پيشينه قوانين و مقررات «سالم سازي محيط كار و تحصيل»

 تریبون مستضعفین-حسن امجديان

اخيراً شهرداري تهران اقدام به زمينه سازي جهت هرچه گسترده­تر شدن فرهنگ عفاف در راستاي كاهش اختلاط زنان و مردان در محيط فيزيكي كه منتج به تفكيك محل كاري بانوان و آقايان مي شود، نموده است.

علي رغم دستورات ديني و الزامات قانوني حاكم بر نهادها و دستگاههاي مختلف كشور دراين زمينه، اين روزها شاهد هجمه رسانه اي اشخاص و گروه هايي بوديم كه اقدامات و نوشتار آنان، به تمسخر گرفتن يكي از احكام شريعت و نيز الزامات قانوني مقرر در نظام جمهوري اسلامي را به اذهان تداعي مي كرد.

بي شك اتخاذ ترتيبات لازم در اين زمينه نه تنها مصداقي از امر به معروف ونهي از منكر بوده بلكه فراگير شدن اين مهم در ساير نهادهاي حكومتي، از جمله انتظارات و تكاليفي است كه قانونگذار در نظام حقوقي جمهوري اسلامي ايران متوقع است. در ادامه سوابقي از الزامات قانوني «سالم سازي محيط كار و تحصيل» وجهه همت اين قلم قرار گرفته است.

 شوراي عالي انقلاب فرهنگي در مصوبه جلسه چهارصد و سيزدهم مورخ 06/12/1376  با عنوان «اصول و مبانی و روشهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف» بر «لزوم حساسيت مدیران و مسئولان نسبت به مسأله عفاف و حجاب» تاكيد نموده است.

همچنين بند (ب) فصل سوم منشور حقوق و مسئوليت هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران مصوب 31/6/1383 شوراي عالي انقلاب فرهنگي در ماده (105) به حقوق و مسئوليت هاي اقتصادي زنان اشاره داشته و اين گونه اشعار مي دارد: «حق بهرمندي از امنيت شغلي، اخلاقي و ايمني و مسئوليت رعايت عفاف در محيط كار.»

مسبوق بر اين مصوبات، شوراي عالي انقلاب فرهنگي در مواد متعددي از آيين نامه حفظ حدود و آداب اسلامي در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي مصوب 1366 نيز به اين موضوع پرداخته و در بندهاي مختلف بيان داشته است:

8-دانشگاه ها بايد تدابيري اتخاذ كنند تا در محيط هاي اداري با توجه به امكانات موجود از اختلاط غير ضروري زن و مرد تا جايي كه منجر به اختلال و تعطيل كارها نشود جلوگيري به عمل آورند.

9-مسئولان مرد بايد از منشيان مرد استفاده كنند.

1-دانشجويان زن و مرد لازم است در كلاس هاي درس در دو رديف جداگانه بنشينند.

5- لازم است كه دانشجويان زن و مرد از آزمايشگاه ها و كارگاه ها و سالن هاي تشريح و اتاق كامپيوتر و غيره حتي المقدور در نوبت هاي خاص و به طور جداگانه استفاده كنند.

مضافاً اينكه بر اساس مصوبه «راهكارهاي اجرايي گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» مصوب 13/10/84 شوراي فرهنگ عمومي؛ در بند 11 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مي بايست «آيين نامه نحوه حضور پرسنل همگن و غير همگن در بخش هاي تشخيص و درمان و نظارت بر اجراي آن را» تنظيم و ابلاغ نمايد. نيز وزارت كار و امور اجتماعي  در بند نخست اين بر «ايجاد فضاي مناسب براي كاركنان و برداشتن زمينه هاي اختلاط زن و مرد در محيط هاي كاري با توجه به فرهنگ عفاف و حجاب توسط كارفرمايان» موظف گرديده است.

علاوه بر مصوباتي كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مصوب كرده است، سالم سازي محيط كار در دستور مجلس شوراي اسلامي نيز قرار گرفته و براي نخستين بار، اين موضوع در قانون برنامه پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران قرار گرفته است.

بند (ب) ماده 209 برنامه پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران مصوب 1389 مقرر مي دارد:

«ب ـ کلیة دستگاههای اجرائی موظفند اقدامات لازم را برای اجرای طرح جامع فرهنگ عفاف و حجاب معمول داشته و نسبت به متناسب‌سازی محیط خدمتی با اقتضائات جامعه اسلامی اقدام نمایند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است بر اجرای صحیح طرح، نظارت داشته باشد.»

در راستاي الزامات قانوني فوق، برخي نهادها در جهت «سالم سازي محيط كار» به وضع آيين نامه ها و بخش نامه ها مبادرت ورزيده اند.

آيين نامه اجرايي قانون انطباق امور اداري و فني موسسات پزشكي با موازين شرع مقدس مصوب 1380 هيات دولت در فصل اول  و در مواد (اول و دوم) بيان مي دارد: «تفكيك كامل اتاق هاي غذاخوري، چايخوري آقايان از خانم ها در كليه ساعات شبانه روز (اعم از پزشكان، پرستاران و كادر خدمات)» «تفكيك كامل اتاق هاي رختكن آقايان از خانم ها اعم از پزشك، پرستار و خدمه.»

همچنين در فصل دوم اين آيين نامه به صورت متعدد به تفكيك آقايان و بانوان در محيط فيزيكي اشاره گرديده است.

-كليه آزمايشگاه هايي كه تاكنون تاسيس يافته بايستي حتي المقدور محل كار خانم ها و آقايان را از يكديگر مجزا نموده و درخصوص آزمايشگاه هايي كه بعد از اين تاسيس مي شوند، پيش بيني و رعايت اين مساله الزامي است.

-در راديولوژي ها اختلاط پرسنل زن و مرد بايستي به حداقل كاهش يابد.

-در مراكز پرتونگاري (راديولوژي) بايستي تلاش بر انجام پرتونگاري بيماران توسط افراد همگن باشد.

-خونگيري از بيماران الزاماً بايستي توسط افراد ذيصلاح همگن انجام شود.

-حتي المقدور در گروه بندي دانشجويان دختر و پسر تفكيك لازم بعمل آيد.

بر اساس دستورالعمل اجرايي نحوه رفتار و پوشش اسلامي براي دانشگاهيان در دانشگاه بوعلي همدان[1] و نيز آزاد اراك به «پرهيز از اختلاط بي مورد خواهران و برادران در فضاي دانشگاه» تاكيد شده است.

شايان ذكر است كه رعايت ظواهر شرعي و حجاب اسلامي در محيط كار، مسبوق به سابقه بوده است. در سال 1368 حسب بخشنامه اي كه به دستور رياست محترم قوه قضائيه به كليه واحدهاي قضائي سراسر كشور ابلاغ گرديد؛ كليه مراجع قضايي و اداري قوه قضائيه موظف شدند تا به پرسنل تحت امرشان توصيه نمايند تا ظواهر شرعي و حجاب اسلامي را به خصوص در محيط كار رعايت نمايند.

ذيل بخشنامه مزبور آمده بود: «عدم رعايت بخشنامه، تخلف محسوب و طبق قوانين موجود و احكام شرع مقدس اسلام با آنان رفتار خواهد شد.»

 با توجه به اقدامات صورت گرفته در برخي نهادهاي كشور، به نظر می رسد شیوه در پیش گرفته شده در شهرداری تهران، فرصتی است تا همه دستگاههاي کشور اعم از قوای سه گانه و ساير نهادهاي عمومي، با بررسی و رفع نقائص احتمالی، آن را به کل دستگاه‌های کشور گسترش دهند. چرا که برای رسیدن به الگوی واقعی پیشرفت اسلامی، مقدماتی لازم است که حرکتهای جهادی و انقلابی برای اسلامی کردن محیط کار، نمونه کوچکی از آن است و قطعاً رؤسای قوای سه‌گانه و ديگر مسئولان باید آن را در دستور کار قرار دهند.

[1] قابل ذكر است كه اين دستورالعمل همزمان در چندين دانشگاه ديگر نيز به دانشجويان ابلاغ شده است.