حدود دو دهه است که از توسعه و بهره‌برداری بزرگترین دارایی گاز ایران یعنی منطقه ویژه اقتصادی پارس (میدان گازی پارس جنوبی) میگذرد هر چند در سالهای ابتدایی پیشرفت‌های چشم‌گیری در این منطقه استراتژیک رقم خورد ولی در سالهای اخیر شاهد چالشهای متعددی در راه‌اندازی و توسعه‌ی فازهای جدید این منطقه بوده‌ایم. در کنار استحصال گاز طبیعی از میدان گازی پارس جنوبی، محصول ارزشمندی به نام میعانات گازی (Condensate) تولید میشود که می‌تواند سالانه درآمدهای ارزی زیادی برای کشور به ارمغان بیاورد. با بهره‌برداری از کلیه فازهای پارس جنوبی روزانه در حدود یک میلیون و دویست هزار بشکه میعانات گازی تولید می‌گردد. به همین منظور مسئولین امر اقدام به اجرای طرحهایی در جهت مصرف حداکثری داخلی این خوراک ارزشمند نموده‌اند. یکی از بزرگترین طرحهایی که از حدود ۷ سال پیش کلید خورد، طرح احداث پالایشگاه ۳۶۰ هزار بشکه در روز ستاره خلیج فارس بود که متاسفانه این پروژه ۲٫۶ میلیارد یورویی به دلایل مختلفی از جمله مدیریت ناکارآمد و عدم تامین منابع مالی لازم از سوی بخش دولتی و خصوصی بعد از تاخیرهای متوالی هنوز به بهره‌برداری نرسیده و فاز اول آن تا پایان سال ۱۳۹۳ قطعاً به بهره‌برداری نخواهد رسید. با وجود این تجربه ناموفق و روند بسیار کند احداث سایر پالایشگاه های نفت در سالهای گذشته، اخیرا یکی از مسئولین منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس صحبت از احداث ۸ پالایشگاه کوچک به ظرفیت ۱۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه در روز در این منطقه کرده و هفته گذشته نیز اعلام نموده است که مجوز ساخت ۳ تا از آنها نیز صادر شده است. (خبر مرتبط)
با توجه به اخبار مذکور، نکات قابل توجهی درباره احداث این پالایشگاهها در منطقه عسلویه وجود دارد که عبارتند از:
۱- مجموع ظرفیت این ۸ پالایشگاه کوچک (Mini Refinery) پانصد هزار بشکه در روز ذکر شده است، یعنی به طور میانگین هر پالایشگاه کوچک ۶۰ هزار بشکه در روز ظرفیت خواهد داشت! اما نکته اینجاست که اصولا پالایشگاه‌هایی با ظرفیت بالای ۲۰ هزار بشکه در روز، پالایشگاه کوچک محسوب نمی‌شوند. لازم به ذکر است که تفاوت عمده پالایشگاه‌های کوچک با واحدهای پالایشی بزرگ، مقیاس تولید پایین و البته به کارگیری فناوری‌های جدید به منظور اقتصادی نمودن چنین طرحهایی می باشد. با این اوصاف، اصرار بر استفاده از عبارت «پالایشگاه کوچک» برای این ۸ پالایشگاه، عجیب و تامل برانگیز بوده و احتمالا بدلیل عدم اطلاع کافی مسئولین منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از مفهوم واقعی این اصطلاح است.
۲- بیان شده است که این پالایشگاهها تماما با دانش فنی داخلی به بهره‌برداری خواهند رسید، اما سوال اینجاست کدامین دانش؟ دانش راه‌اندازی واحدهایی با ظرفیتهای پالایشگاهی بزرگ یا کوچک؟ چنانچه گفته شد به کارگیری فرآیندهای رایج برای انجام فرایندهای پالایشی، محدودیتهایی را ایجاد خواهد کرد که مهمترین آنها اقتصاد ضعیف این پالایشگاهها در ظرفیتهای پایین است. بدین ترتیب برای ظرفیتهای پایین پالایشگاهی می‌بایست از آرایش و فناوریهایی دیگری استفاده نمود تا بتوان به ترکیبی اقتصادی دست یافت. حال اگر به دنبال دانش بومی به منظور احداث پالایشگاه چه بزرگ یا کوچک با هدف تولید فراورده‌هایی مطابق با استانداردهای کیفی و زیست محیطی باشیم باید گفت که با وجود تلاش‌های انجام شده، تاکنون هیچ پالایشگاهی بر مبنای این دانش در داخل کشور ساخته نشده است و نهادها و مراکز پژوهشی و فناوری ذیربط نیز توانمندی و ادعای انجام چنین کاری را ندارند. با عنایت به همین موضوع و با توجه به تحریم‌های موجود، وضعیت فناوری مورد استفاده در این واحدها مشخص نبوده و فناوری می‌تواند تبدیل به پاشنه آشیل این طرح‌ها شود.
۳- آخرین نکته قابل تامل هم، زمان به بهره‌برداری رسیدن این پالایشگاهها و منبع تامین سرمایه‌گذاری مورد نیاز آنها است. اشاره شده است که این ۸ پالایشگاه تا سه سال آینده با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به بهره‌برداری خواهند رسید و این در حالی است که راه اندازی این پالایشگاهها با استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ظرف مدت سه سال، بسیار دور از واقعیت به نظر می‌رسد، زیرا که حجم سرمایه گذاری در طرح‌های پالایشگاهی نسبتاً بزرگ (بیش از ۵۰ هزار بشکه در روز) خارج از توان بخش خصوصی می‌باشد. برای اثبات این موضوع، صرفاً کافی است که مسئولین محترم منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس نگاهی به تجربه دولت‌های نهم و دهم در توسعه همزمان ۷ پالایشگاه جدید و دلایل ناکامی آن بیندازند.
به طور خلاصه میتوان گفت حجم سرمایه‌گذاری بالا و عدم دسترسی به فناوری‌های مناسب دو مانع اصلی در پیشبرد پروژه‌های احداث پالایشگاه‌های جدید می‌باشد. در پایان تذکر این نکته ضروری است که میتوان به کمک احداث پالایشگاه‌های کوچک و استفاده حداکثری از توان مالی و فنی بخش خصوصی، صنعت پالایش کشور را به عنوان موتور محرک صنعت نفت در اقتصاد مقاومتی قرار داد.
از سایتی مثل تریبون انتظار ندارم که انقدر ایرادات سطحی بگیره!
(اینکه چرا گقته شده”پالایشگاه کوچک” ؟؟!!)