند. آن‌ها نگران افشای «منابع و روش‌ها» حتی بابت عملیات‌هایی هستند که چند دهه پیش و با شیوه‌های تاریخ مصرف گذشته همچون تبلیغات سیاسی صورت گرفته است. آن‌ها هراس دارند که این اطلاعات به دشمنان آمریکا کمک کند. آن‌ها اصرار دارند یک دنیا بین آنچه به صورت عمومی و غیررسمی منتشر می‌شود با آنچه دولت به صورت رسمی تصدیق می‌کند، وجود دارد.
اسناد منتشر شده روی پایگاه اینترنتی «آرشیو امنیت ملی» آمریکا همچنین نشان می‌دهد وزارت امور خارجه انگلیس نیز نگران هر گونه اظهارنظر رسمی درباره مداخله‌اش در این کودتا بوده است.
با وجود اذعان رسمی و مستند دولت آمریکا مبنی بر دخالت در کودتای۲۸مرداد۱۳۳۲، اما تاکنون این کشور بابت این مداخله عذرخواهی رسمی نکرده است.
بر اساس این اسناد توطئه آمریکا برای سقوط دولت مصدق در چهار مرحله برنامه‌ریزی شده بود:
مرحله اول به راه انداختن تظاهرات بزرگی توسط مزدوران از پیش آماده شده بود که بین ساعت ۶ تا ۱۰: ۳۰ صبح روز کودتا صورت گرفت
در مرحله دوم، نیروهای پلیس، نظامیان و مامورین اطلاعاتی به صحنه وارد می‌شوند
مستقر کردن تانک‌ها در خیابان‌ها و به دام افتادن صوری آن‌ها مرحله سوم کودتا را تشکیل داد. این بخش اهیمت زیادی داشت و طی کودتا نیروهای طرفدار شاه ۲۴ دستگاه تانک را تحت کنترل خود آوردند.
برنامه مرحله چهارم دست‌یابی و حمله به اهداف بود که بین ساعت ۱۴ تا ۱۹ بعد از ظهر صورت گرفت. در این مرحله نیروهای ضد دولت مصدق به سوی خانه وی به راه افتاده و احتمالا پیش از آنکه ساختمان خانه نخست وزیر قانونی وقت را خراب کنند، فرصتی برای خروج وی در نظر گرفته‌اند و در نهایت عصر آن روز سرلشگر فضل‌الله زاهدی در رادیو خود را نخست وزیر جدید ایران خواند.
Sorry. No data so far.