آمارها حیرت آور است، با ورود اولین سامانه هوای سرد به کشور، مصرف گازمان رکورد شکست و جمعیت ٧٥ میلیونی ایران با سوزاندن ٤٣٥ میلیون مترمکعب گاز برابر با کل صنایع اتحادیه اروپا، آن هم در یک روز گاز مصرف کردند. این در حالی است که زمستان آغاز نشده و هنوز سوز آن در راه است.
ژوئن ٢٠١٣ (خرداد ١٣٩٢) بود که شرکت بریتیش پترولیوم در گزارش بررسی آماری انرژی جهان، اعلام کرد ایران با دارا بودن ٣٣,٩ تریلیون مترمکعب ذخایر اثبات شده گاز، روسیه را با ٣٢.٩ تریلیون مترمکعب ذخایر اثبات شده، پشت سر گذاشت و به اولین کشور دارنده گاز تبدیل شد. خبر از آن رو دارای اهمیت است که امروز کشورهای توسعه یافته برای بهره گرفتن از گاز به عنوان انرژی پاک از یکدیگر سبقت می گیرند.
هرچه تعداد کشورهای واردکننده گاز ایران افزایش یابد به همان میزان هم قدرت چانه زنی کشورمان در عرصه تجارت گاز و اقتصاد افزایش می یابد. ذخایر ٣٣ تریلیون مترمکعبی اغوا کننده است و هر کشوری که بخواهد به تامین انرژی و امنیت آن اقدام کند، گوشه چشمی هم به ایران دارد، اما ایران درصورتی می تواند سهم خود از این بازار جذاب را افزایش دهد که مصرف گازش از صادراتش پیشی نگیرد.
سهم پایین ایران در تجارت جهانی گاز
درحال حاضر ایران به کشورهای ترکیه با ٣٠ میلیون و ارمنستان (تهاتری) ٣ میلیون مترمکعب در روز گاز صادر می کند، سوآپ گاز هم به نخجوان از طریق کشور آذربایجان بین٥٠٠ هزار تا یک میلیون مترمکعب در روز است.
تنها کشوری که به دلیل موقعیت مکانی و صرفه اقتصادی (کوتاهی مسیر) از آن گاز وارد می کنیم، ترکمنستان با بیش از ٢٠ میلیون مترمکعب گاز در روز است.
براساس برنامه ریزی های صورت گرفته، در صورت نهایی شدن توافق ها قرار است ایران به کشورهای همسایه حاشیه خلیج فارس از قبیل عمان و کویت هم گاز صادر کند که در این صورت سهم ایران از بازار جهانی تجارت گاز افزایش می یابد.
صادرات گاز ایران از طریق خط لوله به پاکستان (شاید هم هند در صورت قطعی شدن گفت وگوهای طولانی مدتی که ١٥ ساله شده) از سال ٢٠١٤ در مرحله اول با ٢١ میلیون مترمکعب در روز آغاز می شود.
البته مذاکرات ایران برای انتقال گاز به اروپا از دو طریق عراق و کشور ترکیه نیز در حال انجام است.
از دیگر ظرفیت های ایران برای افزایش صادرات گاز می توان به صادرات LNG اشاره کرد، که در صورت نهایی شدن آن، کشورهای خاور دور از جمله چین هم می توانند مشتری گاز ایران شوند.
تولید ٦٠٠ میلیونی در مقابل مصرف ٧٠٠ میلیونی
از سوی دیگر به گفته حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، تولید گاز ایران هم اکنون حدود ٦٠٠ میلیون متر مکعب در روز است که پیش بینی می شود میانگین مصرف در اوج سرما در فصل زمستان به ٧٠٠میلیون مترمکعب در روز هم برسد.
موازنه تولید و مصرف قرار بود با وارد مدار شدن فازهای پارس جنوبی برابر شود، اما هنوز فازها وارد مدار نشدند، بنابراین تولیدی هم در سال جاری افزایش نیافت. با این حال به گفته عراقی، سال ١٣٩١، با اضافه شدن بیش از ١,٥ میلیون مشترک، تعداد مشترکان گاز طبیعی به رقم ٢٠ میلیون رسید. یعنی مصرف گاز در سال جاری بیش از ٦٠ میلیون مترمکعب افزایش می یابد.
اگر فازهای پارس جنوبی وارد مدار می شد
با سرد شدن هوا توجه به آمارهای تولید گاز از سوی رسانه ها و مردم بیشتر می شود، زیرا به طور معمول با افزایش برودت هوا مصرف گاز افزایش می یابد و با توجه به افزایش دامنه مصرف کنندگان این حامل انرژی، احتمال این که توزیع آن میان بخشی از مصرف کنندگان مختل شود وجود دارد.
البته بیژن زنگنه، وزیر نفت شهریورماه اعلام کرده بود که امسال یکی از سخت ترین سال های صنعت گاز به لحاظ تامین گاز کشور است، استنادش هم به افزایش مصرف سوخت مایع نیروگاه ها در کشور است.
براساس آمارهای اعلام شده، مصرف سوخت مایع نیروگاه های کشور در شش ماهه ابتدای سال ١٣٩٢ به ١٢,١ میلیارد لیتر رسیده بود که پیش بینی می شود این رقم به ٢٩.٢ میلیارد لیتر تا پایان سال افزایش یابد. این مساله به معنای کمبود ٤٠ میلیارد مترمکعبی گاز در شبکه مصرف و ٤٨ درصدی سوخت مایع در نیروگاه های کشور است.
به گفته مسوولان شرکت ملی گاز، اگر می توانستیم فازهای باقی مانده پارس جنوبی را در موعد مقرر به بهره برداری برسانیم، زمستان امسال با چنین مشکلی مواجه نمی شدیم. هر فاز متعارف پارس جنوبی در بهترین حالت، قادر است سالانه حدود ٩ میلیارد مترمکعب گاز به شبکه تزریق کند. از سوی دیگر برای جبران کمبود میزان گاز، باید دست کم ٥ فاز جدید پارس جنوبی در سال جاری به بهره برداری می رسید.
با جمعیت یک درصدی ٤ درصد گاز دنیا را مصرف می کنیم
در جهان امروز که برخورداری از انرژی برای توسعه صنایع و فعالیت های اقتصادی یک امر اجتناب ناپذیر است و کشورهایی که از این نعمت برخوردار نیستند در نهایت صرفه جویی تلاش می کنند تا به جای سوزاندن و هدرروی این منبع غنی انرژی آن را در بخش دیگری که برای اقتصادشان سودآوری بیشتری دارد هزینه کنند، ایرانی ها با کمتر از ١ درصد جمعیت دنیا ٤ تا ٤,٥ درصد گاز دنیا را مصرف می کنند. با این که در رده سوم جمعیتی دنیا نیستیم اما بعد از آمریکایی ها و روس ها سومین کشور مصرف کننده گاز هستیم.
طی روزها اخیر با ورود سامانه های هوای سرد، معاون اول رئیس جمهور طی بخشنامه ای از تمام واحدها و سازمان های دولتی خواسته است نسبت به صرفه جویی در مصرف گاز اقدام جدی کنند و یک ساعت قبل از ورود به اداره و یکساعت بعد از اتمام ساعت اداری وسایل گرمایشی خود را خاموش کنند. اما میانگین مصرف گاز در همین مدت کوتاه در بخش خانگی و تجاری به ٤٣٥ میلیون مترمکعب در روز رسید. اگرچه شرکت ملی گاز روزهای دشواری را با ورود سامانه هوای سرد پیش رو دارد، اما مصرف کنندگان خانگی و تجاری در تیررس قطع گاز نیستند، نیروگاه ها و صنایع که همگی سوخت جایگزین دارند، در چنین مواقعی ناچارند از سوخت مایع به جای گاز استفاده کنند، این یعنی از دست دادن ١٨ میلیارد دلار سرمایه!
١٥ میلیون مترمکعب تا خط قرمز فاصله داریم
حسن منتظرتربتی، مدیر دیسپاچینگ شرکت ملی گاز ایران به شانا، می گوید: تلاش خواهیم کرد برای مصرف کنندگان بخش خانگی، تجاری و مصرف کنندگانی که امکان مصرف سوخت جایگزین ندارند، مشکلی پیش نیاید.
به گفته او، با توجه به این که ٢ هفته سرمای طولانی به همراه بارش و هوای سرد داشتیم،خوشبختانه با هماهنگی خوبی که بین بخش های مختلف وزارت نفت از جمله شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی داشتیم، وصرفه جویی انجام شده توسط مردم، توانستیم موج اول را سپری کنیم و مشکلی در تامین گاز واحدهای خانگی، تجاری و صنعتی نداشته باشیم.
تربتی ادامه می دهد: با این که بارش ها کمتر شده اما میزان سرما کم نشده و موج سرما هم حداقل تا پنجشنبه جاری ٢٨ آذرماه، ادامه دارد، اما مشکلی در تامین سوخت نخواهیم داشت.
براساس پیش بینی شرکت ملی گاز ایران، میزان مصرف روزانه گاز مشترکان خانگی و تجاری در اوج سرما، به ٤٥٠ میلیون مترمکعب در روز می رسد که با ورود اولین سامانه هوای سرد مصرف ٤٣٥میلیون مترمکعبی تجربه شد. هنوز وارد فصل زمستان نشده ایم و مشخص نیست سامانه هوای سردتری وارد کشور شود یا خیر، اما در هر حال ١٥ میلیون مترمکعب مانده است تا به خط قرمز شرکت ملی گاز برسیم.
به گفته تربتی سال ١٣٩١ نیز در بعضی از روزها ارقام مصرف گاز به همین میزان ٤٣٥ میلیون مترمکعب رسیده بود، بنابراین شرکت ملی گاز با ورود این سامانه هوای سرد خیلی هم شوکه نشد، اما نکته اصلی در این است که مصارف در سال جاری علاوه بر بخش خانگی و تجاری، درسایر بخش ها از جمله صنایع نیز افزایش یافته است.
٥ درصد صرفه جویی معادل یک فاز پارس جنوبی
افزایش مصرف گاز تابع عوامل مختلفی است اما دما اثرگذارترین عامل در میزان مصرف مشترکان خانگی و تجاری است. ضمن این که میزان بارش و احساس سرما نیز در این میان بی تاثیر نیست. از سوی دیگر استاندارد نبودن ساختمان ها، تجیهزات گرمایشی و عدم فرهنگ سازی مناسب همه دست به دست هم داده اند تا همچنان رکوددار مصرف گاز در جهان باشیم.
تربتی می گوید: از مردم انتظار داریم تا جایی که امکان دارد و رفاه نسبی آن ها به مخاطره نمی افتد در مصرف گاز صرفه جویی کنند، البته بخشی از این صرفه جویی ها به زیرساخت های دیگری از جمله رعایت مبحث ١٩ در ساخت و ساز، الزام به عایق بندی دیوارها، استفاده از شیشه های دوجداره، استاندارد شدن وسایل گرمایشی و از این قبیل بستگی دارد.
جالب است بدانید، اگر مردم عزم شان را جزم کنند و همان صرفه جویی های معمول را بدون به مخاطره افتادن آسایش شان انجام دهند، تا ٥ درصد در مصرف گاز صرفه جویی می شود، این یعنی ٢٥ میلیون مترمکعب گاز در روز و معادل تولید گاز از یک فاز پارس جنوبی.
تربتی می گوید: امیدوارم امسال بتوانیم زمستان را با رعایت صرفه جویی مردم مدیریت کنیم و مشکلی هم در تامین گاز نداشته باشیم.
نفت متهم ردیف اول مصرف گاز
اما اگر هوا سردتر از این شد چه می شود؟ اگر میزان مصرف از میزان تولیدمان فراتر رفت و این روند برای مدت طولانی ادامه داشت چه؟
مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز می گوید: بحث اصلی موازنه تولید و مصرف گاز در درازمدت است، همان طور که می دانید امسال به ظرفیت تولید گاز کشور اضافه نشد، اما براساس برنامه ریزی های صورت گرفته و تاکید وزیر نفت، از اواخر امسال شاهد به بهره برداری رسیدن تدریجی فازهای باقی مانده پارس جنوبی خواهیم بود.
با توجه به سخنان تربتی، در این صورت، بخشی از نگرانی ها از جانب تامین گاز مورد نیاز مردم در فصل زمستان حل می شود، اما برای این که موازنه تولید و مصرف برابر شود چه باید کرد؟
به گفته مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، یک راهش افزایش تولید گاز کشور است، راه دیگرش رعایت اصول بهینه در مصرف گاز است که این کار هم میسر نیست مگر با همکاری تمام سازمان های مرتبط با این موضوع از وزارت صنعت گرفته تا وزارت مسکن و شهرسازی و موسسه استاندارد، صداوسیما و نمایندگان مجلس و البته مردم.
تربتی می گوید: باید شرایطی ایجاد شود که تنها در فصل زمستان به فکر این نباشیم که مصرف گازمان چه می شود، باید صرفه جویی را جدی بگیریم و با همکاری یکدیگر مانع از هدرروی این سرمایه ملی شویم.
این دیگر روال معمول شده است که با ورود سامانه هوای سرد و رکورد زدن مردم در مصرف گاز، همه نگاه ها به آسمان باشد تا بلکه دیگر سامانه هوای سردی را تجربه نکنیم و گازی قطع نشود. انگشت اتهام هم به سوی شرکت ملی گاز نشانه می رود و متهم ردیف اول هم برای کمبود گاز، وزارت نفت به دلیل تعلل در به بهره برداری رساندن فازهای باقی مانده پارس جنوبی است. اما واقعیت این است که حتی اگر تمام فازهای پارس جنوبی هم به بهره برداری برسد آیا این مساله مجوزی است تا بازهم با توان هرچه بیشتر و بی واهمه تر از قبل گاز مصرف کنیم و ابایی هم نداشته باشیم که می توان از این حامل انرژی برای افزایش درآمدزایی بهره برد. کشورهایی به مراتب سردتر از ایران و با جمعیت بیشتر از کشورمان کمتر از ما مصرف می کنند و نگران روند مصرف انرژی و آینده فرزندان شان هستند، اما ما این گونه نیستیم. می خواهیم تا می توانیم مصرف کنیم، زیرا ایران دارنده منابع غنی نفت و گاز است، بنابراین چرا خودمان را به سختی دهیم و کمتر مصرف کنیم.
نفت را متهم می کنیم و دیوار توجیه مان هم به سر به فلک می زند، دستگاه های دیگر که متولی امور زیربنایی برای کاهش مصرف انرژی هستند دست روی دست گذاشته اند و شرکت نفت پیش قدم شده است برای اطلاع رسانی و درخواست های مکرر که “در مصرف گاز صرفه جویی کنید”، اما آیا وزارت نفت باید این بار را به تنهایی به مقصد برساند؟
Sorry. No data so far.