بحرین و انقلاب بی پایان

خیزش انقلابیون بحرینی علیه نظام استبدادی حاکم بر این کشور به رغم تلاش‌های گسترده سیستم منطقه‌ای سرکوب و ارعاب، هرگز از حرکت بازنایستاده و در جهت دستیابی به هدف نهایی یعنی سقوط رژیم «آل خلیفه» به پیش می‌رود.

اصغر یوسفی-تظاهرات گسترده روزهای اخیر مردم بحرین علیه دستگاه سیاسی نشان داد که انتخابات فرمایشی آذرماه و تشدید جو امنیتی در این کشور نتوانسته است هدف مورد نظر حاکمان منامه در بازگرداندن ثبات به بحرین را محقق سازد. از سرگیری تظاهرات ضد دولتی سبب شد تا مقامات امنیتی بحرین «شیخ علی سلمان» رهبر «جمعیت ملی اسلامی الوفاق» به عنوان مهمترین تشکل مذهبی-مردمی مخالف رژیم آل خلیفه را روز یکشنبه هفتم دیماه دستگیر کنند؛ رخدادی که بر آتش اعتراضات دمید و سبب گسترش ناآرامی ها شد.

در مجموع بحرین از آغاز انقلاب چهاردهم فوریه سال 2011 میلادی در فضای پر التهابی به سر می برد و رهبران سیاسی این کشور نتوانسته اند با ابزارهای گوناگون از جمله سرکوب به اعتراضات پایان دهند. ابزار دیگر برگزاری انتخابات فرمایشی بود. گفتنی است دور نخست و دوم انتخابات پارلمانی بحرین اول و هشتم آذرماه برگزار شد که به گفته رهبران الوفاق با مشارکت کمتر از 30 درصدی شهروندان بحرینی همراه بوده است.

*خیزش مردم بحرین بر بستر تحولات کنونی منطقه

ناظران و تحلیلگران مسائل منطقه ای همزمان با دور جدید خیزش مردم بحرین، بر بستر تحولات کنونی منطقه به بررسی اوضاع این کشور پرداخته اند.

«ایمان شمس الدین» تحلیلگر پایگاه خبری- تحلیلی«مراه البحرین» چند روز پس از برگزاری دور دوم انتخابات فرمایشی پارلمان در هفدهم آذر در گزارشی نوشت: اوضاع بغرنج داخلی بحرین از یک سو و اوضاع منطقه از سوی دیگر سبب شده است تا نظام بحرین احساس خطر کند.

به نوشته این تارنما با توجه به اینکه کشورهایی چون عراق و یمن اکنون در مسیر مردمسالاری قرار گرفته اند، موفقیت این 2 کشور در پیمایش مسیر یادشده چشم انداز روشنی برای به وجود آمدن تغییرات در منطقه پدید آورده است. در عوض، نظام بحرین خود را در برابر تهدیدهای گوناگونی می بیند که آینده اش را تیره گون کرده است. از همین رو حاکمان منامه ناگزیر شده اند حمایت کشورهای خارجی را جلب کنند و در داخل هم نظام با قدرتی که در اختیار دارد تلاش می کند مخالفان خود را ترور و سرکوب کند.

در همین رابطه تارنمای «صوت البحرین» در گزارشی به قلم «وفیق ابراهیم» نوشت: یک قاعده طلایی می گوید طاغوت در حال نابودی است. تغییرات پرشتاب مانند قدرت یابی روسیه و چین در برابر آمریکا، پیروزی نظام سوریه در نبرد با تروریسم بین المللی، ناکامی های منطقه ای ترکیه و دولت های حامی وهابیت، قدرت یابی حوثی ها در یمن، تثبیت موقعیت حزب الله در لبنان و موفقیت های دولت عراق در رویارویی با تروریست ها از عناصر مثبتی هستند که روحیه امید را در انقلاب بحرین می دمند و این انقلاب را در مسیر پیروزی پیش خواهد برد و نظام های قرون وسطایی آل سعود و آل خلیفه را به زانو در خواهند آورد.

به باور تحلیلگران، اهمیت بحرین برای قدرت منطقه ای چون عربستان سعودی سبب شده تا بقای نظام بحرین برای ریاض به خط قرمز تبدیل شود. بنابراین، سعودی ها با ارسال نیرو به بحرین برای رویارویی با شیعیان این کشور تلاش کرده اند مانع سرکار آمدن نظامی مردمسالار در بحرین شود. از این منظر، بر سرکار آمدن چنین نظامی می تواند آثار و پیامدهای خطرناکی برای آل سعود داشته باشد و عربستان را از پس از لرزه های انقلاب بحرین به شدت متاثر سازد.  با توجه به این که شیعیان در سراسر منطقه خاورمیانه و به ویژه عراق کامیابی های قابل توجهی داشته اند عربستان سعودی تمایل ندارد تا به شیعیان در کشورهای همسایه اجازه رشد دهد. ریاض به طور ویژه از قدرت یابی شیعیان یمن و بحرین در همسایگی خود نگران است. به نوشته تارنمای صوت البحرین، هر تغییری در بحرین به سرعت به عربستان هم سرایت پیدا خواهد کرد.

در همین ارتباط باید گفت بحرین تقریبا ماکتی از عربستان به شمار می رود و این دو کشور همسایه شباهت های بسیاری با هم دارند. یکی از موارد شباهت ارتباط گسترده بحرین و عربستان با آمریکا است که سبب شد این دو همسایه عرب علاوه بر همپیمانی با یکدیگر در زمره همپیمانان واشنگتن در خلیج فارس قرار گیرند. جزیره بحرین برای آمریکا و عربستان سعودی به عنوان دیدگاهی به شمار می رود که از طریق آن اوضاع ایران را هم رصد می کنند. همچنین این کشور پایگاهی است مسیر تحرک سربازان آمریکایی در خلیج فارس و کنترل جنبش های منطقه را هموار می سازد بنابراین واشنگتن در سال های اخیر روی سرکوب انقلاب بحرین در چارچوب پروسه های منطقه ای سعودی ها مهر تایید زده است.

«عمار دیوب» تحلیلگر روزنامه «الاخبار» لبنان در تحلیل اوضاع بحرین می نویسد: پیروزی انقلاب بحرین روح امید را در میان مردم کشورهای حاشیه خلیج فارس زنده می کند. در صورت موفقیت این انقلاب، نظام بحرین مجبور خواهد شد حقوق مردم را به رسمیت شناخته و در نتیجه نیروهای سپر جزیره را از کشور اخراج کند. همچنین پیروزی این انقلاب سبب می شود تا نظام بحرین روابط خود با عربستان و آمریکا را بازنگری کند؛ تحولاتی که به حتم به الگویی برای تجدیدنظرطلبی دیگر ملت های منطقه تبدیل خواهد شد.

«ساهر عریبی» دیگر تحلیلگری است که در این زمینه به بررسی و تفسیر تحولات سیاسی پرداخته است. عریبی همزمان با برگزاری دور نخست انتخابات پارلمانی بحرین در تارنمای رادیو «صدای عراق» چنین نوشت: بحرین کشوری است که عربستان سعودی آن را به میدانی برای هماوردی با رقیب بزرگ منطقه ای یعنی جمهوری اسلامی ایران بدل کرده است. هرچند بحرین در همسنجی با برگ برنده های سوریه، عراق، لبنان و یمن چندان ارزشی ندارد، اما شکست در بحرین ضربه روانی بزرگی را به سعودی ها وارد خواهد کرد.

به نوشته این تارنما حل مساله بحرین در گرو بسیاری از مسائل بین المللی و به ویژه مساله هسته ای ایران است. زیرا هرگونه توافقی در این پرونده میان ایران و کشورهای گروه  1+ 5 درها را برای گشایش بسیاری از بن بست های منطقه می گشاید. به نوشته تحلیلگر صدای عراق بدون تردید توافق بر سر موضوع هسته ای ایران به سود محور عربستان در منطقه نخواهد بود.

به گزارش «مرکز پژوهش ها، مشورت ها و رسانه های بغداد: مرکز بغداد للدراسات و الاستشارات و الاعلام» دکتر «سیمون مابون» استاد دانشکده علوم سیاسی و مطالعات بین الملل دانشگاه لیدز در مقاله ای با عنوان رقابت عربستان و ایران بر سر بحرین نوشت: اهمیت بحرین برای عربستان سعودی دارای 2 بعد است، عربستان نگران این است که نفوذ ایران در خلیج فارس و خاورمیانه افزایش یابد. در واقع آل سعود تلاش می کنند تا مانع از نفوذ ایران در بحرین شوند. با توجه به نزدیکی بحرین به عربستان، این کشور سرکوب جنبش مردمی بحرین را مانع نفوذ ایران می داند. همچنین ریاض نگران این است که پیوند مشترک میان شیعیان بحرین و شیعیان منطقه الشرقیه در عربستان سبب شود تا شهروندان شیعه این کشور هم دست به انقلاب بزنند. به عبارتی آل سعود این دغدغه را دارند که قدرت یابی شیعیان بحرین بتواند به تقویت جایگاه شیعیان عربستان در منطقه شرقیه منجر شود.

درحالی که بحرین هر روز صحنه تظاهرات و اعتراض ها علیه سیاست های و برنامه های تبعیض آمیز حاکمان منامه علیه مردم این کشور است، کشوری چون انگلیس هم برای افزایش حضور نظامی در منطقه و ایجاد پایگاه نظامی در این بحرین تلاش می کند.

در این پیوند تارنمای «جمعیه العمل الوطنی الدیمقراطی وعد : انجمن ملی و دموکراتیک وعد» بحرین هجدهم آذر نوشت: دولت بحرین با امضای توافق نامه با انگلیس که به موجب آن این کشور در بندر «سلمان» پایگاه نظامی دایمی خواهد داشت دست به اقدامی زده است که هدف واقعی آن مشخص نیست.

این توافق نامه پس از سپری شدن بیش از 4 دهه از عقب نشینی انگلیس از منطقه در نوع خود بی نظیر است.  در شرایط وخامت اوضاع امنیتی و سیاسی در کشورهای همسایه و افزایش خطر گروه تروریستی داعش بستن این توافق نامه می تواند فضای منطقه را تیره تر کند.

به نوشته این تارنما انعقاد چنین قرار دادی یادآور دوره استعمارگری بریتانیا در منطقه است به ویژه که این توافق در فضایی صورت می گیرد که به دلیل مخالفت نظام بحرین با پایان دادن به نقض حقوق بشر، شکنجه، بازداشت های ظالمانه، ممانعت از تظاهرات مسالمت آمیز و محاصره برخی از مناطق و به وجود آوردن فضای امنیتی، راه های سیاسی برای برون رفت از اوضاع کنونی به بن بست رسیده است.

همه این اتفاق ها در بحرین در شرایطی رخ می دهد که گروه های مخالف رژیم آل خلیفه مانند «ائتلاف جوانان چهاردهم فوریه، جنبش اسلامی، حرکت رهایی بخش، حرکت آزادگان بحرین و حرکت حق»، همچنان که گفته شد در انتخابات مجلس و شهرداری های بحرین که یکم آذرماه برگزار  شد شرکت نکرده و بر پایی این انتخابات  را حرکتی «نمایشی» خوانده و مردم را به تحریم انتخابات فراخوانده بودند. مشارکت پایین مردم بحرین در این انتخابات سبب شده است تا دولت بحرین و پشتیبانان منطقه ای و فرا منطقه ای آن دچار سردرگمی شوند.

با وجود تحریم این انتخابات از سوی مردم، نظام بحرین دامنه تهدید و فشار را هر چه بیشتر افزایش داد و به هر وسیله ممکن انتخابات نمایشی را برگزار کرد که شاید به این طریق بتواند برای بقا و تداوم حکومت خود کاری کند.

بنابراین به نظر نمی رسد تنش های بحرین در این فضای پر کشمکش سیاسی پایان یابد و پافشاری حاکمان منامه بر استفاده از ابزار سرکوب و فرار از مذاکره با مخالفان برای دستیابی به راه حل های مسالمت آمیز موجب تشدید اختلاف ها خواهد شد.