انقلاب بنزین برای شکست تحریم‌های اقتصادی غرب

افزایش شدید میزان مصرف بنزین در کشور در نیمه دوم دهه ۷۰ و نیمه اول دهه ۸۰ و عدم برنامه ریزی برای بهره‌برداری از پالایشگاه جدید برای افزایش تولید این فرآورده موجب شده بود که میزان تولید بنزین در کشور جوابگوی مصرف داخلی نبوده و میزان واردات بنزین در این سالها به طرز نگران کننده ای افزایش یافته باشد. وابستگی شدید اقتصادی کشور به واردات بنزین به گونه ای بود که هم بخش قابل توجه ای از درآمدهای ارزی حاصله از صادرات نفت برای واردات این فرآورده نفتی استفاده می شد (حدود ۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۵) و هم دشمنان نظام و انقلاب نسبت به استفاده از این نقطه ضعف برای اخلال در زندگی مردم و ضربه زدن به نظام؛ طمع پیدا کرده بودند و زمزمه های تحریم فروش بنزین از سوی غرب (آمریکا) شنیده می شد. با توجه به همین موضوع، اجرای طرح سهمیه بندی بنزین در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و مقدمات اجرای آن از سال ۱۳۸۲ به مرور فراهم گردید و نهایتا با تلاش زیاد دولت نهم و حمایت مناسب مجلس هفتم، این طرح از تیر ۱۳۸۶ اجرایی شد. یکی از عوامل مهم اجرای موفق طرح سهمیه بندی بنزین و تحقق هدف اصلی آن (کاهش و کنترل میزان مصرف بنزین در کشور)، توسعه مناسب صنعت CNG همزمان با اجرای این طرح بود. توسعه قابل توجه استفاده از CNG به عنوان سوخت جایگزین موجب شد هم نیاز مردم به سوخت برای خودروها تامین گردد و هم محدودیت های ناشی از سهمیه بندی بنزین تا حدود زیادی توسط مردم احساس نشود.

مرکز بررسی امنیت جهانی آمریکا (Institute for the Analysis of Global Security) در دسامبر ۲۰۰۶ (دی ماه ۱۳۸۵) گزارشی را درباره طرح های ایران برای شکست تحریم های احتمالی غرب در زمینه بنزین با عنوان «انقلاب گاز (بنزین) احمدی نژاد- طرحی برای شکست تحریم های اقتصادی» منتشر کرد و به بررسی ابعاد مختلف طرح های ایران برای کاهش واردات بنزین و تاثیرات آن در شکست تحریم های اقتصادی امریکا علیه ایران پرداخت. هرچند تاکید اصلی این گزارش بر جنبه های مختلف برنامه های کشورمان برای استفاده از سوخت جایگزین (CNG) بوده است و از همین جهت هم تیتر «انقلاب گازی» برای آن انتخاب شده است ولی بازخوانی بخش های مقدماتی و نتیجه گیری آن که به بررسی کلی جذابیت موضوع تحریم بنزین ایران توسط غرب پرداخته و بر اهمیت حرکت آمریکا به سمت امنیت انرژی (مانند ایران) می پردازد، مفید و قابل تامل است.

آشنایی با تهیه کنندگان گزارش

IAGS یک مرکز مطالعاتی غیر انتفاعی است که بر موضوع امنیت انرژی تمرکز دارد و بنا به موارد ارجاعی از کنگره، اقدام به انجام پژوهشهای مورد نظر می کند. این سازمان آموزشی عمومی در پی ترویج آگاهی عمومی نسبت به تاثیر بالای استقلال انرژی بر اقتصاد و امنیت و ارائه راه حل های سیاسی و فنی برای حرکت به سمت آغاز استقلال انرژی برای افزایش صلح و کامیابی در جهان است. مدیران و مشاوران این موسسه از مشاوران ارشد کنگره و دولت ایالات متحده در حوزه های مرتبط با انرژی و امنیت جهانی هستند. در سابقه برخی از آنها، مشاورت عالی کابینه در بخشهای وزارت دفاع،‌ انرژی و امور خارجه و همچنین مشاورت پروژه های مهمی همچون خط لوله باکو- تفلیس- جیهان به چشم می خورد. خانم دکتر آن کورین (Anne Korin) (1) و آقای دکتر گال لوفت (Gal Luft) (2) از مدیران اصلی وقت این مرکز بودند و گزارش مذکور توسط آنها تهیه شده بود (۳).

بخش هایی از متن گزارش

طرح ایران برای براندازی و واژگون سازی تحریم های آمریکا

در حالی که ایران بر دنبال کردن فعالیت غنی سازی اورانیوم مصمم است تا تبدیل به یک قدرت هسته ای شود، صدای تحریم های شورای امنیت سازمان ملل در مقابل تهران بلندتر از همیشه است. پیشنهاد دهندگان تحریم ها، آسیب پذیری استراتژیک ایران را نشانه رفته اند که عبارت است از :کسری ظرفیت پالایشگاهی برای تامین نیاز داخلی به بنزین و دیگر محصولات نفتی پالایشی ضروری. افزایش جمعیت از سال ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۹ شمسی) تا کنون، از ۴۰ به ۶۸ میلیون نفر، مصرف بنزین در ایران را سالانه نزدیک ۱۳% در طول ۵ سال اخیر افزایش داده است. در نتیجه این کشور بیش از ظرفیت تولید پالایشگاه هایش، بنزین مصرف می کند. تولید بنزین به میزان نزدیک به ۱۰٫۵ میلیون گالن در هر روز، در مقایسه با تقاضای روزانه ۱۸٫۵ میلیون گالن که منجر به واردات ۴۳% بنزین مصرفی شده است، ایران را به دومین وارد کننده بزرگ بنزین در جهان تبدیل کرده است. تحریم همه جانبه ای که برای واردات بنزین در دست مطالعه است، می تواند شدیدا اقتصاد ایران را زمین گیر و فلج کند. بدون سوخت وارداتی برای حمل و نقل، این کشور ثروتمند نفتی که دومین تولید کننده نفت اوپک است، قادر نخواهد بود تا ناوگان وسایل نقلیه اش را به حرکت اندازد و آشوب اجتماعی به زودی می تواند فوران کند و به سرعت رژیم افراطی جمهوری اسلامی را تضعیف کرده و رو به زوال برد.

محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران، کاملا از پاشنه آشیل کشورش آگاه است و برای کاهش وابستگی های کشورش به بنزین وارداتی ازطریق یک استراتژی در سه محور، فعالیتهایی را در دست اجرا دارد؛ این سه محور عبارتند از:

۱- توسعه مؤثر ظرفیت پالایشگاهی ایران؛ درحالیکه هیچ پالایشگاهی در دهه های اخیردرایالات متحده ساخته نشده است که منجربه رشد پیش بینی شده تقاضا برای واردات بنزین ازپالایشگاههای خارجی از ۱۰% مصرف امروز به ۳۰% در ۱۵سال آینده خواهدشد، زیرساختهای پالایشگاهی ایران یکی از سریعترین برنامه های توسعه در جهان را دنبال میکنند که شامل ساخت یک پالایشگاه باظرفیت ۲۲۵ هزار بشکه درروز درچابهار ویک پالایشگاه باظرفیت ۱۱۵ هزار بشکه درروزدرجزیره قشم میشود

۲- تامین واردات بنزین از کشورهای دوست و هم پیمان؛ ایران امیدوار است که واردات محصولات پالایشگاهی را از ونزوئلا قطعی کند که این گزینه در دیدار رئیس جمهور ونزوئلا هوگوچاوز از تهران در ماه جولای مطرح شد.

۳- کاهش مصرف بنزین از طریق سهمیه بندی،کنترل های قیمتی و تغییر وضعیت به سمت محصولات غیر نفتی.

احمدی نژاد در یکی از مصاحبه های اخیر خود با شبکه خبر ایران، طرح خود برای استقلال انرژی را افشا کرد. او تایید کرد که ایران برای کاهش تاثیرات بنزین، با یک برنامه فشرده به دنبال تغییر سوخت خودروها برای حرکت با سوخت گاز طبیعی است.

استنباط هایی برای ایالات متحده

برای ایران، دلیل این طرح، اساسا استراتژیک است. با گازسوز شدن اکثر خودروهای ایران، ظرفیت پالایشگاه های ایران برای تولید سهم بزرگی از محصولات نفتی غیر از بنزین مثل سوخت جت آزاد خواهد شد که با انجام تحریم های بین المللی، نیروی هوایی و خطوط هوایی تجاری ایران را مصون نگه می دارد و همچنین سوخت نفت گاز برای حفظ قدرت ماشین آلات ارتش، نیروی دریایی و کارخانجات ایران ذخیره می شود. ایران در یک تلاش موازی برای کاهش وابستگی به بنزین وارداتی، برای گسترش ظرفیت های پالایشگاهی اش در حال کار جدی است. زیرساخت های پالایشگاهی ایران یکی از سریع ترین روندهای توسعه را می گذراند که شامل احداث یک پالایشگاه در چابهار با ظرفیت ۲۲۵هزار بشکه در روز و یک واحد دیگر در جزیره قشم با ظرفیت ۱۱۵هزار بشکه در روز می باشد. ایران همچنین امیدوار است که واردات محصولات پالایشگاهی را از ونزوئلا تامین کند که این مورد در دیدار هوگوچاوز رئیس جمهور ونزوئلا از ایران مطرح شد.

اگر طرح احمدی نژاد برای «استقلال انرژی» اجرایی شود، ایران می تواند در طول ۵ سال قطعا در برابر تحریم های بین المللی مقاوم شود. این دیدگاه، عقیده محکم احمدی نژاد را افشا می کند که اختلاف با غرب و جاه طلبی (بلند همتی) هسته ای او اجتناب ناپذیر است و اینکه ابقای رژیمش به توانایی او برای آماده ساختن ملتش برای یک دوره حمایتی تحت تحریم های بین المللی بستگی دارد.

انقلاب احمدی نژاد در زمینه گاز علامت واضحی است که ایران در حال آماده سازی خود برای امکان جنگ است و اینکه در حال توسعه یک استراتژی جنگی اقتصادی جامع برای تکمیل ابتکار نظامی و دیپلماسی اش است . این استراتژی که از سوی غرب مغفول مانده است، نه فقط در برگیرنده تاکتیک های دفاعی همچون تامین انرژی در داخل است بلکه شامل تاکتیک های تهاجمی نیز می شود. که نمونه آن،‌ ابتکار عمل اخیر برای تضعیف دلار آمریکا با ابداع یک بورس نفتی است که نفت را با یورو معامله خواهد کرد.

گزینه هایی برای ایالات متحده

تدبیر کردن برای یک استراتژی نزاع اقتصادی متقابل

ایالات متحده باید شروع به پاسخ به استراتژی نزاع اقتصادی ایران بطور متقابل کند. با گذشت بیش از ۵ سال از زمان مقابله جهانی بر علیه تروریسم، ایالات متحده هنوز هیچ استراتژی جامع نزاع اقتصادی برای درگیر شدن با کشورهای اصلی ثروتمند نفتی ندارد. یک استراتژی نزاع اقتصادی موثر، بیشتر از تحریم ها موثر است. این استراتژی شامل استفاده از سیاستهای داخلی و بین المللی ابداعی در زمینه انرژی، ابزارهای مالی، اهرم های تجاری و فناوری های پیشرفته است. تمامی این موارد در صورتی که هماهنگ به کار گرفته شوند باعث پیشبرد هدف استراتژیک شکستن پشتوانه اقتصادی کشورهای چموش می شوند. یکی از بنیانهای فکری این استراتژی، باید بر مبنای کاهش وابستگی آمریکا به نفت خارجی و قابلیت آن در ایجاد شکست باشد. در حالی که ایران در حال برداشتن گام های معنی دار برای کاهش آسیب پذیری استراتژیک است، ایالات متحده از حیث امنیت انرژی دقیقا در حال عمل کردن بر خلاف این مورد است. ایالات متحده بیش از ۶۰% نفت خود را وارد می کند و سهم در حال رشدی از وارداتش را از کشورهایی انجام می دهد که مخالف آمریکا و سیاستهایش می باشند. با برداشتن گامهایی برای حداقل کردن ریسک شکست تامین نفت، ایالات متحده برای اجرای اهداف سیاست خارجی اش آزاد می شود؛ که یکی از این اهداف، استفاده از اقدامات تنبیهی و مجازات ها بر علیه ایران، بدون تحمل تاثیر زیان آور روی اقتصاد خود است.

دریافت فایل PDF متن کامل این گزارش Ahmadinejad’s Gas Revolution

(1) خانم آن کورین از مدیران موسسه IAGS و ویراستار نشریه امنیت انرژی است. او همچنین مدیر مرکز اتحاد برای آمریکای آزاد است که یک اتحادیه امنیت ملی ، زیست محیطی، کارگری و گروه های مذهبی است که راهکار های کاهش وابستگی آمریکا به نفت خارجی را ترویج می دهد. کورین بر روی موضوعاتی همچون مخاطرات تامین انرژی، اوپک، آفریقا، تروریسم دریایی، امنیت انرژی ، استراتژی های انرژی و نوآوریهای تکنولوژیکی متمرکز شده است. وی بطور متناوب در رسانه ها ظاهر می شود و مقالاتی برای نشریاتی چون Foreign Affairs، The American Interest ، Commentary Magazine و The Journal of International Security Affairs نوشته است. او بطور متناوب در کنگره حاضر می شود و اعضای کنگره از مشورت های او استفاده می کنند. وی دارای مدرک مهندسی در علوم رایانه از دانشگاه جان هاپکینز و در حال تحصیل برای دکترا در دانشگاه استنفورد است.

(۲) گال لوفت مدیر اجرایی موسسه IAGS است و از مدیران مرکز اتحاد برای آمریکای آزاداست. او متخصص استراتژی، جغرافیای سیاسی، تروریسم خاور میانه و امنیت انرژی بوده و مجله news week به وی لقب «حامی مستقل و خستگی ناپذیر امنیت انرژی» داده است. دکتر لوفت تعداد زیادی از مطالعات و مقالات خود در مورد امنیت و انرژی را در بسیاری از روزنامه ها و نشریه ها همچون Foreign Affairs ، The American Interest ،‌ Commentary Magazine ، Middle East Quarterly ، LA Times ، The Washington Post و Wall Street Journal منتشر کرده است. او به طور متناوب در رسانه ها ظاهر می شود و به مراکز مطالعاتی گوناگون و سازمان های خبری در سرتاسر جهان نیز مشاوره می دهد. دکتر لوفت قبل از کمیته های کنگره آمریکا، کمیته های دیگری را نیز تجربه کرده است از جمله: روابط خارجی سنا، روابط بین الملل و کمیسیون تجدید نظر در اقتصاد و امنیت آمریکا – چین. او عضو هیات مدیره مرکز دفاع انرژی و عضو جامعه رهبران صنعت (Society of Industry Leaders) ، کمیته خطر جاری (The committee on the present danger) و دیگر گروه های غیر انتفاعی است. او حائز مدارکی در روابط خارجی، اقتصاد بین الملل، مطالعات خاور میانه و مطالعات استراتژیک است و مدرک دکترای خود را در مطالعات استراتژیک از مدرسه مطالعات پیشرفته بین المللی(SAIS) Paul H. Nitze از دانشگاه جان هاپکینز اخذ نموده است.

(۳) لازم به ذکر است که از آنجایی که این گزارش به موضوع بنزین می پرداخت، در برخی از رسانه های داخلی با تیتر «انقلاب بنزین احمدی نژاد» منتشر شد. ترجمه متن کامل این گزارش، همزمان با اجرای طرح سهمیه بندی بنزین توسط خبرگزاری فارس و پایگاه اینترنتی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور منتشر شده بود.