بهنام ملکوتی – قیمت نفت یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست‌های کشورهای مصرف‌کننده و تولیدکنندهی این ماده‌ی حیاتی دارد. قیمت فروش نفت در کشورهای صادرکننده معمولاً به صورت ماهانه و با اختلاف چنددلاری نسبت به قیمت نفت‌های شاخص تعیین می‌شود. نفت‌های شاخص در بورس‌های مطرح دنیا معامله می‌شوند و مؤسسات نفتی و خبرگزاری‌ها، قیمت‌های شکل‌گرفته در این بورس‌ها را منتشر می‌کنند. مهم‌ترین نفت‌های شاخص دنیا، نفت برنت دریای شمال و نفت غرب تگزاس (WTI) هستند که به طور عمده در بورس‌های لندن و نیویورک مبادله می‌شوند. نفت‌های شاخص، الگوی تعیین قیمت سایر نفت‌های تولیدشده در سراسر دنیا هستند. به همین دلیل، بررسی تأثیر عوامل مختلف بر قیمت آن‌ها برای همه‌ی کشورها، چه تولیدکنندهی نفت و چه مصرف‌کننده‌ی آن، اهمیت می‌یابد.
عوامل متعددی، از قبیل رویدادهای سیاسی، چشم‌انداز اقتصادی دنیا و کشورهایی مانند آمریکا، اروپا، چین و غیره، شرایط آب‌وهوایی، مانند طوفان‌ها و امثالهم، امکانات فنی و شرایط اقتصادی کشورهای تولیدکنندهی نفت، مانند وضعیت میادین، خطوط لوله، میزان صادرات و واردات و شرایط اقتصادی آن‌ها، همگی بر انتظارات فعالان بازارهای بورس دنیا از آینده‌ی قیمت اثر می‌گذارند و اقدامات این بازیگران در بورس‌های دنیا، قیمت نفت‌های شاخص را شکل می‌دهد. به عنوان نمونه، حوادث و اتفاقات سیاسی دنیا که به نوعی بر اقتصاد دنیا اثرگذار باشند، اقدامات فعالان بورس‌های نفتی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و نظر آن‌ها در مورد آینده‌ی تحولات دنیا، قیمت نفت را شکل می‌دهد.
مثلاً در سال 2011، پس از آغاز بیداری اسلامی در کشورهای منطقه از جمله لیبی، فعالان بازار نسبت به کاهش تولید و صادرات نفت این کشور واکنش نشان دادند و قیمت نفت برنت نزدیک به 10 درصد افزایش یافت و به 126 دلار در هر بشکه رسید. در ابتدای سال 2012 نیز تهدیدهای ایران به قطع فوری صادرات نفت به اروپا و بستن تنگه‌ی هرمز، در صورت تشدید تحریم‌ها، منجر به افزایش قیمت نفت از حدود 110 دلار به 123 دلار شد. یکی دیگر از عوامل سیاسی‌ای که بر قیمت نفت اثرگذار بوده است، مذاکرات ایران و گروه 5+1 است. در سال‌های اخیر، هم‌زمان با انتشار اخبار مثبت از مذاکرات و ابراز امیدواری طرفین نسبت به آینده، قیمت نفت به دلیل احتمال کاهش تنش‌ها در خاورمیانه و حصول توافق بین ایران و غرب، کاهش می‌یافت. حمله به عراق توسط آمریکا و حمله‌ی عراق به کویت نیز دو مورد دیگر از اتفاقات سیاسی و نظامی‌ای هستند که بر قیمت این کالای حساس اثرگذار بودند و موجب افزایش آن شدند.
در هفته‌ی گذشته، تحرکات آمریکا برای تدارک حمله‌ی نظامی به سوریه، قیمت نفت را به طور محسوسی تحت تأثیر قرار داد. سوریه کشوری است در حاشیه‌ی دریای مدیترانه در همسایگی لبنان، رژیم صهیونیستی، ترکیه، اردن و عراق. این کشور تولید نفت اندکی دارد که در اثر تحریم‌های غرب با کاهش فروش مواجه شده است.
اما درگیری نظامی غرب با سوریه برای فعالان بازار نفت به معنی درگیری ایران و سایر کشورهای نفتی و گازی منطقه و در نتیجه، احتمال اختلال در عرضه‌ی انرژی خاورمیانه به دنیاست. مثلاً دسترسی موشکی سوریه به بندر نفتی جیحان در ترکیه و بندر نفتی سیدی کریر در مصر می‌تواند نخستین تهدید سوریه علیه غرب باشد که به تبع آن، در عرضه‌ی انرژی، اختلال ایجاد خواهد شد. همچنین احتمال تهدید تأسیسات نفتی عربستان و قطر توسط سوریه یا کشورهای متحد با آن از جمله ایران، مسئله‌ی دیگری است که به مراتب مؤثرتر از تهدید بنادر ترکیه و مصر است و در صورت وقوع، قیمت‌های نفت را به شدت افزایش خواهد داد.
طی دو هفته‌ی اخیر، فعالان بازار نفت مترصد شنیدن اخبار جدید از سوریه و حمله‌ی احتمالی آمریکا به این کشور بودند. در نخستین ساعات انتشار این خبر، قیمت نفت 5 دلار افزایش یافت. در روز 4 سپتامبر اعلام مخالفت روسیه با حمله‌ی نظامی به سوریه، باعث کاهش احتمال همراهی جهانی با مداخله‌ی نظامی در سوریه و در نتیجه، کاهش احتمال حمله‌ی آمریکا به این کشور شد. به این ترتیب، قیمت نفت در ابتدای این روز کاهش یافت؛ اما پس از اعلام آزمایش موشکی مشترک اسرائیل و آمریکا در مدیترانه، قیمت نفت دوباره در راهرو صعود قدم گذاشت.
موافقت کمیته‌ی روابط خارجی سنا با حمله‌ی محدود به سوریه، تلاش اوباما برای متقاعد کردن سران G20 برای حمله و در نهایت اظهارات پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مبنی بر کمک تسلیحاتی و انسانی به سوریه در صورت وقوع حمله، روند افزایشی قیمت نفت در روزهای بعد را تقویت نمود. اما در ادامه، با درخواست اوباما مبنی بر تأخیر رأی‌گیری در مورد سوریه در کنگره و ارائه‌ی طرح روسیه برای تعامل با تسلیحات شیمیایی بشار اسد، موجبات کاهش قیمت نفت فراهم آمد.
البته در چند هفته‌ی اخیر، اعتصابات کارکنان نفتی در لیبی، انتشار آمار بیکاری در آمریکا، انتشار آمار ذخایر تجاری نفتی در آمریکا و دیگر کشورها و برخی عوامل دیگر بر نوسانات قیمت نفت مؤثر بوده است؛ اما به زعم کارشناسان، مهم‌ترین موضوعی که تصمیم‌گیری‌های فعالان بازار نفت را در هفته‌های اخیر تحت تأثیر قرار می‌دهد تحولات سوریه و احتمال حمله‌ی نظامی به این کشور است.
پیش‌بینی می‌شود حمله‌ی نظامی به سوریه دست کم تا چند ماه به تعویق بیفتد. این موضوع باعث می‌شود بازار نفت از التهاب فعلی خود خارج و نقش عوامل دیگری مانند پیش‌بینی‌های اقتصادی، روند عرضه در کشورهای مختلف نفتی از جمله لیبی و… در تعیین قیمت نفت پررنگ‌تر شود. البته در صورتی که حمله‌ی محدود نظامی به سوریه، همان طور که اوباما لایحه‌‌ی مربوط به آن را به کنگره‌ی آمریکا ارائه کرده است، محقق شود، قیمت نفت افزایش خواهد یافت. این افزایش به شدت به دامنه و وسعت این حمله، تبعات آن و اقدامات متقابل سوریه بستگی دارد.
همان طور که بیان شد، انتشار خبر حمله‌ی نظامی، قیمت نفت را 5 دلار در هر بشکه افزایش داد. بنابراین وقوع این حمله اثرات به مراتب شدیدتری بر قیمت خواهد داشت؛ تا جایی که خبرگزاری بلومبرگ در تحلیل خود از بازار نفت نوشت در صورتی که دامنه‌ی اقدام نظامی علیه سوریه به کشورهای دیگر منطقه، از جمله ایران، گسترش یابد، قیمت نفت رکورد 150 دلار در هر بشکه را ثبت خواهد کرد.
Sorry. No data so far.