چگونه مجاهد اسلامی تبدیل به تروریست تکفیری شد؟

تریبون مستضعفین – محمدرضا علوی

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ‌ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَ‌فُوا ۚ إِنَّ أَكْرَ‌مَكُمْ عِندَ اللَّـهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّـهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ‌ ﴿١٣﴾

یکی از عنایات خداوند کریم به نویسنده این بوده است که تمامی دوران کودکی تا جوانی‌‌ام با برادران افغان حشر و نشر داشته‌ام. نعمتی که به یمن زمین کشاورزی موروثی پدربزرگ و نزدیکی جغرافیایی به مرزهای شرقی عنایت شد و حداقل برکتش شکسته شدن تفرعن نحس نژاد پرستی بود که متاسفانه گریبان‌گیر بخشی از جامعه ایران شده است. دوران نوجوانی‌ام مصادف بود با اوج درگیری‌های داخلی افغانستان و ظهور گروه طالب‌ها (همان طالبان ما به گویش فارسی‌تر افغانی‌اش). و البته در میان کارگرانی که می‌آمدند و می‌رفتند مجاهدینی یافت می‌شدند که هنوز آثار شکنجه قوای شوروی را بر بدن داشتند. به هر حال نبود کسی از ایشان که زخم خورده جنگ نباشد و اصلا همگی ایشان آواره ظلم هجوم خارجی و بعد نزاع داخلی بودند. همه قربانیان جهل و ضعف داخلی امت اسلام  و تقریبا همگی سنی مذهب.  اما بهانه این نوشته برخوردم با این خبر بود. عکسی که بلافاصله خاطرات کودکی را در من زنده کرد و شباهت ظاهری خاطرات را با تفکر گره زد و به سوال نشست.

گفتن و تکرار شعارهای رسانه‌‌ای در ذم جریان تکفیری کار به جایی نمی‌برد. هدف این نوشته طرح این سوال است که چرا و چطور حرکتی که ما در گذشته نه چندان دور از آن تعبیر به مجاهدت می‌کردیم (در بوسنی، در چچن، در افغانستان و…) امروز تبدیل به چیزی شده است که آن را جریان تروریزم تکفیری می‌نامیم؟[1] در این فاصله کوتاه نه چندان طولانی میان نوجوانی و جوانی یک انسان، چه شد این استاد ژاپنی (و بسیاری تازه مسلمانان اروپایی) که تا دیروز می‌توانستند به عنوان نمونه‌ای از  تازه مسلمانان به صدا و سیما دعوت‌شان کرد و به آنها فخر فروخت، امروز در سایت‌های انقلابی عکس‌شان به عنوان یک تروریست تکفیری منتشر می‌شود؟ فاصله میان مجاهد و تروریست چیست و چقدر است؟

می‌توان به این سوال یک جواب ساده و سریع و دم‌دستی داد و صورت مسئله را به سرعت پاک کرد. می‌شود گفت همه این‌ها سیاست بازی است. زمانی که افغان‌ها یا مثلا حماس مقابل غیر مسلمانانِ دشمن ایران می‌جنگند برای نظام ایران مجاهد محسوب می‌شدند (می‌شوند) ولی زمانی که با استبداد بشار اسدِ مدافع ایران مبارزه می‌کنند نظام ایران تروریست می‌نامدشان.  جوابی که بارها و بارها از زبان عرب‌زبانان «دموکراسی خواه» ساکن غرب (که در وطن‌فروشی و عافیت طلبی کم از هم‌سنخان ایرانی‌شان ندارند!) و یا رسانه‌های ضد انقلاب شنیده‌ایم. در مقابل جواب‌هایی هم برای این مسئله سیاسی داده می‌شود که اینجا جای تکرار و بیانش نیست. اما بنده با وجود اینکه این وجه مسئله را مهم و قابل بحث و بررسی می‌دانم، نمی‌خواهم تکرار مکررات کنم. به نظر می‌رسد مسئله وجه عمیق‌تر دیگری داشته باشد. وجهی که بنده اسمش را “غفلت از آموزش و معرفی صحیح معارف شیعی به جهان اسلام” می‌گذارم.

ساده انگاری است اگر بگوییم آن مجاهدی که دیروز شانه به شانه برخی ایرانیان در بوسنی می‌جنگید به چشم بر هم زدنی و در اثر تحولی یک شبه تبدیل به موجودی خوفناک و تشنه به خون شیعیان شده است. پول نفتِ عربی هم نقش زیادی در این تغییر (اگر قائل به تغییر باشیم) ندارد. نویسنده مدعی است که آن مجاهد با این شیعه‌کشِ تروریست امروزی تفاوتی بنیادین نکرده است. جهل و ناآگاهی ایشان نسبت به تشیع چه آن زمان که مجاهدش می‌خواندیم و چه این زمان که تروریستش می‌نامیم تقریبا یکسان است. و انسان وقتی نسبت به چیزی جهل دارد، وقتی نسبت به موضوعی ناآگاه است به سرعت تحت تاثیر عوامل احساسی و جو سازی‌های رسانه‌ای قرار می‌گیرد. دیدگاه ایشان نسبت به تشیع همانند پر کاهی می‌ماند که با وزش کوچک‌ترین نسیم از این سو به آن سو می‌رود. اگر در نسیم هم‌راهی قرار بگیرد مهر می‌ورزدند و “برادر مجاهدت می‌شوند” اما اگر اندکی کدورت و شیطنت به سمت دیگرش براندش، الله اکبر گویان سر شیعه را قربه الی الله می‌برد و بر نیزه جهل بالا می‌برد. باید بپذیریم ما در معرفی چهره‌ای صحیح از مرام فکری تشیع کم کاری کردیم و اگر امروز در زمین کم کاری ما وهابی‌ها به این راحتی تخم نفرت و تکفیر می‌کارند نباید تعجب کرد. نه آن جریان تکفیری شیعه (همان‌ها که از تشیع فقط لعن صحابه را می‌دانند) برای این بیماری چاره‌ای اندیشیده‌اند (و می‌توانند اندیشید) و نه جریان تقریب مذاهب چنان که باید و شاید از تقریب فرصت آموزش و معرفی حاصل کرده است.

شاهد این ادعا نگاه‌های پرسش‌گر و اخیرا منزجرانه اهل سنت به دانشجویان شیعه در نمازخانه‌های دانشگاه‌های غربی است که اخیرا (و بعد حوادث سوریه) به شدت افزایش یافته است. بعد از حوادث اخیر سوریه و مهاجرت دسته جمعی برخی (تازه) مسلمانان غربی به سوریه برای «جهاد» نویسنده در اکثر صاحبان این نگاه‌های منزجرانه قاتلین بالقوه‌ای را می‌بیند که اگر شرایط محیا باشد از بریدن سر شیعیان ابایی ندارند. به بیان دیگر، حوادث اخیر سوریه پرده از عمق جهل و خطری برداشت که تا چند سال پیش در مخیله بدبین‌ترین اندیشمندان هم نمی‌گنجید. تهدید شوم جنگ‌ گسترده میان شیعه و سنی که قرن‌ها بود به فراموشی سپرده شده بود امروز بر سر جامعه مسلمانان سایه افکنده است. فجایع سوریه نشان داد آتش جهل از حقانیت شیعه خاموش نشده است بلکه تنها نیازمند دم ابلیس زر و زور شیوخ عرب و وسوسه عالمانه و دقیق دولت‌های غربی بود تا بار دیگر شعله کشد و مسلمان را به جان مسلمان اندازد.[2] حوادث اخیر بار دیگر به وضوح نشان داد زخم قدیمی جهل نسبت به آموزه‌های شیعه در میان اکثریت اهل سنت درمان نشده است و در سال‌های اخیر تنها بر رویش ملحفه‌ای رنگین از تظاهر و ندیدن کشیده بوده‌ایم.

مدعی هستم آنانی که امروز ما “تروریست تکفیری” می‌نامیم‌شان دقیقا همان مجاهدین دیروز هستند. این‌ها همان برادران دیروز ما هستند که در مقابل شوروی در افغانستان یا چچن می‌جنگیدند، یا همان مجاهدانی هستند که فداکارانه خانه و کاشانه خویش را رها کردند و راهی بوسنی شدند برای مقابله با کشتار مسلمانان آن دیار. این دختران غربی که هر روز با لفظ «جهاد نکاح» قصد لجن مال کردن‌شان را داریم دقیقا همان دخترانی هستند که تا ده سال پیش در صدا و سیما به اسلام آوردن‌شان افتخار می‌کردیم. نه فهم‌شان از شیعه بیشتر شده است، نه اعتقادشان به اسلام. اگر کمی جسارت کنم، حتی می‌توانم بگویم اخلاص‌شان در عمل هم بیشتر شده است. پس چرا دیروز برادر مجاهد بودند و امروز دشمن تکفیری؟ نمونه بارزش جنبش حماس است. گروهی که نزدیک‌ترین ارتباطات نظامی و سیاسی را با ایران داشت و در حوادث اخیر سوریه شاهد بودیم چگونه بر ضد ایران تغییر موضع داد و در چشم بر هم زدنی تمامی آن رشته‌های دوستی پنبه شد. و باز باید پرسید چرا؟

جوابش ساده و در عین حال تلخ است: ما مسئله (و بهتر است بگویم مشکل) اختلافات شیعه و سنی را ریشه‌ای و بنیادین حل نکردیم. به صورت خیلی خاص، جمهوری اسلامی رابطه خویش با اهل سنت را شفاف نکرده است.[3] اگر گروه تکفیری شیعه را کنار بگذاریم[4]، حتی مدافعان وحدت امت اسلامی تنها به شعارهایی کلی در این زمینه اکتفا کرده‌اند. متاسفانه با وجود امکانات حاضر، مراجع فعلی شیعه ناتوان از ایجاد ارتباطی چون ارتباط مرحوم آیت الله بروجردی با مرحوم شیخ محمود شلتوت بوده‌اند. قوت گرفتن گروه تکفیری شیعه و حمایت ضمنی برخی از این جریان را باید مزید بر علت دانست.

از این روست که لقب «خوارج» برای گروه‌های تکفیری امروز (و برادران دیروز ما) بسیار با مسما و به جا می‌نماید. خوارج از جنبه تاریخی جزو یاران و سربازان حضرت علی (ع) بودند که تا اواخر جنگ صفین نیز در سپاه ایشان و در مقابل معاویه شمشیر می‌زدند اما آن زمانی که شمشیر و تعصب تنها راه‌گشا نبود و بصیرت و معرفت ایشان نسبت به مقام ولایت محک خورد با خروج از سپاه علی(ع) بر علیه او شمشیر کشیدند و در نهایت یکی از همین ایشان قاتل جانشین پیامبر (ص) شد. پس نمونه‌های تاریخی نیز ادعای نویسنده را تایید می‌کند که تکفیری از مادر تکفیری به دنیا نیامده است و فاصله میان مجاهد تا خوارج یک صبح تا بعد از ظهر صفین است وقتی معاویه اسلام شناس قرآنِ نیرنگ بر سر نیزه کند.

برای آغاز اصلاح نیز لازم نیست هزینه‌های میلیاردی ترجمه و ارسال کتاب به اروپا و آمریکا را در پیش بگیریم. اگر حوزه علمیه و گروه‌های تبلیغی عزم کاری دارند، نیاز به یادگیری زبان‌های اروپایی هم نیست. همین افغانستان کنارمان، همین تاجیکستان هم زبان‌مان را دریابیم، غرب و آمریکا پیش کش…

پی‌نوشت: