موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران در محل اتصال دو قاره‌ی آسیا و اروپا این مزیت را در اختیار تجار بینالمللی قرار میدهد تا در صورت ترانزیت بار از مسیر کریدورهای شمالی ـ جنوبی ایران زمان و هزینه ترانزیت بار را کاهش دهند. بررسیها نشان می دهد استفاده از کریدورهای شمالی – جنوبی ایران در مقایسه با مسیرهای دریایی موجود، زمان سفر را ۴۰ درصد و هزینه حمل بار را ۳۰ درصد کاهش میدهد. این امر باعث شده تا پتانسیل جذب نزدیک به ۲۰۰ میلیون تن بار ترانزیتی که در حال حاضر توسط خطوط کشتیرانی بین آسیا و اروپا جابجا میشود در این مسیر وجود داشته باشد(۱). لذا می‌توان گفت دستیابی به هدف ۵۰ میلیون تن ترانزیت که آقای دکتر آخوندی در اجلاس بینالمللی حملونقل و ارتباطات در استانبول بیان کرده‌اند با بالفعل شدن ۲۵ درصد از ظرفیت ترانزیت در کریدورهای شمالی – جنوبی کشور محقق میشود.
بررسی آمار ترانزیتی کشور نشان میدهد دستیابی به هدف ۵۰ میلیون تن ترانزیت، معادل رشد ۴۰۰ درصدی در ترانزیت ایران است. این اختلاف قابل توجه بین پتانسیل ترانزیتی کشور و میزان بار ترانزیت شده از مسیر ایران نشان‌دهنده‌ی وجود گلوگاه‌های حیاتی در این مسیر است. بررسی عملکرد ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و ریلی در موضوع ترانزیت و روند کاهشی میزان بار ترانزیتی راه‌اهن علیرغم وجود مزایای متعدد اقتصادی در حمل و نقل ریلی مشخص می‌کند که ضعف حملونقل ریلی عامل اصلی ایجاد این فاصله‌ی قابل توجه در ترانزیت است.
عملکرد ضعیف راه‌آهن در جابجایی بار در حالی اتفاق افتاده است که در بخش زیر ساختهای ریلی، کشور از وضعیت مناسبی برخوردار است. این موضوع در مقایسه‌ی عملکرد راه‌آهن ایران با کشورهایی که شاخص‌های زیرساختی مشابه ایران دارند، مشهود است. در جدول زیر به صورت خلاصه چند شاخص زیرساختی و عملکردی مقایسه شده است. لازم به ذکر است علیرغم افزایش طول خطوط ریلی در ایران در سالهای گذشته، عملکرد راه‌آهن افزایش محسوسی نداشته است.
جدول- مقایسه چند شاخص زیرساختی و عملکردی شبکه ریلی در ایران و چند کشور منتخب(۲)
بررسی چگونگی جابجایی بار و مسافر در شبکه‌ی ریلی کشور نشان میدهد که با وجود معرفی فناوریهای مختلف ریلی در در دنیا در سالهای گذشته و استفاده آنها در کشورهای مختلف، شیوههای بهرهبرداری از راه‌آهن در ایران از ۴۰ سال پیش تاکنون تغییری نکرده و وضعیت نابهسامان کنونی را رقم زده است. به عبارت دیگر ضعف سامانههای بهرهبرداری اساسیترین عامل در پایین بودن کارایی شبکه حملونقل ریلی کشور است. در نتیجه ضروری است تا با ارتقای سامانه‌ی بهرهبرداری از خطوط ریلی و ارتقای بهره‌وری شبکه راه‌آهن کشور گامی اساسی در جهت افزایش ترانزیت بار از مسیر ایران برداشته شود. ارتقای سامانههای بهرهبرداری خطوط ریلی کشور کلید دستیابی به اهداف بیان شده توسط وزیر محترم راه و شهرسازی در حوزه‌ی ترانزیت است و توجه به آن در شرایط کنونی کشور بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.
منابع:
۱- آمار انجمن بین المللی کشتیرانی : World Shipping Council
2- بررسی وضعیت حمل و نقل ریلی کشور، مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل : ۱۰۲۳۹، خرداد ۱۳۸۹٫
Sorry. No data so far.