الهام غفوری و محمدمهدی باقری در نوروز ۱۳۹۳ و بهموازات همۀ شوقها و امیدها و دیدوبازدیدها، چشمانمان به خواندن پیامک جالبی روشن شد: رئیسجمهور محترم، جناب حسن روحانی، سال نو را به هموطنان تبریک گفته بود. این اقدامِ جالب واکنشهای مثبت و منفیِ بسیاری برانگیخت که در تارنماهای خبری و شبکههای اجتماعی و مجلههای متعدد بازتاب یافت: از حسّ خوب هموطنان تا پاسخهای انتقادی افراد به آن و از هزینۀ این کار تا تکرار ارسالها بهتعداد هفت بار برای یک خط. اینجا جای طرح آن واکنشها و بررسی و قضاوت نیست و دیگران مفصّل به آن پرداختهاند.
آنچه بهتناسب تخصص ما مدنظرِ این نوشته است، ایرادهای ویرایشیِ این پیامک است: شوربختانه، در سیزده واژۀ این پیامک، سه ایراد ویرایشی بهچشم میخورد! این ایرادها غلط مسلّماند و با هر شیوهنامهای که محک بخورند، نمیتوان چشم بر آنها بست. زیبنده نیست که چنین حرکت ملی و فراگیری بدون نظر کارشناس نوشتن، یعنی ویراستار، صورت پذیرد.
متن پیام نوروزی رئیسجمهور، در سال ۱۳۹۳، به سه صورت برای مردم آمده بود:
نوروزی سرشاراز شادی و امید را برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی رییس جمهور
نوروزی سرشار از شادی وامید را برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی رييس جمهور
نوروزي سرشار از شادي و اميد را برايتان آرزومندم [سطر بعد] حسن روحاني رييس جمهور
ایرادهای ویرایشی در پیامک نوروزی رئیسجمهور عبارتاند از:
۱. ویرایش زبانی، «را»ی اضافی: در فارسیِ امروز «را» همیشه نشانۀ مفعول است؛ ولی مفعول همیشه «را» نمیگیرد! به دیگر بیان، هر وقت «را» در جمله باشد، مفعول هم وجود دارد؛ اما اگر مفعول نکره یا اسم عام باشد، «را» نمیگیرد. با این حساب، آمدن یا نیامدنِ «را» ربط مستقیمی با لازم یا متعدیبودن فعل ندارد و تابع آشنا یا ناآشنابودن مفعول است. درواقع، «را» نشانهای معرفهساز است و با نشانۀ نکره میانۀ خوبی ندارد. در فارسی میگوییم و مینویسیم: «کتابی خریدم»، نه «کتابی رو خریدم.» بههمین ترتیب، «روز خوبی برات آرزو میکنم.» «مهارتی عجیب در مذاکره دارد.» «اسرار مهمی برایم فاش کرد.» همچنین، میپرسیم: «آب میخوری؟» نه اینکه «آب رو میخوری؟» اما پس از اینکه برای طرف آب آوردیم، اگر آن را ننوشیده باشد، میگوییم: «آب رو نخوردی؟» اینجا دیگر آب معرفه شده است و ازاینرو «را» میگیرد. این را هم بگوییم که اصل ذکرشده در مواقع بسیار اندکی استثنا میپذیرد که اکنون جای طرح آن نیست.
در پیامک نوروزی رئیسجمهور، «نوروز» با گرفتن «ینکره» نکره شده است و در ادامۀ جمله «را» را باید برداشت: نوروزی سرشار از شادی و امید برایتان آرزومندم.
۲. ویرایش صوری، فاصلهگذاری و نشانههای سجاوندی: «سرشاراز» باید بشود «سرشار از». در پیامک دیگر، «واميد» نادرست است و «و امید» درست. در پیامک سوم نیز نقطۀ پایان جمله نیامده است. گفتنی است که این فاصلهگذاری و نقطهگذاری باعث نمیشد که پیامِ فرستادهشده دوپیامکی شود. همچنین بهتر بود بین دو عبارت آخر نیز کاما میآمد: حسن روحانی، رييس جمهور
۳. ویرایش صوری، دستور خط: «رئیس» درست است، نه «رییس». این را با استناد به دستور خط فرهنگستان زبان و ادب فارسی میگوییم که بیش از بیست استاد طرازاول طی بیش از پنجاه جلسه تدوینش کردند و رئیسجمهورِ وقت امضایش کرد. همۀ نهادها و خبرگزاریها و ناشران و نویسندگان و… هم باید براساس آن، متن فارسی منتشر کنند. بایستگیِ رعایت دستور خط فرهنگستان بر کسی پوشیده نیست و ما در کارگاههای آموزشی خود، بهتفصیل و با دلایل پرشمار، پایبندی به این دستور خط را توصیه میکنیم. نقدهایی هم به آن وارد میدانیم؛ اما با نگاه منصفانه و نیز بنا بر مصلحت عملی، برای یکدستشدن املای واژههای فارسی و پایانیافتن آشفتگیهای هزینهافزا و ذهنآشوبِ این وادی، تندادن به این دستور خط ضروری است.
بماند که صورتِ درستتر این کلمه «رئیسجمهور» با نیمفاصله است، نه «رئیس جمهور» با فاصله؛ اما باید پذیرفت که نویسۀ نیمفاصله را در برخی گوشیهای قدیمی تعریف نکردهاند و مجبوریم در پیامکها از آن چشم بپوشیم.
درضمن، «ي»های یکی از این پیامکها نیز عربی بود، نه فارسی. میبینید که زیر «ي»هایش دونقطه است. البته این اِشکال شاید غیرعمدی رخ داده باشد؛ چون برخی سامانههای پیامرسانی بهطور خودکار نویسههای «ی» و «ک» را عربی میکنند تا متن پیامک با تمام گوشیها سازگار باشد.
صورت ویراستۀ پیامک نوروزی رئیسجمهور این میشود:
نوروزی سرشار از شادی و امید برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی، رئیس جمهور
Sorry. No data so far.